به گزارش خبرنگار مهر، مریم حسینی پژوهشگر ادبی و از دانشجویان محمدرضا شفیعی کدکنی در ادامه همایش "عطار به روایت شفیعی کدکنی" به بررسی کتاب "زبور پارسی" اثر این استاد ادبیات پرداخت و گفت: اگر سال 627 هجری قمری را سال وفات عطار بدانیم، می توانیم بگوئیم که به فاصله 800 سال از مرگ او، یکی از فرزندان خلف اش از ده کدکن و از توابع نیشابور - زادگاه عطار- برخاسته که عشق به ابوسعید و عطار در جانش وجود دارد و این را در کتاب "زبور پارسی" نشان داده است. 100 صفحه اول این کتاب به زندگی عطار می پردازد که حاصل پرسشهای بیشماری است که شفیعی کدکنی با آنها درگیر بوده است.
فقط در زمان حیات عطار 24 عطار نام می زیسته اند
وی افزود: کدکنی نخستین شاعر شعر پارسی را ابوذر بوزجانی دانسته و همچنین درباره پیشینه شاعری عطار تحقیق کرده و نسب او را به شاعری شکرنام بازگردانده است و می گوید که احتمالاً او استاد عطار بوده است. زبور فارسی اساساً به زندگی عطار می پردازد و در واقع فرصتی است که به همه شک و تردیدها درباره عطار، نام او، محل زندگی اش، صدق و کذب انتساب مختار نامه و خسرونامه به او و بسیاری تردیدهای دیگر پایان دهد مخصوصاً این ابهام که عطار مشهور کدام عطار بوده است؟
تهمورث ساجدی و رضا سیدحسینی در همایش عطار
وی در توضیح این موضوع گفت: در زمان عطار و حتی پس از او شاعران و افراد زیادی آمدند و با نام عطار شعرهایی سرودند و به گفته شفیعی کدکنی تنها در زمان حیات عطار 24 عطار وجود داشته اند که البته او (کدکنی) آنها را شناسایی و معرفی کرده است.
منطق الطیر عطار، حدیقه سنایی و مثنوی مولوی سه راس مثلث عرفانی ایران اند
در ادامه این همایش محمود عابدی نسخه پژوه و منتقد ادبی با اشاره به اهمیت مشهورترین اثر عطار در میان فارسی زبانان - منطق الطیر - گفت: منطق الطیر در گستره زبان و ادبیات فارسی به اندازه ای کتاب عجیبی است که به حق باید آن را راسی از مثلثی عرفانی دانست که حدیقه سنایی و مثنوی مولوی دو راس دیگر آن اند و عجیب نیست اگر حسام الدین چلبی به مولانا یادآوری می کند - یا گفته اند که یادآوری می کند - که "اسرار غزلیات بسیار شد و خوب است خداوندگار کتابی به وزن منطق الطیر بسرایند."
وی با مقایسه اجمالی آثار عطار، مولانا و سنایی با یکدیگر، افزود: در میان این شاعران سنایی بیشتر رو به جامعه دارد و عرفان او عرفان مردمی است. سنایی جسماً و روحا با پای برهنه و بی خانمان و همیشه و همیشه در سفر بوده است. در هیچ شهری مقیم نیست و شهربند هیچ محدوده ای نیست و بیشتر نقدهایش هم نقدهای زنده ای است. اما عطار در خودش است و سیر روحانی اش از خودش آغاز می شود و به خودش هم ختم می شود. زبانش هم به همین گونه زبانی خاص است با اینکه باید گفت همان زبان قرن ششمی و اوایل قرن هفتمی است.
رد پای شیخ صنعان در پس پرده بهترین اشعار حافظ دیده می شود
عابدی داستان شیخ صنعان عطار را از هسته های مرکزی آثار مورد استفاده حافظ دانست و گفت: داستان شیخ صنعان که قلب منطق الطیر است از اندوخته های اصلی و مرکزی اشعار حافظ است و از پس پرده بهترین اشعار او حکایت شیخ صنعان که داستان عبور از همه ارزشهای متعارف و آداب نظام خانقاهی است، دیده می شود. عطار می رفت و مریدانش را پراکنده می کرد نه اینکه آنها را از پی خود بیاورد.
این نسخه پژوه در ادامه با بیان اینکه تصحیح شفیعی کدکنی از آثار عطار کار بزرگی بوده است، به دو نسخه مورد استفاده کدکنی در این کار اشاره کرد و افزود: نسخه های مراغی که کدکنی از آنها استفاده کرده خود نسخ معماواری است؛ از این نظر که این دو با دو خط متفاوت نوشته شده اند و معلوم نیست کاتب آنها که بوده و چگونه می نوشته است؟ دیگر اینکه در هر دو این نسخ تاریخ مبهم است و دلیل این کار هم معلوم نیست. با این وجود بی تردید این نسخه ها معتبرترین نسخه های موجود از آثار عطار است در عین اینکه باید اضافه کرد که یکی از نسخه ها 23 بیت عطار را ندارد و دیگری 320 بیت او را.
محمود عابدی با بیان اینکه عطار به قیل و قال اعتنایی نداشته و از زیاده گویی هم لذت نمی برده، به خواست خودش دقایقی پیش از پایان زمان تعیین شده برای سخنرانی اش به سخن خود خاتمه داد.
در پایان همایش "عطار به روایت شفیعی کدکنی" مهدی محبتی متتقد ادبی هم به بررسی "مصیبت نامه" آخرین کتاب عطار پرداخت و گفت: کلیت آثار عطار دغدغه ای است برای گذشتن از ظاهر جهان و رسیدن به ملکوت، و تمام زندگی او به این سمت است که به مغر هستی و عمق آن برسد.
عطار مرد درد است
وی با اشاره به استقبال گسترده مخاطبان ایرانی از منطق الطیر عطار و بی اعتنایی آنها به مصیبت نامه او، تاکید کرد: عطار مرد درد است و تمام زندگی او یک منحنی هنری است به سمت کشف و درک این نکته که حقیقت هستی در بواطن آن است نه در ظواهرش. با این حال و با وجود استقبال از منطق الطیر او باید گفت اشکالاتی بر این اثر وارد است؛ در بسیاری اوقات سیمرغ را حق تعالی فرض کرده اند در صورتی که منطق منطق الطیر مانع از قبول این برداشت است؛ سیمرغ یکی از جلوه های حق تعالی است و مثلاً می توان آن را حضرت جبرئیل یا یکی از مقربان درگاه حق تعالی دانست.
محبتی اضافه کرد: رهبری این مرغان هم خالی از اشکال نیست؛ یعنی با وجود رای فقها در مورد انجام قرعه در این گونه موارد، قرعه کشی برای انتخاب رهبر در عین اینکه ساده ترین انتخاب است بهترین انتخاب نیست. دیگر اینکه معلوم نیست چرا عطار هدهد را به عنوان رهبر انتخاب کرده است؟ عدم تناسب الگوهای پرندگان با سالکان از دیگر عیوب منطق الطیر است. همچنین به آن اندازه که در منطق الطیر به تبادل سخنان پرندگان به یکدیگر پرداخته شده به خود سلوک پرداخته نشده است و در واقع تناسب منطقی بین بدنه داستان و اصل داستان که رسیدن به حضرت سیمرغ است وجود ندارد.
نام مصیبت نامه در بی اقبالی ایرانی ها به آن تاثیر داشته است
این منتقد ادبی به ویژگی های مصیبت نامه هم پرداخت و گفت: مصیبت نامه حاصل درگیری یک انسان دردمند در درون خودش با خودش است و هر چه از آغاز داستان به پایان آن حرکت می کنیم از آفاق به درون آدمی می رسیم. اگر مرغان منطق الطیر موجوداتی بیرونی اند و باید سلوکی را برای رسیدن به سیمرغ طی کنند، مصیبت نامه یک سفر درونی است و این مصیبت نامه کسی غیر از عطار نیست. این کتاب از حیث ساختار بیرونی و محتوا بسیار غنی تر از منطق الطیر است با این وجود طرح ساده منطق الطیر و نام جالب آن در مقابل طرح پیچیده مصیبت نامه و نام مصیبت بار آن از جاذبه ها و دافعه های هر دو کتاب است.
در همایش "عطار نیشابوری به روایت شفیعی کدکنی" که در آستانه 25 فروردین روز بزرگداشت عطار برگزار شد، برخی از چهره های ادبی کشور مانند رضا سیدحسینی، محمود دولت آبادی، مجدالدین طباطبایی، اسماعیل سعادت، تهمورث ساجدی و صفدر تقی زاده حضور داشتند ولی با این وجود محمدرضا شفیعی کدکنی به این همایش نیامد.
نظر شما