مذهب حنبلی یکی از شاخه‌های مذاهب سنی از دین اسلام به شمار می‌رود که پیروان ابو عبدالله احمد بن حنبل هلال ذهلی شیبانی مزوزی وائلی از ائمه چهارگانه سنت و جماعت هستند که در سال 164 در بغداد متولد شد و سپس به حجاز، یمن و دمشق رفت و آمد داشت.
مذهب حنبلی بر پنج اصل استوار است: کتاب خدا، سنت رسول خدا (ص)، فتوای صحابه پیامبر، قول برخی از صحابه که با کتاب موافق باشند و تمام احادیث مرسل و ضعیف.
فقه این نحله دارای ویژگیهای خاصی است. فتواهای احمد بن حنبل به احادیث، اخبار و آثار سلف صالح مستند بودند. او بر اساس قول پیامبر(ص) و داوریهای آن حضرت و همچنین فتواهای صحابه فتوا می‌داد و آنچه را هم در آن اختلاف کرده بودند، می‌آورد. همچنین سخنان تابعین یا دیگران را که به آگاهی داشتن از روایات و آثار مشهور بودند، بر فتوای خویش ارحجیت می‌داد.
با وجود اینکه امام مذهب حنبلی به اخبار و روایات استناد داشت، این امر سبب نشد فقه او محدود یا از زندگی عملی مردم دور شود، چون مذهب او بسیار در امر معاملات و تعهداتی که هر یک از طرفین برعهده دارند، آزادی و سعه قائل دارد. همچنین در مذهب وی احترام و ملزم شدن به هر شرطی که طرفهای معامله گذارند، مگر آنکه از سوی شارع دلیلی بر حرمت آن شرط برسد، اهمیت بسزایی دارد.
وی در جایی که به اثری پذیرفته شده دست نمی‌یافت، بر اساس مصلحت فتوا می‌داد. او برخلاف شافعی که در باب معاملات و عقود دیدگاهی ظاهری دارد و آنها را تنها به همان عبارتهایی که حاکی از آنهاست تفسیر می‌کند و به انگیزه‌ها و اهداف آنها نمی‌نگرد، تنها به ظواهر و صورت مادی این مسائل نمی‌نگریست و بر اساس انگیزه ها، اهداف و نتایجی که برای این عقود و معاملات هست، درباره آنها حکم می‌کرد.
ابن حنبل، حضرت علی (ع) را به عنوان امام محسوب می‌کرد و هر کس را که مقام امامت را برای ایشان انکار می‌کرد، مورد ملامت وسرزنش قرار می‌داد.
این در حالی است که احمد بن حنبل نظر معتزله را درباره ذات الهی و مخلوق بودن قرآن قبول نداشت، اما بیشتر علمای آن دوران به دلیل ترس از مأمون به ظاهر نظر معتزله را قبول می‌کردند. این امر باعث دستگیری حنبل از سوی خلیفه شد و مأمون دستور قتل او را صادر کرد و او خواست تا خلیفه را ببیند که در راه خبر فوت مأمون می‌رسد. اما در دوران خلافت معتصم نیز حدود 28 ماه حبس شد تا اینکه متوکل بن واثق به خلافت رسید و امام حنبلی‌ها را گرامی داشت، او را از زندان آزاد کرد و هدایایی به او داد که امام آنها را نپذیرفت.
وی در روز جمعه 12 ربیع الاول سال 241 هجری در سن 77 سالگی درگذشت و مردم بسیاری برای تشییع او جمع شدند که گفته شده 100 هزار مرد و 60 هزار زن بودند. وی در بغداد دفن شد.
مذهب حنبلی اینک در حجاز و شام بیشترین پیرو را دارد و کمی از آنها در ایران، عراق و مصر زندگی می‌کنند.
نظر شما