به گزارش خبرنگار مهر، نشست "رویکرد سنتگرایان نسبت به هنر اسلامی" با سخنرانی دکتر حمیدرضا فرزان یار عصر دیروز در فرهنگستان هنر برگزار شد.
دکتر فرزان یار سخن خود را با تبیین دیدگاه سنتگرایان آغاز کرد و گفت : از نظر متفکران سنت گرا دین جایگاه خاصی دارد، لذا بر شریعت ادیان، جنبه باطنی ادیان و تجلیات عقلانی هر دین یعنی حکمت و فلسفه توجه دارد. برای این متفکران هنر سنتی بسیار اهمیت دارد به طوری که هنر را هم در زندگی شخصی و هم در نوشته ها و آثار خود مورد توجه خاص قرار می دهند.
وی در ادامه بر این نکته اشاره کرد که منظور از سنت چیز قدیمی، گذشته و فراموش شده نیست، بلکه همان حقیقت ادیان الهی است که به همراه تجلیات و کاربردهای بیرونی آن از جمله هنر سنتی مورد توجه است، پس منظور از سنت نزد سنتگرایان همان سنت الله است.
دکتر فرزان یار هنر مدرن را در تضاد با هنر سنتی دانست و گفت: در فضای هنر مدرن تنها جایگزین مناسب چنین هنری تنها هنر سنتی است.
وی افراد سنت گرای مد نظر خود را عمدتا به رنه گنون، آناندا کومارا سوامی، فریتهوف شوان، تیتوس بوکهارت، مارتین لینگز، سید حسین نصر دانست.
دکتر فرزان یار به گنون اشاره کرد و گفت : گنون درباره تمام ادیان و سنن آثار تألیفی جدی دارد و هیچ کتاب مستقلی درباره هنر ننوشته اما چند مقاله در باب هنر نوشته که به شکلی عام به جنبه های سنتی هنر می پردازند. دو مقاله از او در کتاب سیطره کمیت به فارسی ترجمه شده است.
وی در ادامه به کوماراسوامی نیز اشاره ای کرد و گفت : کومارا سوامی نیز متفکر سیلانی الاصل به طور عمده به متافیزیک و هنر می پردازد. چند کتاب مستقل در باب هنر دارد. « فلسفه هنر مسیحی و شرقی »، « استحاله طبیعت در هنر »، « رقص شیوا » و « صور اندیشه » از کتاب های مطرح او هستند. وی دو مقاله در باب هنر اسلامی دارد. یکی راجع به خضر وبازتاب آن در نقاشی ایرانی و در دوره گورکانی هند است و دیگری یادداشت بلندی است درباره هنر که به فارسی ترجمه شده است.
دکتر فرزان یار بخش عمده سخن خود را به آرای بورکهارت اختصاص داد و گفت : کسی که بیش از همه دریاره هنر اسلامی فعالیت کرده تیتوس بورکهات است که در جوانی مشرف به اسلام شد و به وجه باطنی اسلام توجه خاصی داشت. او کتابی درباره عرفان اسلامی نوشت که به فارسی نیز ترجمه شده است. بورکهات یک کتاب مستقل درباره هنر اسلامی با نام « هنر اسلامی زبان و بیان » دارد که بهترین کتابی است که درباره هنر اسلامی نوشته شده و به جنبه های مختلف آن پرداخته است. با توجه به اینکه متفکران سنت گرا حکیم بوده اند به ابعاد مابعدالطبیعه هنر می پردازند بورکهات نیز چنین کاری با هنر اسلامی کرد.
وی افزود: او کتابی با نام « هنر قدسی در شرق و غرب » دارد که به پنج هنر و سنت می پردازد، دین هندویی، بودایی، تائویی، مسیحیت و اسلام. بوکهارت چندین مقاله درباره هنر اسلامی نیز دارد که در « آیینه عقل » جمع شده اند. بورکهارت از طرف یونسکو مسئولیت احیا و بازسازی شهر فاس در مراکش را داشت. این شهر تاریخی که دارای اهمیت فوق العاده ای در مراکش است کمتر از هر شهر اسلامی دیگری دچار تغییر و دگرگونی شده است.
دکتر فرزان یار که به خوبی مارتین لینگز را می شناسد درباره او نیز گفت : مارتین لینگز یکی دیگر از این سنتگرایان است که او نیز به شکلی دستی در هنر داشته است. کتاب شعری از او چاپ شده و یک کتاب مستقل درباره خوشنویسی و تذهیب قرآنی دارد. شاید صفحاتی که به این مبحث پرداخته محدود باشد اما این صفحات انبوهی از اطلاعات بی نظیر در باب هنر اسلامی را در خود دارند. به طوری که بهترین آشنایی و مقدمه بر هنر گره و اسلامی محسوب می شود. مارتین لینگز مقالات دیگری نیز در باب هنر اسلامی دارد.
وی درباره نصر نیز به اشاره ای مختصر اکتفا کرد و گفت : ششمین نفر از جمع متفکران سنت گرا دکتر سید حسین نصر، استاد دانشگاه جورج واشنگتن است. او کتابی به نام « معنویت و هنر اسلامی » دارد که به هنرهای مختلف اسلامی پرداخته است.
فرزان یار با یادآوری اینکه برای بررسی نظرات سنتگرایان باید به تمثیل متوسل شویم، گفت: گنون کتاب مستقلی درباره هنر ننوشته اما سه کتاب با نام « معانی رمز چلیپا » دیگری« سه گانه بزرگ » و به خصوص « رمزهای بنیادین علم مقدس » که بهترین مقدمه برای آشنایی با رمزهای دینی و سنتی را نوشته است. نخستین کتاب مارتین لینگز با نام « کتاب الیقین » توضیح جنبه عرفانی اسلام با کمک از سمبل ها است که البته آشنایی با این تمثیل ها بهترین راه برای درک هنر اسلامی محسوب می شود. علاوه بر اینها در نوشته های حکمای سنتی می توان با مضامینی چون زیبایی شناسی، تعبیر و تفسیر، کمال اثر هنری، مراتب هنر و بسیاری بحث های دیگر آشنا شد. یکی از بحث های مهم برای این حکما، به تعبیر شوان، تفکیک هنر سنتی، هنر قدسی، و هنر دینی است.
فرزان یار همچنین به تبیین هنر سنتی پس از اشاره به سنت گرایان پرداخت و گفت : منظور از هنر سنتی هنری است که از حقایق مربوط به دینی که سنت از آن ناشی شده صحبت می کند. هنر قدسی به کاربرد اصول هنر سنتی می پردازد. به عنوان مثال مسجد در تمدن اسلامی یا شمایل های مسیحی از این دست حساب می شوند. در واقع هنر قدسی عالی ترین نمونه های هنر سنتی هستند در هر تمدنی.
وی در پایان گفت : هنر اسلامی در عین احترام به سایر هنرها به عنوان هنر دینی بشر در آخر زمان از یکسو و موقعیت جغرافیایی آن شکل خاصی پیدا کرده و به گونه ای در آمده که فهم آن هم برای شرقی ها و هم غربی ها راحت شده است.
نظر شما