به گزارش خبرنگار مهر در شیراز، از سوابق زندگی خان زند تا سال 1163ه ق،که جنگ های خانگی بازماندگان نادر شاه بی کفایتی آنان را برای مملکتداری آشکار ساخت و به تبع آن عرصه را برای ظهور قدرت های جدید مستعد گردانید، اطلاعات زیادی در دست نیست.
او را نیکوترین فرمانروا پس از تازش عربها به ایران دانسته‌اند. کریمخان از ایل لک زند همدان بود .پدرش ایناق خان نام داشت و رئیس ایل بود.
کریم خان در آغاز سرباز سپاه نادرشاه افشار بود و پس از مرگ او به ایلش پیوست و کم کم با سود بردن از جو به هم ریخته پس از مرگ نادر نیرویی به هم زد و چندی بعد با دو خان بختیاری به نامهای ابوالفتح خان و علیمردان خان ائتلافی را فراهم ساخت و کسی را که از سوی مادری از خاندان صفوی می‌دانستند به نام ابوتراب میرزا را از شاهی برداشتند.
در این اتحاد علیمردان خان نایب السلطنه، ابوالفتح خان حاکم اصفهان و کریم خان نیز سردسته سپاه بود. اما چندی که گذشت علیمردان خان ابوالفتح خان را کشت و بر دیگر همراهش کریم خان هم شورید ولی سرانجام پیروزی با کریم خان بود.
او نخستین ایرانی پس از ترک و مغول بود که در سراسر ایران فرمانروایی کرد. خان پاک دل و بی پیرایه زند، اما نه بی سیاست و ناتوان در کشورداری، توانست آرامشی را که زمانها مردم ایران آرزومند آن بودند، برایشان به ارمغان آورد. مردم توانستند پس از مدتها جنگ و تنگدستی و بیماری که در دوران نادر و جانشینان او ایران را فرا گرفته بود، در آسایش، با نشاط و شادی زندگی کنند. کریم خان 14 سال پایان عمر را چنان پی ریزی کرد که خود و مردم ایران آسوده و شاد بودند.
پس از در گذشت کریم خان زند (1193ه ق) دگرباره جانشینان او به جان هم افتادند و با جنگ و نزاع های مستمر، زمینه تقویت و کسب اقتدار آقا محمد خان و سلسله قاجار را فراهم آوردند.
در سال 1209هجری قمری لطفعلی خان آخرین پادشاه زند به دست آفق محمد خان قاجار کشته شد و آقا محمد خان با به دست آوردن شهر شیراز دست به کشتار کسانی که از دودمان زند بودند زد.
در زمان فرمانروای کریمخان زند کیشهای گوناگون سنی و شیعه و ارمنی بدون ستیز و جنگ در کنار هم زندگی می کردند. داروغه ها در شهر معین شدند تا از رواج فساد و دزدی جلوگیری شود.
در چنین جامعه ای زنان آسوده می زیستند زیرا که از جنگ و غارت و جابجایی و کشتار در امان بودند. مردان و سرپرستان خانواده نیز به جای رفتن به میدان جنگ در کنار یار و دیار زمان گذرانده و به آبادانی کشور می پرداختند. زنان روستایی آزاده تر از زنان شهر نشین بودند. آنها همپای مردان در کشتزارها و مراتع به کشاورزی و یا به نگهداری دامها می پرداختند.
زنان در اسب سواری و تیراندازی استاد و قهرمان بودند، در جشنها همدوش با مردان شرکت می کردند. آنها در نزد مردان دارای احترام ویژه بودند، زیرا همانند آنها در ساختار اقتصادی خانواده و جامعه نقش چشم گیری داشتند. چند همسری در خانواده ها کمتر دیده می شد و بیشتر زنان دور از نگرانی از ورود رقیبی به خانه، تنها همسر مرد روستا بودند. طلاق و جدائی بسیار کمتر دیده می شد و زندگی خانواده ها به ویژه در روستا و بین ایلهای گوناگون، بر پایه همکاری و برابری بین مرد و زن بود.
در حوزه سیاست خارجی برخورد کریمخان زند با انگلیسی ها نیز پرآوازه است و از او نقل شده : "کریمخان چینی های پیشکشی انگلیسی ها را در پیش رویشان شکست و ظرف های مسی ایرانی را به زمین زد و گفت "می‌بینید مال ما بهتر است و نیازی به ظرفهای شما نداریم". بازرگانان انگلیسی حق بیرون بردن طلا و نقره را از ایران نداشتند و ناچار بودند برای بهای کالاهای خویش کالاهای ایرانی خریداری کنند.
وی کارخانه‌های چینی‌سازی و شیشه‌گری در ایران احداث کرد. صنایع و بازرگانی در دوره وی رونق فراوان یافت. اما غربیان که در زمامداری او به ایشان امتیازی داده نشد وی را پادشاهی بزرگ نمی دانستند، چیزی که او خود نیز ادعایش را نداشت و خود را وکیل الرعایا می خواند.
کریم خان با توجه به پیشه اش که سرپرستی ایل بود از نزدیک با مشکلات مردم آشنا بود و سپس سپاهی گری آن هم در ارتش نادری، که درگیر جنگ های پیاپی بود به او نشان داد که بار جنگهای پیاپی به دوش خراج مردم است، پس بیشتر آرامش و درگیر نکردن کشور در درگیری ها را می پسندید تا مبادا آشوب و یا جنگی به کشور و مردم آسیب برساند
تنها جنگ دوران فرمانرواییش با بصره محسوب می شود که البته آن هم به دلیل بد رفتاری و اخاذی از بازرگانان ایرانی توسط حاکم بصره بود.
او خود را وکیل الرعایا می نامید و از بردن نام شاه برای خود پرهیز می کرد زیرا معتقد بود او نماینده مردم است.
کریمخان زند سلسله خود را در شیراز بنا نهاد و در این شهر نیز بناهایی نظیر حمام و ارگ کریمخان به یادگار مانده است.
هشتم تا دهم خرداد ماه کنگره ملی زندیه با هدف آشنایی بیشتر با این دوره از تاریخ ایران در شیراز برگزار می شود.
نظر شما