نقدی کردن یارانه ها موجب تشدید تورم می شود

به گزارش خبرنگار مهر طرح نقدی کردن یارانه ها که به عنوان بخشی از طرح بزرگ تحول اقتصادی دولت در سال 87 مطرح شده، با نوعی تردید از سوی کارشناسان اقتصادی کشور مواجه شده است، زیرا اجرای این طرح نوعی ترس از افزایش نرخ تورم را در ذهن متبادر می سازد.

گرچه طرح هدفمند کردن یارانه ها نیز به عنوان بخشی از برنامه چهارم توسعه و در سیاستهای کلی نظام مطرح شده و به عبارتی یک الزام قانونی به شمار می رود، اما تا کنون اقدامی برای اجرای آن به صورت اصولی و منطقی انجام نشده است.

آنچه بیش از هر چیز در طرح نقدی یارانه ها به چشم می خورد و احتمال بیشتری برای اجرا دارد، توزیع یارانه کالاهای اساسی و انرژی به صورت سرانه و نقدی بین افراد هدف است.

یارانه‌ بهایی است که دولت‌ها برای رساندن کالا و خدمات به دست مصرف‌کننده به قیمت‌ ارزان‌تر و حمایت از توان رقابت تولیدکنندگان پرداخت می‌کنند. به این منظور هر سال بخشی از اعتبارات بودجه عمومی دولت برای این مهم یعنی ارتقای رفاه مصرف‌کنندگان و حمایت از تولیدکنندگان پرداخت می‌شود.

هدف اصلی در پرداخت یارانه، رسیدن آن به دست گروههای هدف، هزینه های اجرایی درجه مفید بودن، حد اخلال در نظام عرضه و تقاضا و قیمت است، اما در ایران مدتها است که از هدفمند کردن یارانه ها بدون اخذ نتیجه صحبت شده است که این می رساند که به سایر جنبه های مسئله هنوز توجه نشده است.

برای پرداخت نقدی یارانه ها ابتدا لازم است افراد جامعه هدف شناسایی شوند که این کار به عقیده بسیاری از کارشناسان اقتصادی نیازمند نظام مالیاتی منسجمی است، اما از سوی دیگر برخی از کارشناسان اقتصادی معتقدند که بانک داده های سهام عدالت می تواند در اجرای این طرح کارساز باشد.

اما باید توجه داشت که این بانک داده ها نیز تا حدودی ناقص به نظر می رسد زیرا بسیاری از افرادی که باید جزو مشمولان دریافت آن باشند در بین مشمولان دریافت آن قرار نمی گیرند.

طرح هدفمند کردن یارانه ها در ایران از سالهای پیش مطرح شده است، اما تا کنون موفقیتی برای آن حاصل نشده است، در حالی که هدفمند کردن یارانه ها در هر کشوری جزو الزامات رشد و توسعه اقتصادی محسوب می شود.

این طرح در دولتهای مختلف یا تجربه ای ناموفق داشته و یا از آن به عنوان برنامه ای ناکام مانده یاد شده است.  

به هر حال به نظر می رسد که دولت برای اجرای این طرح باید برنامه ای منسجم و اصولی ارائه دهد تا به تشدید تورم و مشکلات اقتصادی دامن نزند.

به عقیده بسیاری از کارشناسان اقتصادی کاهش هزینه های دولت و استفاده از درآمدها در جهت توسعه و آبادانی کشور مهمترین مزیت و تشدید فاصله طبقاتی مهمترین اثر منفی این طرح به شمار می رود.

از سوی دیگر، گفته می شود که قرار است یارانه های حامل های انرژی از جمله بنزین به صورت نقدی به حساب همه افراد واریز شود و به تدریج افراد پردرآمد از مشمولین دریافت یارانه انرژی حذف شوند. با اجرای این کار در مراحل اولیه این اقشار آسیب پذیر و ضعیف هستند که بیشترین آسیب را خواهند دید.

به این موضوع نیز باید اشاره کرد که رئیس جمهور در پایام نوروزی خود مطرح نمود که 80 هزار میلیارد دلار یارانه در کشور صرف می شود که 70 درصد آن نصیب 30 درصد افراد جامعه می شود.

مجموعه ای از اطلاعات اقشار هدف الزام طرح نقدی یارانه ها

سعید شیرکوند استاد دانشگاه در گفتگو با مهر در این خصوص گفت : آنچه تا کنون شنیده شده، تنها ایده ای است که برخی از همکاران دولت در خصوص پرداخت نقدی یارانه ها مطرح کرده اند، اما با توجه به عدم ارائه تمام ابعاد این طرح و پشتوانه تحقیقاتی و کارشناسی آن امکان قضاوت دقیق در این ارتباط وجود ندارد.

وی افزود : اما در یک برداشت کلی با توجه به حجم بسیار بزرگ یارانه ها در اقتصاد ایران و مطرح بودن ضرورت هدفمند کردن یارانه ها در سالهای گذشته تا کنون در صورتیکه دولت با توجه به الزامات اجرای چنین طرحی اقدام به هدفمند کردن یارانه ها نماید و توانمندی لازم را برای پرداخت نقدی یارانه های گروههای هدف داشته باشد، گام مهم و موثری در اقتصاد ایران محسوب خواهد شد.

این اقتصاددان افزود: اما مهمترین الزام پرداخت نقدی یارانه ها داشتن یک مجموعه ای از اطلاعات کامل و دقیق از اقشار مختلف مردم و به اصطلاح گروههای هدف در دریافت یارانه است.

شیرکوند تصریح کرد: به عبارت روشن تر زمانی پرداخت نقدی یارانه ها در اقتصاد ایران امکانپذیر است که دولت اطلاعات جامعی از دهک های مختلف درآمدی، خصوصا افراد فقیر و نیازمند یارانه با طبقه بندی تعریف شده در اختیار داشته باشد تا بتواند پرداخت یارانه ها را هدفمند نماید.

به گفته وی در صورتیکه دولت فقط یک بخش از یارانه ها را همانند یارانه بنزین که تا کنون از طریق کارت سوخت به دارندگان اتومبیل اعم از فقیر و غنی پرداخت می کرده است، با حذف کارت سوخت بهای این بنزین را مجددا بتواند به صورت نقدی به کلیه دارندگان اتومبیل اعم از فقیر و غنی پرداخت نماید، هیچ تغییر و تفاوتی در این اقدام مشاهده نمی شود، جز یک سردرگمی جدید و جایگزین کردن یک روش پر ابهام به جای یک روش تجربه شده که هزینه های آن در سال گذشته پرداخت شده است.

طرح نقدی یارانه ها از عهده ساختار فعلی دولت بر نمی آید

مرتضی افقه استاد دانشگاه و اقتصاددان در گفتگو با مهر با بیان اینکه به نظر نمی رسد که طرح نقدی کردن یارانه ها اثر مثبتی بر اقتصاد کشور داشته باشد، تصریح کرد: همچنین اگر این اقدام با هدف توزیع درآمد بین مردم انجام شود نیز به هدف مورد نظر نخواهد رسید.

وی با اشاره به اینکه تجارب قبلی نشان می دهد که اینگونه طرحها و اقدامات آثار تورمی بیشتری به دنبال دارند، گفت: این طرح در صورت اجرا پس از مدتی منجر به شکست خواهد شد، زیرا اقدامات و امکانات اداری لازم برای انجام این تغییر از عهده ساختار فعلی دولت بر نمی آید.

این اقتصاددان ادامه داد : به همین دلیل نیز این تغییر اثر اولیه منفی بر جای خواهد گذاشت و بعید است که آثار مثبت مورد نظر آن به نتیجه مطلوب برسد.

همچنین حجت الاسلام غلامرضا مصباحی مقدم، ای اسلامی در گفتگو با مهر گفت : نقدی کردن یارانه ها حرکت بسیار خوبی است و اصولا باید یارانه ها را به کسانی داد که نیاز واقعی به آن دارند ولی متاسفانه وضعیت کنونی یارانه ها مطلوب نیست.

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی افزود: برای ارائه یارانه ها باید گروههای هدف آن را شناسایی کرد،درصورت شناسایی گروههای هدف، پرداخت مستقیم یارانه ها بهترین روش برای ارائه یارانه ها است، البته بدون اینکه در شرایط فعلی از سقف یارانه ها کم شود.

مصباحی مقدم شرط کم کردن سقف یارانه ها را توانمند سازی گروههای هدف به مرور توصیف کرد و گفت: باید بستر سازی لازم برای پرداخت نقدی یارانه ها انجام شود.این کارشناس امور اقتصادی  تصریح کرد: آزاد سازی قیمت ها بستر و زمینه مهم نقدی کردن یارانه ها است.

نماینده مردم تهران افزود: البته باید یارانه پنهان را که در تفاوت قیمت داخلی و بین المللی انرژی وجود دارد، برداشت و گرنه یک طوفان تورمی به دنبال خواهد داشت وبه اقشارضعیف آسیب جدی وارد خواهد کرد ودرست عکس آن چیزی که منظور است، حاصل می شود. 

الیاس نادران، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی نیز در گفتگو با مهر در خصوص طرح پرداخت نقدی یارانه ها گفت : اگر تدابیر عقلانی و منطقی در اجرای این طرح در نظر گرفته نشود، عوارض شدیدی روی طبقات پایین دستی خواهد داشت و با واکنش اجتماعی تندی مواجه می شود.

وی با بیان اینکه هنوز جزییات این طرح منتشر نشده است ، گفت : طرح پرداخت نقدی یارانه ها آثار مستقیمی بر سبد خانوار، تخصیص منابع و کلیه معیارهای اقتصادی جامعه خواهد گذاشت و نباید در اجرای این طرح دچار ساده اندیشی شد چرا که تبعات اجتماعی-اقتصادی متنوعی برجای خواهد گذاشت.

نادران تصریح کرد: البته هیچ شکی در نامطلوب بودن نظام یارانه ها در کشور وجود ندارد و لزوم اصلاح این نظام احساس می شود، اما این سخن به معنای ریسک کردن در اصلاح وضعیت فعلی نباید تعبیر شود.

این استاد دانشگاه گفت: طرحهایی مثل طرح پرداخت یارانه نقدی و طرحهایی که از این دست در سال جاری که آخرین سال کامل فعالیت دولت نهم است، خواه نا خواه جنبه اقدامات تبلیغاتی به خود می گیرد.