دردمندی حرف اصلی عطار است

به گزارش خبرنگار مهر، دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی، استاد فلسفه دانشگاه تهران، عصر دیروز در نشست حکمت عطار که در مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار شد، به بررسی دو مفهوم درد و عقل در آثار عطار پرداخت و گفت: دردمندی حرف اصلی عطار است.

 دکتر دینانی سخن خود را با شعری از عطار آغاز کرد و گفت: کاف کفر این جان به حق المعرفه/ خوش ترم آید زفاء فلسفه. چون که این علم لزج چون ره زند/ بیشتر بر مردم آگه زند. هر متفکری در عالم به رغم تالیفات فراوانی که دارد، یک حرف بیشتر برای گفتن ندارد که از باطنش می‌جوشد. بدون تردید عطار یکی از بزرگترین اندیشمندان جهان است.

وی با اشاره به آثار عطار گفت: پنج مثنوی مصیبت نامه، منطق الطیر، اسرار نامه، الهی نامه و مختارنامه و کتاب تذکره الاولیا در نثر و همچنین دیوان قصاید و غزلیات آثار اصیل او هستند. او در میان این همه آثار متنوع یک حرف واحد بیشتر ندارد و آن درد است و درد و درد. دردمندی حرف اصلی عطار است. اینکه درمان این درد، خود درد است، تناقض نیست.

نویسنده «دفتر عقل و آیت عشق» سپس در بیان معنای این درد گفت: این دردمندی که بیت الغزل آثار عطار است، اشاره به درد جسمانی یا درد اجتماعی ندارد، بلکه دردی است که درمانش خودش است و غیر از آن هیچ درمانی ندارد. انسانی که دردمند نیست، حیوان مستقیم القامه است. درد اساس عشق است و عشق بدون درد نداریم. اگر عشق از درد ناشی می‌شود، طلب نیز از عشق ناشی می‌شود و کسی که طلب ندارد حرکت ندارد و مرده است. درد یک موهبت است که از طریق انسان در تمام عالم ساری و جاری است.

نویسنده «ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام» در ادامه به انعکاس اندیشه‌های عطار در مولانا و حافظ پرداخت و گفت: اینکه درد انسانی را هیچ موجودی درک نمی‌کند، در آثار حافظ نیز منعکس شده است به‌گونه‌ای حافظ می‌نویسد، ملک و فرشته عشق نمی‌داند، چون درد را درک نمی کنند، مولوی نیز بسیار تحت تأثیر عطار است.

دکتر دینانی سپس بر دو ویژگی سادگی و جذابیت در نوشته‌های عطار تأکید کرد و گفت: اساساً عرفان خراسانی با بزرگانی چون: عطار، احمد غزالی، عین القضات که ریشه در فرهنگ اصیل و کهن ایرانی دارد، بر خلاف عرفان بغدادی با بزرگانی چون: ابن‌عربی و جنید بغدادی، ساده‌نویس و در عین حال پر جاذبه است و این از ویژگیهای فرهنگ باستانی ایرانی است که با نور محمدیه غنی و پر بار شده است.

دکتر دینانی با اشاره به اهمیت مصیبت نامه‌عطار به اهمیت عقل در آثار عطار پرداخت و گفت: عطار با عقل مخالف نیست، بلکه با حصر عقل است که مخالف است و مخالف انجماد اندیشه و نفی آزادی انسان است.

وی در پایان گفت: قهرمان آثار عطار سالک فکرت است که در مصیبت نامه تمام کائنات را در می‌نوردد و با همه موجودات همسخن می‌شود. این سالک فکرت بسیار شبیه حی بن یقظان ابن سیناست و انسان را به جهانی بسیار بالاتر از جهان متناهی می‌برد. عطار عارفی برای همه اعصار است و در هر عصری نیز مخاطب خاص خود را دارد.