نگاهي به دلايل واقعي تعويق نشست سران عرب و اشكالات تصميم تونس

*شايد اين بار اكثر سران عرب شركت كنند
منابع آگاه گفته اند نشست سران عرب نيمه ماه مي (اواخر ارديبهشت) در تونس برگزار خواهد شد، به گفته اين منابع، اكثر سران عرب اين بار در نشست تونس شركت مي كنند و اين پس از رايزني هاي گسترده اي ميان كشورهاي عربي به ويژه در منطقه مغرب عربي(تونس، الجزاير، مغرب و ليبي) پس از تعويق نشست تونس صورت گرفت.
لازم به ذكر است عمرو موسي دبير كل اتحاديه عرب ديروز چهارشنبه سفر دوره اي خود به كشورهاي مغرب عربي شامل تونس، مغرب وليبي و موريتاني را به پايان برد البته الجزاير به دليل در پيش بودن انتخابات رياست جمهوري (امروز برگزار مي شود) از پذيرش عمرو موسي عذرخواست و آن را به بعد از انتخابات موكول كرد.
تونس نشست سران را كه قرار بود اواخر مارس گذشته(10 و 11 فروردين) برگزار شود به تعويق انداخت اما در عين حال بر حق خود در برگزاري اين نشست در خاك خود تاكيد كرده است كشورهاي اساسي با حضور در نشست در تونس موافقت كرده اند.
*دلايل واقعي تعويق نشست تونس
منابع مطلع دلايل واقعي تعويق نشست سران عرب از سوي مقامات تونسي را فاش كردند، دلايل اين تعويق دراين نهفته است كه
1- زين العابدين بن علي رئيس جمهور تونس چند روز پيش از برگزاري آن مطمئن شد كه تنها سران سه كشور مغرب، اردن و سوريه در اين نشست قطعا شركت مي كنند درحالي كه عبدالعزيز بوتفليقه رئيس جمهور الجزاير به بن علي گفته تنها در مراسم افتتاحيه شركت خواهد كرد و به دليل در پيش بودن انتخابات رياست جمهوري الجزاير پس از جلسه افتتاحيه تونس را ترك مي كند.
اين منابع گفتند حسني مبارك رئيس جمهور مصر هرچند اعلام كرده بود كه در نشست به تعويق افتاده تونس شركت مي كند ولي تشريفات مصري زمان ورود وي به تونس را دقيقا به تونسي ها اعلام نكرد و همين امر باعث شد كه تونسي ها احتمال عدم شركت مبارك را مطرح كنند و با تصميم اميرعبدالله وليعهد عربستان در عدم شركت در نشست تمام اميدها مبني بر امكان برگزاري نشست موفق در تونس نقش بر آب شد.
2-همچنين تصميم حمد بن عيسي پادشاه بحرين مبني بر عدم شركت در اين نشست ديگر دليل تعويق نشست بود زيرا به اين معنا بود كه رئيس جمهورتونس بايد رياست را از يك وزير دريافت كند اين بود كه تونسي ها درنهايت تصميم به تعويق نشست گرفتند.
اين منابع افزودند زين العابدين بن علي رئيس جمهور تونس به حبيب بن يحيي وزير امور خارجه خود دستور داد كه وزيران امور خارجه عرب را از اين تصميم مطلع كند بلافاصله پس از اين تصميم بود كه برخي وزيران امورخارجه عرب وعمرو موسي دبير كل اتحاديه عرب خواستار ديدار با زين العابدين بن علي مي شوند تا وي را از اين تصميم منصرف كنند ولي به دليل ضيق وقت و اينكه نيمه شب بود موفق به اين كار نشدند.
* دلايل سياسي تعويق نشست
اين منابع به دلايل سياسي تعويق اين نشست اشاره كرده و اعلام كردند برخي سران عرب به دو دليل  در اين نشست شركت كردند اول عدم تمايل آنها به بررسي طرح اصلاحات آمريكايي موسوم به " خاورميانه بزرگ" و ديگر عدم تمايل به اينكه موضوع ترور شيخ احمد ياسين رهبر حماس كه يك هفته پيش از آن از سوي جوخه هاي تروريستي اسراييل ترور شد بر جلسات نشست سايه افكند.
سوم اينكه يك ديپلمات شركت كننده در اين نشست ها مي گويد: چيزي كه ناگهان نشست را با شكست مواجه كرد سند ارائه شده از سوي تونس درآخرين لحظه براي اصلاحات در جهان عرب بود كه تونس بر ارائه سند خود اصرار مي كرد و نه تنها به اين اكتفا نمي كرد بلكه همه را در مقابل دو راهي سختي قرار داد يا موافقت كامل با آن يا لغو نشست كه همين گونه هم شد.
ليست اتهامات ديپلمات هاي عرب بر ضد تونس:
دبير كل سابق اتحاديه عرب : تصميم تونس، سياسي است.
كارشناسان قوانين بين الملل: تصميم تونس وجاهت قانوني ندارد.
پايگاه ايلاف نظر برخي ديپلمات هاي عرب و كارشناسان قانون بين الملل را در مورد تصميم تونس در تعويق نشست سران به زمان نامشخص جويا شد، آنها ابراز عقيده كردند كه اين تصميم يك جانبه و بدون مستندات قانوني و منطقي گرفته شد.
دكتر عصمت عبدالمجيد دبير كل سابق اتحاديه عرب معتقد است: اتفاق عجيبي در نشست وزيران امور خارجه عرب در تونس افتاده و سوالات متعددي را در اذهان همه ايجاد كرده است، همه از تصميم تونس درتعويق نشست سران شوكه شدند.
عبدالمجيد مي پرسد: اگر اساسا تونس خواهان لغو يا تعويق نشست بود چرا وزيران امور خارجه عرب را براي حضور دعوت كرد شايسته تر بود كه از همان اول تمايل خود را براي تعويق نشست اعلام كرد تا آنچه كه نبايد پيش مي آمد، اتفاق نمي افتاد.
وي معتقد است: اين امر ما را به آنچه در پشت پرده نشست وزيران امور خارجه عرب كه تصميم تعويق را پشت سرگذاشت ، كنجكاو مي كند.
يك ديپلمات شركت كننده در اين نشست ها مي گويد: چيزي كه ناگهان نشست را با شكست مواجه كرد سند ارائه شده از سوي تونس درآخرين لحظه براي اصلاحات در جهان عرب بود كه تونس بر ارائه سند خود اصرار مي كرد و نه تنها به اين اكتفا نمي كرد بلكه همه را در مقابل دو راهي سختي قرار داد يا موافقت كامل با آن يا لغو نشست كه همين گونه هم شد.
اين ديپلمات كه خواستار عدم افشاي نامش شده به پايگاه ايلاف مي گويد: بيانيه اي كه تونس صادر كرد ابهامات را بيشتر كرد زيرا از وجود تضاد در مواضع در مورد برخي تعديلات و پيشنهادهاي كه طرف تونسي در مورد مسائلي كه آن را ريشه اي و اساسي و داراي اهميت فوق العاده براي اصلاحات در جهان عرب خوانده، خبر مي داد و تعدادي سوال به عنوان موضوعات محوري در مورد نوع احراز پيشرفت دمكراتيك و حمايت از حقوق بشر و حمايت از جايگاه زنان و نقش جامعه مدني ايجاد مي كرد.
خبرگزاري دولتي تونس در تفسير آن اعلام كرد اعراب چنين فرصتي را براي بروز به عنوان يك مجموعه متمدن بزرگ و ائتلاف  منطقه اي فعال در چنين شرايط حساسي كه چالش ها زياد شده و راه هاي عملي را به جاي مسائل نگارش، هنر خوب نوشتنانشائي و روش رسيدگي از دست دادند.
عصمت عبدالمجيد دبيركل سابق اتحاديه عرب معتقد است كه تصميم تونس يك تصميم سياسي بوده است و به هيچ دليل و پايه قانوني استناد ندارد، زيرا بايد موافقت كشورهاي عربي را براي تعويق اجلاس جلب مي كرد اما يكجانبه گرايي تونس در اين تصميم گيري هيچ اساس و پايه قانوني ندارد و يك تصميم سياسي تلقي مي شود، دليل عذرخواهي غالبا يا به دلايل مالي بر مي گردد كه به وسيله داوطلبي عربستان مبني بر پرداخت تمام هزينه ها اين مشكل حل مي شد اما مساله شگفت انگيز اين است كه تونس تمام وزيران امور خارجه عرب را پذيرفته بود و ناگهان اين تصميم غير منتظره را گرفت.
ليست اتهامات
يك ديپلمات ديگر روند اوضاع را به گونه اي ديگر مي بيند، وي مي گويد: تونس حتي پيش از نشست هاي وزيران امور خارجه عرب هم براي برگزاري نشست سران رغبت چنداني نداشت و اوضاع داشت به دو راهي خطرناكي پيش مي رفت زماني كه برخي كشورهاي عربي مهم سطح حضور خود را پايين آوردند كه باعث شد تونس با اعلان تعويق نشست سران ، جواب مضاعفي به اين شيوه نمايشي بدهد كه يك ارزيابي ديپلماتيك به دنبال داشت كه معتقد است برگزاري نشست سران در اين شرايط و بعد ازآن تحولات به نتايج فوق العاده خطرناك تهديد مي كند كه نتايج ناخوشايندي به دنبال داشته باشد اما برخي معتقدند كه نشست بايد پيش از ماه ژوئن آينده (11 خرداد ) برگزار شود آن زماني كه ايالات متحده آمريكا به طور رسمي طرح خاورميانه بزرگ را ارائه دهد.
دراين ارتباط يك ديپلمات بلندپايه در قاهره چند اتهام را متوجه تصميم تونس كرد و گفت: توافق گسترده اي ميان برخي از كشورهاي عربي در خصوص اين انتقادها ازتونس وجود دارد.
*اشكالات و ايرادهاي  تصميم تونس 
1- تونس هنگامي تصميم به تعويق گرفت كه هنوز رئيس نشست نشده بود و در نتيجه تصميم آن يك جانبه و خودسرانه اتخاذ شد و در گرفتن اين تصميم هيچ يك از رهبران به مشورت گرفته نشدند و تنها از حضور وزيران امور خارجه عرب در كشورش سوء استفاده كرد كه وزيران امور خارجه هم آن را يك اهانت آشكار به خود تلقي كردند و پيام اخراج بر روي چهره همه آنها پديدار شد اين مساله را تمام خبرنگاران هم تاكيد مي كنند كه خروج وزيران امور خارجه عرب يك فاجعه جهاني  بود در حالي كه تونس هيچ وقعي براي كاستن از اين فاجعه نداد.
2- تونس هيچ طرح يا برنامه اي تا آخرين لحظه نشست وزيران ارائه نداد و شايسته بود سند و طرح خود را پيشتر مي داد تا زمان كافي براي بررسي آن و ديگر طرح ها و برنامه ها مي بود تا دولت ها آن را از طريق كانال هاي فني وكارشناسي و دستگاه هاي ذيربط بررسي كنند، يك تصميم سياسي را يك شخص نمي گيرد بلكه اين يك سازوكار فعاليت كامل است.
3- اينكه تونس تصميم خود در تعويق نشست را به وجود اختلافات در نشست وزيران امور خارجه عرب توجيه مي كند يك عذر بدتر از گناه است زيرا هدف نشست وزيران حل تمام مسائل مورد اختلاف بود تا زمينه به طور كامل براي برگزاري نشست سران فراهم شود و هدف از نشست وزيران بررسي تمام موارد مورد اختلاف بود تا به نزديكترين نقطه از نظر نزديكي ميان طرح هاي مختلف به عنوان راه حل الزام آور دست يابند.
4- شيوه اعلام تصميم تونس در تعويق نشست يك شيوه بي سابقه اي در تمام فعاليت هاي ديپلماتيك بين المللي بود كه عرف و آداب ديپلماتيك را زير پاگذاشت كه تاكيد مي كند تونس بايد قبل از اين مساله سران عرب را از تصميم خود مطلع مي كرد در حالي كه اكثر سران عرب از طريق رسانه ها از اين تصميم مطلع شدند، اين گذشته از راه كارهاي عملي در نشست هايي است كه پيش از تمام نشست هاي سران برگزار مي شود كه متقضي اين است كه تصميماتي كه مورد اختلاف آنها است را به نشست سران مي دهند تا حل و فصل شود نه اينكه مانند تونس باعث برگزار نشدن اين نشست شود.
5- با وجود تاييد و پذيرش ارزش و اهميت مسائل دمكراسي و حقوق زنان اما اين نشست در زماني حساسي كه نظام عربي به طور كامل درمقابل خطراتي كه پيرامونش را گرفته ، مواجه شده ، برگزار نشد در زماني كه طرح هايي مانند خاورميانه بزرگ رژيم هاي عرب را تهديد مي كند.
 يك ديپلمات بلندپايه معتقد است اين مساله اكثر كشورهاي عربي را به تماشاگر تبديل خواهد كرد نه بازيگرهاي اساسي در وسط زمين بازي كه از ميانه آسيا تا اقيانوس اطلس و از بالكان تا جنوب سودان امتداد دارد به ويژه اينكه منافع در اين محيط ژئواستراتژيك جديد دور از يكديگر است تا حدي كه پيشبرد هر گونه تصميم عربي را به مساله فوق العاده دشواري تبديل خواهد كرد، حتي اگر مورد توافق اعراب بود.
6- آنچه در تونس روي داد چه بسا يك برداشت منفي از جهان عربي در جامعه بين الملل بگذارد به ويژه در اين شرايط كه كشورهاي عربي با اتهامات شرق و غرب روبرو هستند كه آنچه از آرزوهاي و آرمان هاي مشترك ملت هاي منطقه مانده بود را از بين ببرد.
در پايان لازم است به اين مساله اشاره كرد كه حتي اگر "سند تعهد"  عامل اصلي در تعويق نشست نبود اما از نظر علمي بر روي بسياري از پرونده ها توافقي وجود نداشت و ممكن بود چنين گفته شود در صورت برگزاري نشست سران مشاجره هاي سياسي بروز مي كرد در اين مورد مي توان به اصرار مجدد ليبي بر اينكه بيانيه پاياني نشست سران متضمن درخواست ليبي براي گام برداشتن به شيوه طرابلس در از بين بردن برنامه سلاح هاي كشتار جمعي باشد كه ملاحظه كاري(اعتراض)  مجدد سوريه را به دنبال داشت، پس از توافق بر روي بند مربوط به مساله فلسطين  برخي كشورها كه ميانه رو ناميده مي شوند براي پيشبرد "نقشه راه" با طرح صلح اعراب كه در نشست بيروت اتخاذ شده بود، تلاش كردند و براي جلوگيري از وارد كردن هرگونه عبارت هاي تند بر ضد اشغالگران در عراق وارد عمل شدند يعني اينكه نشست سران عرب شبيه ورود در ميدان مين بود لذا آنچه پس از اين تصميم به وجود مي آمد و پيامدهاي آن هيچ اهميتي براي اعراب گويي نداشت.
 تلاش هاي دبير كل
منابع آگاه گفته اند نشست سران عرب نيمه ماه مي (اواخر ارديبهشت) در تونس برگزار خواهد شد، به گفته اين منابع، اكثر سران عرب اين بار در نشست تونس شركت مي كنند و اين پس از رايزني هاي گسترده اي ميان كشورهاي عربي به ويژه در منطقه مغرب عربي(تونس، الجزاير، مغرب و ليبي) پس از تعويق نشست تونس صورت گرفت.
لازم به ذكر است عمرو موسي دبير كل اتحاديه عرب ديروز چهارشنبه سفر دوره اي خود به كشورهاي مغرب عربي شامل تونس، مغرب وليبي و موريتاني را به پايان برد البته الجزاير به دليل در پيش بودن انتخابات رياست جمهوري (امروز برگزار مي شود) از پذيرش عمرو موسي عذرخواست و آن را به بعد از انتخابات موكول كرد.
موسي روز گذشته در نواكشوت با ولد سيدي احمد الطايع رئيس جمهور موريتاني ديدار و درخصوص آخرين نتايج مربوط به نحوه برگزاري نشست به تعويق افتاده سران عرب با وي به بحث و تبادل نظرپرداخت.
 موسي بين تونس و طرابلس و رباط سير مي كرد و با برخي رهبران منطقه نظير وليعهد عربستان ديدار كرد، اميرعبدالله هم به مغرب سفر كرده است.