تحقق سلامت در دستور کار شهرداری است

به گزارش خبرگزاری مهر، در ابتدای این همایش دکتر مهدی واعظی پور رییس سازمان هماهنگی و برنامه ریزی شهرداری تهران گفت: «خوشبختانه به ابتکار مرکز مطالعات راهبردی چندی است که کمیته سلامت در این مرکز تشکیل شده است و با حمایت های بی دریغ مهندس محمدتقی امانپور این کمیته به راهکارهای قابل اجرایی رسیده است.

از سوی دیگر با توجه به مقوله سلامت در جایگاه زندگی شهری، بحث ارتقاء سلامت در زندگی اجتماعی یکی از اهداف اصلی توسعه مدیریت شهری محسوب میشود و به همین دلیل همکاران ما این مسأله را در رأس اهداف توسعه مدیریت شهری قرار دادهاند و قصد دارند با بسیج نیروهای انسانی و فکری به یک حرکت منسجم دست پیدا کنند.»

دکتر واعظی پور در ادامه با اشاره به توصیه های انبیاء در تأکید بر حفظ سلامت گفت: «یکسان بودن ریشه های لغوی سلامت واسلام به هر حال مفهومی دارد. اسلام مجموعه کاملی از دستورالعمل های سالم زیستن را به ما ارائه می دهد و حتی با تکیه بر مبنای اسلام هم این مسأله باید در رأس کارها قرار بگیرد. همه اینها باعث شده است که تحقق سلامت در جامعه در دستور کار شهرداری قرار گیرد. مجموعه فعالیت ها و راهبردهایی که در حوزه کار شهرداری قرار دارند، سنجش عدالت بهداشت در شهر، هدف گذاری، ارتقاء و بهبود عدالت در وهله اول هستند.»

در ادامه این همایش مهندس محمدتقی امانپور با ارائه گزارش جامعی از فعالیت های هفته پژوهش گفت: «سعی ما بر این است که تلاش کنیم تا بستر سالم زیستن و زیستن بر مبنای عدالت محوری برای شهروندان را در شهرداری برقرار کنیم و در این مسیر از تمام دوستانی که دعوت ما را پذیرفته اند و به نحوی ما را در این مهم یاری رسانده اند تشکر می کنم.

عنوان این جشنواره شاید برای بسیاری سؤال برانگیز باشد و در 30 سال گذشته شهرداری فعالیت های جسته و گریخته ای را درحوزه های مختلف پژوهشی انجام داده است و گام هایی در این راستا برداشته است، اما به هرحال این حضور کمرنگ بوده است. جشنواره انتخاب برترین های پژوهش در حوزه مدیریت شهری اولین گام در این زمینه است که باعث شده است حضوری جامع و قدرتمند را در هفته پژوهش تجربه کنیم. به لحاظ ماهیت خدمات شهرداری شاید به نظر بسیاری فعالیت هایی که شهرداری انجام می دهد چندان نیازی به تکیه گاه های علمی نداشته باشند، در حالی که کاملاً مسأله برعکس است و شهرداری دستاوردهای علمی بسیاری را در این سال ها کسب کرده است. به هر حال در سه دهه گذشته همکاران ، زحمات بسیاری کشیده اند و دستاوردهای پژوهشی زیادی داشته اند که تاحدی هم مورد استفاده قرار گرفته است. اما حرکت جدیدی که در شهرداری رخ داده، تکیه بر محور پژوهش است و آغاز این نهضت محسوب می شود.»

رئیس مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران در ادامه افزود: «اولین جشنواره انتخاب برترین های پژوهش در حوزه مدیریت شهری دستاوردهای علمی و پژوهشی همکاران ما را طی این مدت به نمایش گذاشته است. شما می توانید در این نمایشگاه از بخش های گوناگون و اثرگذار که توسط همکاران، در حوزه های مختلف علمی و پژوهشی فراهم شده بازدید کنید. خوشبختانه حضور پررنگ کارشناسان و استادان این عرصه در نمایشگاه هم ما را روز به روز دلگرم تر می کند، به طوری که قرار بود در ابتدای این جشنواره هر روز به برگزاری یک نشست اکتفا کنیم، اما به سبب استقبال غیرقابل پیشبینی و تراکم درخواست ها قرار بر این شد که تعداد نشست ها و کارگاه های آموزشی بیشتر شود. در حال حاضر بازدیدکنندگان نمایشگاه شاهد برگزاری نشستهای متعدد و همزمان در سه سالن مرکز آفرینش های هنری هستند و تقریباً هر روز شش نشست در جشنواره برترین های پژوهش برگزار میشود. بنابراین جشنواره موفق شده است با دستاوردهایی که ارائه کرده است تأثیرش را بگذارد. علاوه بر این مایل بودیم آنچه را برای برنامه هایمان در آینده در نظر داریم در نمایشگاه جشنواره عرضه کنیم و به همین منظور سرفصل ها و عناوین بیش از 50 عنوان از پژوهش هایی را که در آینده نزدیک در بخشهای مختلف سازمان انجام خواهد شد در نمایشگاه عرضه کرده ایم.»

مهندس امانپور با اشاره به بخش ویژه انتخاب برترین های پژوهش در حوزه مدیریت شهری گفت: «موضوع انتخاب برترین های پژوهش یکی از بخشهای ویژه این جشنواره است، متأسفانه در تمام این سال ها ودر سه دهه اخیر از هیچ یک از کسانی که در عرصه مدیریت شهری، تحقیق و قلم فرسایی کرده اند تقدیری به عمل نیامده است، اما ما قصد داریم در روز اختتامیه و پایانی از برترین های این عرصه تقدیر کنیم و در همین راستا بیش از 50 نفر از متخصصان حوزه های مختلف به بررسی 600 موضوع تحقیقی پرداختند. برای بررسی هر چه دقیق تر، فعالیت های شهرداری را به 23 محور تقسیم کردیم و در هر محور هفت موضوع را مورد ارزیابی قرار دادیم.»

رئیس مرکز مطالعات راهبردی با اشاره به نوآوری های جدید وشاخص های نوین در بخش انتخاب برترین های پژوهش گفت: «ما شاخصهای نوینی را در بخش مسابقه گذرانده ایم از جمله انتخاب برترین مرکز اجرایی که بیشترین استفاده و کاربست را از دستاوردهای پژوهشی داشته است. ما این شاخصه را در بخش جشنواره گنجاندیم تا به این ترتیب مشخص شود که برترین های استفاده عملی از پژوهش ها چه کسانی هستند. این بخش ویژگی های زیادی دارد از جمله اینکه باعث ایجاد حس رقابت در بخشهای اجرایی سازمان میشود و نظر منتقدانی را که مدام می گویند پژوهش ها فقط در کتابخانه ها خاک میخورند تغییر میدهد.»

دکتر امانپور اضافه کرد: «این حرکت نمایش و تبلیغ نیست، بلکه آغاز حرکتی است که پشتوانه جهادی دارد، منشور علمی مشخصی دارد و با راهکارها و برنامه های مشخص پیش خواهد رفت. این نهضت علمی در واقع یک جهاد و حرکت اثرگذار در حوزه مدیریت شهری تعریف شده است و رویکردهایمان را در منشور علمی کاملاً شفاف و مشخص کرده ایم.

منشور علمی 17 آذرماه سال جاری توسط پرچمدار این نهضت دکتر محمدباقر قالیباف به همه زیرمجموعه ها ابلاغ شد و بخشهای اجرایی سازمان در حال پیگیری و نظارت هستند. ما در کنار پیش بینی اعتبارات فراهم شده. ابزار کار لازم را فراهم کرده ایم و در این مسیر با تکیه بر بودجه 3 درصدی جاری و عمرانی، فعالیت های علمیمان را در قالب مدیریتی واحد پی ریزی می کنیم تا برنامه ها و سیاست هایمان را مدون کنیم. در کنار پیشبینی اعتبارات هم مقرر شده است تا ابزار کار فراهم شود که برای رسیدن به این مهم به دفاتر تحقیق و توسعه نیاز داریم.»

مهندس امانپور در پایان صحبتهایش با دعوت از همه کسانی که به پژوهش و توسعه مدیریت شهری علاقه مند هستند، اضافه کرد: «امیدواریم جریان قدرتمند ایده پردازی با حمایتهای شما شکل بگیرد و سعی کردهایم در کمیته های مطالعات راهبردی از فکرها و ایده های قوی و استادان دانشگاه دعوت کنیم تا با ما در این مسیر همگام باشند. از همین جا اعلام می کنم که ما در مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران پذیرای ایده ها و فکرهای سازنده هستیم.»

در ادامه این همایش دکتر ملک افضلی، متخصص آمار زیستی و رئیس انستیتو تحقیقاتی دانشگاه علوم پزشکی تهران به سخنرانی با عنوان «نقش پژوهش در ارتقاء سلامت جامعه» پرداخت، دکتر ملک افضلی در ابتدا گفت: «خوشحالم که در هفته پژوهش توفیقی حاصل شد تا در این مجمع حضور پیدا کنم. شخصاً تردیدی ندارم که با توجه به سوابق درخشان مهندس امانپور و دکتر واعظ مهدوی، جنبش علمی مؤثری در شهرداری تهران اتفاق می افتد. قصد دارم در این مبحث به رویکرد پژوهش در مدیریت شهری و سلامت بپردازم، بحث سلامت یکی از مباحث عمیق و گسترده است و طبق تعاریف بین المللی و علمی ابعاد چهارگانه جسمی، روانی، اجتماعی و روحی را دربرمی گیرد و سال هاست که سازمان جهانی بهداشت تأکید بر تعریف سلامت در این چهار جهت دارد.

در سالهای گذشته در همه جای دنیا تحقیقات آن طور که باید در خدمت بهداشت نبود، طبق تحقیقاتی که دردهه 90 صورت گرفت 90 درصد از بودجه های پژوهشی عرصه سلامت به 10 درصد از بیماری هایی که درجهان وجود داشت اختصاص می یافت. از طرفی همگان اذعان دارند که در بحث پژوهش برای سلامت نوعی بی عدالتی بین المللی حاکم است، از حدود 125 میلیارد دلار پولی که برای پژوهش در عرصه سلامت هزینه می شود، تنها 10 میلیارد دلار برای مسائل و مشکلاتی هزینه میشود که 90 درصد بار مشکلات بهداشت و سلامت را به دوش می کشد و عمده این هزینه درکارخانه های داروسازی استفاده می شود. تحقیقات و داروی پزشکی هم برای مشتریانی که پول کافی دارند عرضه می شود و در اختیار معدودی قرار می گیرد. همه این ها سبب میشود به این نتیجه برسیم که بی عدالتی در عرصه سلامت و پژوهش وجود دارد.»

دکتر ملک افضلی سپس با اشاره به روشهای تحقیق و پژوهش در عرصه سلامت و بهداشت اجتماعی گفت: «با توجه به تحلیلهای سازمان جهانی بهداشت، دو تعریف برای تحقیق در عرصه سلامت وجود دارد؛ تحقیق برای توسعه دانش و تحقیق برای پژوهش.

ارتقای سلامت جامعه و از بین بردن بی عدالتی از اهداف مهمی است که نباید فراموش شود این در حالی است که با وجود مشکلاتی که در کشورهای جهان سوم وجود دارد، پژوهش باید قبل ازهر چیز در خدمت رفع بی عدالتی باشد واین همان نکته ای است که در چشم انداز بیست ساله به آن اهمیت داده شده است و باید دراین زمینه در منطقه اول باشیم. ما با ید تلاش کنیم به عنوان محقق و مدیر، این گروه پژوهش ها را تقویت کنیم. در این میان اولویت باید با پژوهشهایی باشد که دقیقاً مشکلات روزمره ای را که مردم با آن درگیر هستند حل کند، برای رسیدن به این هدف همیشه ثابت شده است که بهترین شیوه کارکردن روی نقاط محروم کلان شهرها و حاشیه هاست، تا چند سال پیش اما دقیقاً برعکس بود و برای حل معضلات اینچنینی باید روی روستاها متمرکز می شدیم.

اما امروزه با توجه به گسترش شهرنشینی و متعاقب آن حاشیه های شهرهای بزرگ که محرومترین افراد در آن زندگی میکنند، باید جهت تحقیقات در عرصه بهداشت و سلامت را به این سمت متمایل کنیم.»

وی اضافه کرد: «متأسفانه بر اثر نبود برنامه ریزی درست و تحقیقات اجرایی کافی، جمعیت کشور ما بیش از امکاناتی که در اختیار داشتیم رشد کرد و با توجه به این روند رو به رشد، پیش بینی میشود که در سال 1400 جمعیت شهرها نسبت به روستاها 80 به 20 باشد. این جمعیت هم عمدتاً به شهرهای بزرگی همچون تهران میرسد، از طرفی با توجه به مسائل و مشکلات پیچیده ای مانند خشونت و ناامنی، آلودگی، اعتیاد و ... که زندگی شهرنشینی و مخصوصاً حاشیه نشینی را تهدید می کنند، گریزی نیست جز اینکه برای حل معضلاتمان دست به دامان تحقیق و پژوهش شویم زیرا در غیر این صورت مدیریت شهری به شکل افسارگسیخته ای از کنترل خارج می شود. و اگر ما نگاه جامع علمی را نداشته باشیم ، بعدها با معضلات سخت تری روبه رو می شویم. ما باید روش های علمی را به کار ببریم، این نکته مهمی است که به نظرم به هیچ وجه نمی توان از کنارش عبور کرد. اگر پژوهش در حوزه مدیریت شهری وارد نشود مدیریت ما بی تردید به سنگ می خورد.»

دکتر ملک افضلی با اشاره به بالا رفتن سطح آگاهی مردم ایران گفت: «واقعیت این است که سطح آگاهی مردم بالا رفته است، مردم در حوزه اطلاعات عمومی و وضع موجود از معلومات بالایی برخوردارند، زنان جامعه از لحاظ درصد سواد متحول شده اند و به هیچ وجه نمی توان در این جامعه روش هایی را که مبتنی بر علم نیستند پیاده کرد، آگاهی مردم قبل از هر چیز نیاز به یک دولت پاسخگو دارد، ما باید با شهروندان برخورد علمی داشته باشیم و رفتار علمی هم قبل از هر چیز پژوهش را ایجاب میکند. همه این ها باعث میشود که میان ملت و دولت یک اعتماد علمی ایجاد شود ، اگر که مدیری خواهان مشارکت مردمی است باید به این مسأله احترام بگذارد. درباره توجه به سلامت جامعه و بهداشت هم این مسأله دقیقاً صدق می کند. ما طی تجربه هایی که در این مدت داشتیم راهکارهایی را به کار بسته ایم که هر کدام به نحوی کارایی داشتند، اول از همه باید به این نکته اشاره کنم که اگر بخواهیم به این راهکارها برسیم باید نقش مردم را در تصمیم گیریها پررنگ کنیم و این مسأله نیاز به برنامه ریزی دقیق دارد. از آنجا که در ایران مدیران و دستاندرکاران اجرایی خیلی سریع عوض می شوند در نتیجه باید رهبری جریان های اجتماعی را به مردم سپرد، من شخصاً ایمان دارم که اگر بتوانیم در این مسیر صبر و حوصله به خرج دهیم میتوانیم به توسعه پایدار برسیم، سکان این جریان را باید در هر حالت به مردم سپرد. برای اینکه جامعه ما جامعه آگاه و دانشمندی است، حالا در دور افتاده ترین روستاها هم هر خانوادهای چند فرزند تحصیلکرده دارد، همین بحث تنظیم خانواده که در روستاها پیاده شده است نمونه خوبی از آگاهی جامعه ماست. در حال حاضر بیش از 100 هزار رابط بهداشت داریم و بحث دوم هم توانمند کردن جامعه است. باید گروهی از سازمانهای دولتی باشند تا این عنصر و پتانسیل را تقویت کنند.»

در ادامه این برنامه دکتر واعظ مهدوی با موضوع «حکمرانی خوب در تأمین سلامت» سخنرانی کرد. دکتر واعظ مهدوی درباره این موضوع گفت: «قصد من این است که از این اجلاس برداشتی درباره جایگاه حکمران در تأمین سلامت در سالهای اخیر داشته باشم، این مسأله نکتهای است که درحال حاضر در جوامع بینالمللی بسیار مورد تأکید قرار میگیرد، قصد دارم در این بحث نظامی برای ارزیابی حکمرانی در حوزه بهداشت و سلامت شهری تقدیم کنم. مدلی در سال 85 در مورد سیستم سلامت ارائه کردیم که انشاءالله توفیقی به دست آید تا این مدل را در شهرداری تهران عملیاتی کنیم.

در این جا لازم میدانم از دوستان و همکاران که در تنظیم و شکلگیری این پژوهش به ما یاری رساندند تشکر کنم؛ دوستانی همچون دکتر فرهاد صدر، دکتر سالاریانزاده، دکتر پیلهرودی، دکتر حریرچی، دکتر امینلو، دکتر باقری لنکرانی، دکتر لاریجانی، دکتر جمشیدی و کارشناسان ارشد سازمان جهانی بهداشت که مدلهای مشابهی را در اختیار ما گذاشتند و از این پروژه حمایت کردند.»

دکتر واعظ مهدوی در ادامه این بحث اضافه کرد: «ما در احکام اسلامی مشاهده میکنیم که آیات متعددی ناظر بر وظایف و رسالت حکومتها در مقابل مردم است. رسول گرامی اسلام میفرمایند: مردم! به خدا سوگند که بیگمان کسی از شما نزدمن قویتر از ضعیف نیست تا حقاش را بگیرم و کسی نزد من ضعیفتر از قوی نیست تا حق را از او بستانم».

از حضرت علی (ع) روایت میشود که ایشان میفرمایند: چهار چیز نشانه تیره بختی و انحطاط دولتهاست: واگذاردن کارهای اصلی و پرداختن به امور فرعی، جلو انداختن فرومایگان و پس راندن صاحبان فضل. همه اینها نشان از شواهد متعددی است که در حکومت اسلامی وجود دارد.»

دکتر واعظ مهدوی در پایان افزود: «در حوزه بررسیهای حکمران خوب در تأمین سلامت مسائلی همچون چشمانداز استراتژیک، مشارکت اجتماعی و مردمی، نقش و جایگاه قانون، شفافیت عملکرد، مسئولیتپذیری، عدالت، اثربخشی، پاسخگویی، امنیت، اطلاعات و اخلاقیات در اولویت قرار میگیرند...

به هر حال همه این عوامل پس از بررسی ما را به این نتیجه میرساند که در حوزه سلامت چشمانداز متوسط و خوبی را میتوان در نظر گرفت، گرچه مشکلاتی هم وجود دارد به طور مثال همکاری صاحبنظران غیرپزشک در رسیدن به جامعه سلامت بسیار ضعیف است.»

دکتر حمیدرضا صفی خانی یکی دیگر از سخنرانان این مراسم بود که با موضوع «معرفی ابزار سنجش سلامت شهر» به سخنرانی پرداخت.

دکتر صفی خانی در ابتدا گفت: «ابزارها یکی از پیشزمینههای مهم در نظام سلامت ما محسوب میشوند، عدالت در برقراری خدمات اجتماعی حوزهای است که شاید بتوان گفت بحث سهل و ممتنعی است که ما را با مفاهیم عام عدالت روبهرو میکند. این ابزار در حال حاضر در کشورهای توسعه یافتهای همچون ژاپن تست شده است و از سوی سازمان جهانی بهداشت برای سنجش سلامت جامعه مورد قبول واقع شده است.

چهار حیطه اصلی در ابزارسنجی نظام سلامت وجود دارد و برای اینکه به نظام سلامت و عادل در زندگی شهری برسیم باید به این ارکان توجه کرد، در مدلهای سازمان بهداشت جهانی هم دقیقاً این مسأله صدق میکند.»

دکتر حمیدرضا صفی خانی در ادامه سخنرانیاش به تشریح تخصصی نحوه ابزارسنجی و اجزای ابزار سلامتسنجی در جامعه پرداخت.»

سخنران بعدی این مراسم دکتر ربابه شیخ الاسلام بود که در سخنرانی خود به بررسی «سلامت در جوامع شهری» پرداخت. دکتر شیخ الاسلام با اشاره به اهمیت این مسأله گفت: «براساس یک نمودار، عمده مسائلی که باعث مرگ و میر در جهان ما می شود، نکاتی کاملاً قابل پیشگیری هستند، دوست داشتم در این جا به صحبتهای دوستانی که درباره سلامت و بهداشت جامعه مقولههای عدالت و فقر را مطرح کردند اضافه کنم که آگاهی هم مقوله با اهمیتی است.

در حال حاضر سالانه 7 میلیون نفر در جهان بر اثر ابتلا به فشارخون میمیرند، 3 میلیون مرگ بر اثر مصرف نداشتن سبزیجات و ... از عمده ترین دلایل مرگ و میر محسوب میشوند.

البته در کشور بیشترین آمار مرگ و میر به دلیل حوادث است که حجم وسیعی از آن در سنین پایین رخ میدهد، علت دوم مرگ و میرها در ایران مشکلات قلب و عروق است که در زنان و مردان ایرانی بیشترین آمار را به خود اختصاص میدهد.»

دکتر شیخ الاسلام با اشاره به آشنایی نداشتن جامعه ایران با مقولهای به نام پیشگیری اضافه کرد: «چیزی که باید در نگاه ما به مقوله سلامت اجتماعی تغییر کند، مسألهای به نام پیشگیری است. پدیده پیشگیری باید از دوران جنینی شروع شود. سالهاست که ثابت شده است سکته های مغزی و بیماریهای خونی که در سنین چهل سالگی به سراغ ما میآیند ناشی از عدم پیشگیری و تغذیه درست در دوران جنینی است.

اما متأسفانه این روزها با گسترش سریع فست فودها و تبلیغاتی که در این زمینه صورت می گیرد روز به روز به خطر مرگهای قابل پیشگیری اضافه میکند. در برآورد اقتصادی که صورت گرفته است، سالهای از دست رفته به دلیل فشارخون تقریباً 518 هزار و ششصد سال است و ضرر مالی که جامعه به واسطه این بیماری میپردازد بسیار بالا است.» دکتر شیخ الاسلام در ادامه گفت: «در یک بررسی صورت گرفته نتیجهای که حاصل شده است نشان میدهد انرژی که ما از غذا میگیریم به هیچ وجه کافی نیست و عادتهای غذایی ما با اصول علمی فاصله فراوانی دارد.

در حال حاضر حدود 90 درصد از مردم جامعه ما بسیار کمتر از نیازشان کلسیم دریافت میکنند. از سوی دیگر دولت هم هیچ استراتژی ویژهای برای حل این معضلات در نظر نگرفته است. تنها در این حد که به چند شعار ساده که شیر بخورید بسنده میکند، در حالی که در یک برنامه نظاممند و دقیق باید دولت و سیستمهای اجرایی، کارخانه ها را وادار می کردند تا شیر کم چرب و غنی شده با کلسیم و ویتامین D را در اولویت خود قرار دهند، متأسفانه طرحهایی که در وزارت بهداشت برای بهبود وضعیت این سیاستهای غلط در پیشگرفته شده بود با روی کار آمدن دولت نهم نیمهکاره رها شد. چند سال پیش تحقیقی صورت گرفت که طی آن تقریباً 70 درصد از بچه های مناطق جنوب کشور مشکل کمبود روی داشتند.»

وی در پایان گفت: «همه ما درباره اینکه الگوهای غذایی ما غلط است صحبت میکنیم. ولی به ریشههای این مسئله توجه نداریم. به نظرم باید در این جهاد علمی و درباره تغذیه و سلامت جامعه به این مسائل توجه کنیم و از نهادهایی همچون آموزش و پرورش که طی این سالها روی مسائلی همچون رژیم غلط غذایی چشم بسته است بخواهیم که تغییری در رویهاش ایجاد کند تا به بیت حرکی که 60 درصد از مردم جامعه ما با آن درگیر هستند پایان بدهیم.»