به گزارش خبرگزاری مهر، انجمن بیوتکنولوژی ایران در نامه ای اعلام کرد: در حال حاضر، با تلاشهای هماهنگ جهانی بیش از هزار پروژه ژنوم در حال اجرا و بیش از 130 پرونده ژنوم خاتمه یافته و به طور همزمان بهره برداری از این داده ها آغاز شده است. تشخیص مولکولی و زود هنگام بیماریها در انسان، دام و حیوان، شناسایی ژنهای مفید، طراحی موجوداتی با ویژگیهای کیفی مود نظر، اصلاح روشهای زراعی و دامپروری، مثالهایی از کاربردهای فعال این اطلاعات هستند. اما پیش بینی می شود در آینده نزدیک بهره برداری از این اطلاعات با مشابه سازی رایانه ای سامانه های زیستی وسعت بیشتری یابد. هم اکنون کشورهای پیشرفته با پایه گذاری رشته ای تحت عنوان سامانه زیستی ( System Biology) و تأسیس موسسات پژوهشی مرتبط در صددند تا سال 2015 به این هدف جامه عمل بپوشانند. انتظار می رود با دسترسی به سامانه های زیستی بسیاری از طراحیهای فناوری و بررسی اثر بخشی و مخاطرات آنها با هزینه بسیار کمتر و سرعت بیشتر ( 4 تا 5 برابر) انجام شود.
انجمن بیوتکنولوژی با درک این مهم، نیاز به تشکیلات کلان چابک و کارآمد را برای بهره مندی کشور از قابلیتهای قبلی زیست فناوری، همگامی با تحولات جهانی و برنامه ریزی عملیاتی برای آینده آن در کشور پیشنهاد کرد. پس از بحث و بررسی فراوان، پیشنهاد تشکیل ستاد ویژه زیست فناوری برای ریاست جمهوری و مسئولین مربوط ارسال شد این موضوع در پنجمین همایش ملی بیوتکنولوژی نیز مورد تأکید قرار گرفت که در همان زمان این طرح مورد حمایت معاون اول رئیس جمهور و وزرای بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، علوم و تحقیقات و فناوری و تنی چند از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و همچنین پس از همایش، مورد تأیید وزیر جهاد کشاورزی، معاون علمی و فناوری رئیس جمهوی قرار گرفت. بدین لحاظ انجمن تصمیم به تبیین این پیشنهاد در قالب طرح تشکیل ستاد گرفت. طرح پیشنهادی پس از برگزاری یک جلسه هم اندیشی و ده ها نفر ساعت کارشناسی شده بود. در تدوین این طرح توجه ویژه ای به تجربیات شورای عالی زیست فناوری و تجزیه و تحلیل قوتها و کاستی ها و همچنین تجربیات ستاد نانو شده است. پس از نظرخواهی مجدد، این طرح برای معاونت علم و فناوری ارسال شد که از قرار اطلاع اجرای این طرح با تغییراتی در دستور کار آن معاونت قرار دارد.
در طرح پیشنهادی، به منظور ایجاد ستادی با تحرک بیشتر، شورای راهبردی آن در موقعیت هیئت امنایی قرار گرفته است که خط مشی و روش کار ستاد را به طور ادواری تعیین می کند. در عمل، برنامه ریزی عملیاتی و اجرا به ستاد و زیر مجموعه آن سپرده می شود تا ضمن تماس نزدیک با دستگاههای اجرایی مرتبط و برخورداری از نظر صاحب نظران و متخصصین بتواند به طور متناسب با زمان برنامه ریزی کرده و با ارائه راه حلهای مناسب برای رفع موانع احتمالی اهداف سند ملی زیست فناوری و نیازهای حال و آینده کشور در این حوزه را تحقق بخشد. این ستاد مرکب از متخصصین و نمایندگان تام الاختیار وزرای مربوط است که معمولا از بین متخصصین آن دستگاه انتخاب و معرفی می شوند.
در عمل، ترکیب و سطح اختیارات بالای شورای عالی زیست فناوری موجب اینرسی بالا در تصمیم گیریها و اجرای برنامه ها شده بود. به طوری که در طول 5/2 سال فعالیت به ندرت تصمیمی ساخته شد و تقریبا هیچ اقدام عملی از آن صادر نشد. در کمیسیون هماهنگی این شورای عالی عمدتا معاونین وزرای مربوط عضو بودند. باز هم به دلایل مختلف از جمله هم ترازی اعضا و رقابتهای بین دستگاهی تصمیم سازی بیشتر مشکل بود. از همه مهمتر، این شورای عالی تشکیلات حاکم بر شاخه ای از فناوریهای نوین بود که همکاری فوق تخصصی و بین رشته ای را می طلبید. در حالی که معاونین وزرای حاضر در کمیسیون مزبور به دلیل سمت خود ( و نه تخصص) حضور می یافتند. در چنین جمعی هم توجیه موضوع جلسه و اهمیت آن کاری دشوار بود و هم تصمیمات واقعی به سختی به دست می آمد.
روشی دیگر ستادی متشکل از معاونین وزرای مربوط با ریاست مقامی بالاتر را معرفی می کند. این ترکیب به دلایل متعددی کارآیی لازم نخواهد داشت. تدوین قانون ملی ایمنی زیستی در چنین شورایی مثالی عملی است زیرا در آن شورا سلسله مراتب آخرین حرف را می زند. باز هم تخصص داشتن معاونین وزرا مطرح نیست و تصمیمات از نوع توافقات بین دستگاهی خواهد بود نه تصمیمی که از واقعیات سرچشمه گرفته و مبنای کارشناسی داشته باشد. در عمل، به دلیل مشغله زیاد معاونین وزرا جلسات کمیسیون شورای ملی ایمنی زیستی به سختی و با فاصله زمانی زیاد تشکیل می شود به طوری که انسجام بحث و تصمیم گیری مخدوش بود. به تدریج، این معاونین نمایندگان خود را به جلسات فرستادند و وضع به همان حالت اول یعنی شورای متشکل از نمایندگان تام الاختیار وزارتخانه ها بازگشت.
در تشکیلات پیشنهادی سعی شده است از این تجربیات بهره کافی برده شود. در این تشکیلات شورای راهبردی می تواند در فواصل زمانی طولانی تشکیل شود و به وظایفی همچون سیاستگذاری و تعیین خط مشی کلی ستاد، تصویب تشکیلات وساختار اجرایی ستاد، تصویب ضوابط مالی و معاملاتی ستاد، تصویب برنامه ها، نحوه هزینه کرد بودجه سالانه ستاد و تعیین رئیس ستاد بپردازد. وظایف دیگر مانند موارد زیر را برعهده دارد:
1- تصویب اهداف، راهبردها و برنامه های کلان و ملی توسعه زیست فناوری در کلیه ابعاد آن از جمله آموزش، پژوهش، فناوری، تولید و تجاری سازی و ایمنی زیستی در کشور
2- تدوین مقررات و آیین نامه های مورد نیاز توسعه زیست فناوری در کشور و ارائه آن به مراجع ذیربط جهت تصویب
3- ساماندهی نظام مدیریت زیست فناوری کشور
4- ایجاد هماهنگی و همکاری بین دستگاه های ذیربط با نگرش ملی و فرابخشی زیست فناوری
5- طراحی و ایجاد نظام استفاده ایمن از فناوری های زیستی و فرآورده های آن
ستادی مرکب از متخصصین و نمایندگان تام الاختیار وزرای مربوط می تواند با حوصله بیشتر و سرعت کافی جلسات تصمیم سازی و برنامه ریزی خود را داشته و با انعطاف زیادی اجرای آنها را به طور مستقیم و یا دستگاه های مربوط راهبری کند.
انجمن بیوتکنولوژی ابراز امیدواری کرده است: با درایتی که در معاون علم و فناوری سراغ داریم تجربیات ناموفق گذشته دوباره تجربه نشوند و بتوانیم در این برهه از زمان که لحظات طلایی زیست فناوری است از زمان کمال استفاده را ببریم.
واژه زیست فناوری نخستین بار در سال 1919 میلادی به مفهوم کاربرد علوم زیستی و اثر متقابل آنها در فناوریهای ساخت بشر به کار برده شد. به طور کلی هر گونه فعالیت هوشمندانه بشر در بهبود و تولید فرآورده های گوناگون با استفاده از موجودات زنده و اجزای آنها به ویژه از طریق دست ورزی ژنتیکی آنها در سطح مولکولی در حیطه زیست فناوری قرار می گیرد.
این تعریف گسترده به معنای آن است که زیست فناوری از همکاری تنگاتنگ علوم و فنون مختلف پدید آمده است. کاربردهای فراوان زیست فناوری، آن را به عنوان برجسته ترین نشانه پیشرفت بشر در قرن حاضر و هم تراز با فناوری اطلاعات قرار داده و به یکی از مهمترین افزارها برای تامین نیازهای متنوع و گوناگون تبدیل کرده است. به طوری که اکنون همچون فیزیک فناوری (مکانیک، الکترونیک و مانند آنها)، بلکه بسیار فراگیرتر و پر شتاب تر از آن، در کلیه رشته های علم و فناوری رسوخ یافته و با راه حل ها و نوآوری های شگفت انگیزی نیاز به مواد خام را به حداقل رسانده و با معرفی فناوری های ثروت زا تحرکی تصاعدی در دنیای علم و فناوری ایجاد کرده است.
با افزایش جمعیت و نیاز به تأمین مواد غذایی به ویژه در سالهای اخیر، زیست فناوری کشاورزی مورد توجه خاصی قرار گرفته است. ایجاد و کشت جهانی وسیع ( بیش از 110 میلیون هکتار در سال زراعی 2007 ) گیاهان زراعی تراریخت پر محصول و مقاوم آفات و بیماری ها و متحمل در برابر علف کش ها و استفاده از روش های نوین زیست فناوری در افزایش تولید شیر و گوشت دام مواردی از قابلیت های چشم گیر آن بوده است. محصولات تراریخته با اهداف بهداشتی و پزشکی ( کشاورزی مولکولی) به منظور تولید داروهای نوترکیب و فرآورده های دارویی در گیاهان و نیز گیاهان و جانوران تراریخته با هدف تولید فرآورده های کشاورزی با ارزش افزوده وغنی سازی شده از دستاوردهای دیگر بیوتکنولوژی در عرصه کشاورزی است.
تامین سلامت و بهداشت جمعیت 6 میلیاردی کره زمین از طریق تولید داروهای نوترکیب و واکسن ها، تشخیص سریع تر و موثرتر بیماریهای گوناگون از جمله بیماری های ژنتیکی و دستیابی به روش های کم هزینه برای درمان بیماریها و یافتن درمان بیماری های صعب العلاج از قابلیت های زیست فناوری پزشکی است.
رویکرد جدید به محیط زیست و مفهوم "توسعه پایدار" در قرن حاضر و در نظر گرفتن آن به عنوان یک بخش مهم از سرمایه ملی کشورها از مهمترین دغدغه های بشر در قرن حاضر است. حذف موثر آلاینده های خطرناک از محیط زیست با استفاده از موجودات پالایشگر و استفاده از فنون حفظ، نگهداری و بهره برداری مناسب از ذخایر ژنتیکی و نیز مطالعه و توسعه تنوع زیستی و حفاظت از گونه های در حال انقراض و حتی بازگرداندن گونه های منقرض شده از جمله کاربردهای زیست فناوری در زمینه محیط زیست است.
کاربرد زیست فناوری در صنعت که منجر به تولید فرآورده های گوناگون با صرف هزینه و انرژی کمتر، ضایعات اندک و کمترین اثر مخرب بر محیط زیست می شود، موجب آن شده که این فناوری به یکی از پاکترین و در عین حال سودمندترین بخش های صنعت شهرت یابد. تولید فرآورده هایی که امکا تولید آنها قبلا وجود نداشته با بسیار دشوار بوده با استفاده از زیست فناوری های نوین امکان پذیر شده است.
نظر شما