پس از وقوع انقلاب اسلامی تحلیلهای بسیاری در جهت تبیین و توجیه این انقلاب صوت گرفته‌اند. حق آن است این انقلاب چنان سریع به‌وقوع پیوست که تحلیلگران ایرانی و خارجی از تعقیب رخدادهای آن عقب ماندند با این همه پس از این رخداد منظرهای گوناگون به کار گرفته شدند تا به عمق این رخداد عظیم و سرنوشت ساز نزدیک شوند.
پاره‌ای افراد بر مؤلفه‌های اقتصادی دست گذاشته‌اند. به نظر این افراد رشد اقتصادی و توسعه مادی اواخر دوره پهلوی نقشی مهم در وقوع این انقلاب داشته است. عده‌ای دیگر بر نقش تحولات منطقه‌ای و جهانی دست می‌گذارند. عده‌ای این انقلاب را پاسخی دیگر به مواجهه ما با غرب ارزیابی کرده‌اند و عاقبت برخی انقلاب اسلامی را ناشی از عملکرد بسیار نامطوب حکومت پهلوی دانسته‌اند.
همه این تحلیلها تا حدی می‌توانند حقیقت این انقلاب را نشان دهند. با این همه اگر این انقلاب را بدون مفاهیمی چون سنت و فرهنگ و هویت فهم کنیم ره به خطا برده‌ایم. این انقلاب به یکی معنا پاسخی است به پرسش مهم فرهنگ ما در باب هویت ایرانی – اسلامی. این هویت همیشه و همه جا در طول تاریخ با هجمه‌ها و صدمات بسیاری مواجه شده بود. مهمترین مواجهه البته رویارویی این هویت با فرهنگ غرب بود.
فرهنگ غرب پرسشهایی مهم و فربه را فراروی انقلاب اسلامی به وجود آورد. فرهنگ ما بجد به دنبال پاسخی برای مسئله هویت بود و حکومت پهلوی هم با رویکردهای افراطی خویش به هیچ عنوان نتوانست جوابی معقول و موجه به این پرسش عطا کند.
انقلاب اسلامی بجد خواهان پاسخ به این مسئله بود. جوابی هم که به این مسئله می‌داد گونه‌ای جمع میان سنت ( فرهنگ ایرانی – اسلامی ) از یکسو و فرهنگ غرب بود. در این میان هرچند توجه به مبانی اسلام و ارزشهای والای اسلامی و انسانی در این انقلاب پررنگ بود به هیچ عنوان نباید نکات مثبت فرهنگ غرب را که مورد توجه انقلاب اسلامی قرار می‌گرفت نادیده گرفت.
تحولات یکی – دو سده اخیر که جهان ما را در بر گرفتند، بحث جدال تمدنها، مفهوم گفتگوی تمدنها، و مواجهه اسلام و غرب نشان دادند این انقلاب تا چه اندازه ریشه در هویت‌خواهی و هویت‌جویی یک ملت داشت. به پیروی از تحولاتی که در دیار ما در سال 57 رخ دادند و با توجه به حوادث پس از آن می‌توان بزرگترین مفهوم برای تحلیل جهان ما را نه اقتصاد و نه سیاست و نه هیچ مفهوم انتزاعی دیگر دانست.
تحولات زمانه ما را هویت‌خواهی ملتها و فرهنگها رقم می‌زنند و انقلاب اسلامی یکی از مهمترین حوادث در ربع آخر قرن بیستم است که این نکته را بخوبی و بوفور نشان می‌دهد. به همین جهت است که هر تحلیلی که خواهان بررسی دقیق و عمیق این انقلاب است هر منظر ، رویکرد و روشی را که اتخاذ می‌کند نمی‌تواند از این مفهوم بس مهم به سادگی گذر کند. انقلاب اسلامی یک انقلاب مبتنی برمفهوم هویت است.
نظر شما