کتاب مابعدالطبیعه چگونه ممکن است حاصل 7 سال پژوهش در گروه علمی معرفت‌شناسی پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی است که با تاکید بر منابع اصیل تفکر اسلامی و با آگاهی از منابع اصیل غربی نوشته شده و رویکرد آن کاملاً پژوهشی است. چنین اثری با اینگونه رویکرد برای نخستین‌بار به جامعه علمی ایران ارائه می‌شود.
این کتاب در پنج فصل تنظیم شده است. فصل اول با عنوان اصل هویت و فطری‌گرایی به بررسی معنی معرفت فطری پرداخته و اشاره‌ای به تاریخ فطری‌گرایی (فلسفه قدیم: افلاطیون؛ فلسفه جدید دکارت و کانت) دارد.
فصل دوم کتاب « ادراک حسی و اصل هویت» است که به بیان تصور کانت و هیوم از شهود عقلانی، قضیه حملی و اصل هویت و فیلسوفان مسلمان، نحوه دفاع ارسطو از بنیادی ترین اصل ـ قانون هستی می‌پردازد. آرای فیلسوفان مسلمان در باب پیدایش اصول اولیه ـ عقل فعال عقل بالملکه، استدلال ارسطو و فیلسوفان مسلمان در باب بالقوه بودن عقل انسان از دیگر مطالبی است که در این فصل به آنها اشاره می‌شود.
فصل سوم کتاب با عنوان ادراک حسی و مفهوم هستی ( وجود ) مباحث احساس و ادراک حسی و ذهن، بحث درباره شک گرایی، پیدایش مفهوم هستی و پیدایش ذهن می‌پردازد.
فصل چهارم با عنوان مفاهیم، مباحث: نقد علم پیشینی و علم حضوری، معقولات ثانیه فلسفی، مفهوم وجود، اطلاق تشکیکی مفهوم وجود بر واقعیت را مطرح کرده است. در فصل پنجم و پایانی کتاب با عنوان مابعدالطبیعه: مفهوم و امکان آن، مفهوم ارسطویی و سینوی مابعدالطبیعه بیان و تصور کانت نیز مطرح می‌شود. کتابشناسی به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی و نمایه بخش‌های دیگر این کتاب است.
در فصل دوم مابعدالطبیعه چگونه ممکن است، ذیل مبحث آرای فیلسوفان مسلمان می‌خوانیم: «در فلسفه اسلامی هم استعداد خاص انسانی و هم کارکرد این استعداد و هم حاصل آن را عقل نامیده‌اند.
فیلسوفان مسلمان برای عقل انسان مراتبی قائل هستند. همه آنها بدون استثناء اولین مرتبه عقل انسان را عقل بالقوه دانسته‌اند و مقصود از آن آمادگی نفس انسان برای ادراک معانی معقول است. نفس در این مرتبه از همه معقولات و علوم نظری و بدیهی خالی است. یکی از نتایج آشکار این عقیده فیلسوفان مسلمان، رد فطری‌گرایی است.»
دربخش دیگری از کتاب درباره مفهوم و امکان مابعدالطبیعه آمده است: «یکی از اموری که در مابعدالطبیعه از آنها بحث می‌شود، امور مادی‌اند، مانند حرکت و سکون؛ اما آنچه در مابعدالطبیعه از اینگونه امور بحث می‌شود، وضعیت آنها در ماده نیست، بلکه نحوه وجود آنها است. بنابراین مابعدالطبیعه از این حیثیت که حتی در امور مربوط به ماده وجه نظری غیرمادی دارد، علم الاهی نامیده می‌شود.»
نظر شما