مباحث اخلاق پزشکی در طب جدید دارای تاریخچه‌ای طولانی است که با توجه به پیشرفت سریع علوم زیستی و پزشکی اهمیتی روز افزون پیدا کرده است. اخلاق پزشکی که به عنوان شاخه‌ای از علوم، مبحثی نوپا به حساب می‌آید به شکل کلاسیک خود برای اولین بار حدود ربع قرن پیش مطرح شد گرچه در کشور ما به رغم زمینه تاریخی غنی جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده بود.
پزشکی در میان مباحث علمی منحصر به فرد است چرا که مستقیما با جان آدمی مرتبط است. به همین دلیل اخلاق جزئی لاینفک از علم پزشکی تلقی می‌شود و توصیه‌های آن معیارهای عملکردی برای بخش هدایت و درمان از جمله تمامی مؤسسات تحقیقاتی هستند. در حال حاضر نیز قوانین و بیانیه‌های متعددی جهت هدایت رفتارها و روشهای حرفه‌ای پزشکی تدوین شده‌اند.
اخلاق پزشکی دانشی میان‌رشته‌ای است که موضوع آن مسائل و مباحث اخلاقی در حوزه علوم پزشکی است. این مسائل و مباحث در شاخه‌های مختلف علوم پزشکی به عنوان حرفه، پژوهشهای پزشکی و سیاستگذاری نظام سلامت مطرح هستند.
محتوای این مباحث از رشته‌های گوناگون دانش و معرفت بشری به اخلاق پزشکی وارد شده و در شکل‌گیری این حوزه از دانش دخیل بوده‌اند. در این میان، فلسفه اخلاق، حقوق، الهیات، فقه، ادبیات، جامعه شناسی، روان شناسی، اقتصاد و تاریخ تأثیر و نقش بیشتری داشته‌اند.
برخی مسائل و پرسشها در حوزه اخلاق پزشکی سابقه‌ای دیرینه دارند و در متون کهن پزشکی نیز مورد توجه و بحث قرار گرفته‌اند مثل سقط جنین و رابطه پزشک و بیمار. برخی دیگر به دنبال پزشکی مدرن پدید آمده‌اند و از توانایی‌ها و امکانات بی‌سابقه‌ای که دانش و فناوری پزشکی نوین پیش روی بشر قرار داده ناشی می‌شوند مثل پیوند اعضاء و استفاده از سلولهای بنیادی در معالجه و درمان .
از جمله مباحث اخلاق پزشکی می‌توان مسائل اخلاقی در بیماران پایان حیات، اخلاق در پژوهشهای پزشکی، وظایف و مسئولیتهای پزشک، حقوق و نقش بیمار در تصمیم‌گیریهای پزشکی، فایده رساندن و زیان وارد نکردن، مباحث حقوقی و اخلاقی در پیوند اعضاء، عدالت در توزیع منابع، رضایت آگاهانه، اتانازی، سلامت و بیماری، مفهوم شخص، شأن و کرامت انسانی، شأن اخلاقی، مسائل اخلاقی در باروری و ناباروری، کمیته‌های اخلاق در پژوهش، مرگ مغزی و شاخصهای آن، شبیه‌سازی انسان، اهلیت و راههای تعیین آن، رهیافت مبتنی بر اصول، رهیافت مبتنی بر موارد الگو، رهیافت مبتنی بر نتایج، رهیافت مبتنی بر روایت رهیافت مبتنی بر مراقبت، پژوهش روی حیوانات، رهیافت وظیفه گرا، اخلاق در سیاستگذاری و تخصیص منابع محدود را نام برد.
متخصصان اخلاق پزشکی این شاخه از دانش اخلاق را رشته‌ای بینارشته‌ای توصیف می‌کنند. آنها در تعریف این رشته می‌گویند اخلاق پزشکی دانش رعایت احوال بیماران از سوی پزشکان است. اما این دانش کدهای مختلفی را نیز در بر دارد که تا کنون 14 عنوان از موضوعات مهم در گستره اخلاق پزشکی شناسایی شدند. این موارد عبارتند از: 1- رابطه پزشک و بیمار، 2- اخلاق در پژوهش، 3- فلسفه اخلاق پزشکی، 4- آموزش اطلاع رسانی در زمینه اخلاق پزشکی، 5- تخصیص منابع (نیروی انسانی - اعتبارات - امکانات)، 6- اخلاق در آموزش (الگو)، 7- بهداشت باروری (سقط جنین - ایدز- نازایی - تنظیم خانواده)، 8- پیوند اعضا، 9- قوانین و مقررات ناظر بر اخلاق پزشکی ( از جمله طرح انطباق)، 10- اقتصاد و اخلاق پزشکی، 11- مرگ مغزی، 12- ژنتیک و بیوتکنولوژی، 13- مرگ راحت (اتانازی)، 14- ارزشیابی.
بحث اخلاق پزشکی با توجه به دسته‌بندی فوق در موارد مختلف از مباحث پیچیده، جدی و حیاتی است. چرا که اخلاق پزشکی در اولین مواجهه با "جان" انسان سر و کار دارد، لذا این مبحث ویژگی‌های خاص خود را به تبع همراه دارد. اما اینکه چرا این بحث تاکنون و با توجه به غنای فرهنگ اسلامی - دینی در کشور ما و همین طور حضور چشمگیر نخبگان در عرصه علوم پزشکی تا کنون ناکام و نوپا مانده است خود از موضوعات قابل تحقیق است. لازم به ذکر است که فرصتهای بسیاری می‌توانند ما را در تحقق بحث اخلاق پزشکی یاری رسانند و با توجه جدی به این فرصتهاست که می‌توانیم این بحث را جدی و کارآمد نشان دهیم.
نظر شما