رمان "بیوتن" سهل‌خوان نیست/ نویسنده حرفه‌ای نداریم چون نفت داریم

به گزارش خبرنگار مهر، اولین پرسشی که در این نشست مطرح شد درباره سفر او به آمریکا به خاطر نوشتن رمان بود. امیرخانی در پاسخ به این سوال عنوان کرد: من در دو رمان فضای آمریکا را به تصویر کشیدم. من در "بیوتن" فضای آمریکا را سیاه نشان دادم و تمام سعی ام را کردم به آمریکا نپردازم بلکه آنچه را که انسان شرقی و ایرانی در این فضا با آن مواجه می شود به تصویر بکشم. البته نمی توانستم وارد فضای زندگی شهروندان آمریکایی بشوم چون با یک سال و نیم سفر به این شناخت نمی رسیدم. روابط انسانهای ایرانی و تصویر فضای ایرانیان مهاجر در این اثر واقع گرایانه است.

این کتاب سهل خوان نیست

یکی از حاضران درباره حجم کتاب پرسید و امیرخانی گفت: شاید با توجه به بازار صنعت نشر امروز این کتاب حجم مناسبی نداشته باشد. شاید می شد کتاب را مختصرتر نوشت اما من بلد نبودم.

امیرخانی همچنین در پاسخ به یکی از حاضرین که از برخورد مخاطبان با کتاب پرسیده بود گفت: نمی دانم راجع به رضایت مخاطب چه باید بگویم. به نظرم این کتاب سهل خوان نیست و تفاوت های چشم گیری با کتاب های دیگرم دارد و دارای لایه های متعددی است. البته بعضی از مخاطبین هم کارم را نپسندیدند. کتاب من کمترین بازخورد را در میان دوستان نویسنده داشت.

یکی دیگر از حاضرین از علت منفعل بودن شخصیت "ارمیا" پرسید و نویسنده در پاسخ گفت: شاید انتظار مخاطب از "ارمیا" زیاد است. برای من کافی بود که ارمیا کاری کند تا آرمیتا را همراه حاج مهدی بفرستد.

دیگر پرسشی که در این نشست مطرح شد به تفاوت شخصیت ارمیا در رمان "ارمیا" با ارمیا در رمان "بیوتن " برمی گشت. امیرخانی در این باره گفت: رمان "ارمیا" متعلق به سال 67 است که در آن قصد من از ساختن شخصیت ارمیا بیان کردن داستان ارمیای نبی (کتاب عهد عتیق) بود؛ پیامبری که قومش را برای مدتی ترک می کند و هنگامی که بازمی گردد لحنی پیشگویانه دارد. من در رمان "ارمیا" تنها فرار ارمیا را نشان داده بودم اما در "بیوتن" که به نوعی متعلق به سال 76 است با 10 سال فاصله بازگشت ارمیا را به تصویر کشیدم و این یک تغییر 10 ساله است.

در این مدت 30 سال بیشتر از جاهای دیگر تغییر کرده ایم

یکی دیگر از مخاطبان رمان از دلایل علاقه امیرخانی به این اسم پرسید و امیرخانی جواب داد: ارمیا اسم خاصی است. این شخصیت محبوب نیست. انگار ما به ارمیا جایگاه نماینده جمهوری اسلامی را می دهیم اما بعدا می فهمیم که نماینده خوبی برای نظام نیست و نماینده هیچ جایی نیست و برای همین هم محبوب نیست.

امیرخانی درخصوص شکل نگارش اعداد در کتاب گفت: اعداد و کلماتی که شکل عددی دارند تنها در گفتگوهای "خشی" (یکی از شخصیت های داستان) به این شکل نوشته می شوند چون نوع صحبت های او مادی است و من در کلماتی که عددی بودنشان را فراموش کرده ایم مثل "دوباره" از "2باره" استفاده کرده ام تا از این طریق بتوانم شخصیت خشی را به شکلی ملموس نشان دهم.

نویسنده "بیوتن" همچنین در پاسخ به این پرسش که "آیا یکی از اهداف نگارش کتاب نمایش سیر تحول ایرانیان بوده است؟" خاطرنشان کرد: ما جامعه ای هستیم که در این مدت 30 سال بیشتر از جاهای دیگر تغییر کرده ایم چرا که جامعه ای مثل آمریکا بیش از دو قرن از استقلالش می گذرد اما ما انقلاب و جنگ را پشت سر گذاشتیم.

وی درباره گرانی بهای کتاب نیز گفت: من همیشه دوست دارم کتاب هایم ارزان باشد تا برای خرید آن هیچ مشکلی نباشد و فکر نمی کنم 6500 تومان برای یک کتاب 480 صفحه ای زیاد باشد. البته نظر من روی 6000 تومان بود و ناشر 7000 تومان که در آخر میانه را گرفتیم و شد 6500 تومان.

وی به فصل آخر رمان اشاره کرد و ادامه داد: فصل دادگاه آن قدر مفصل است که به همین راحتی ها نمی توانستم در آن را ببندم شاید به اندازه 100 صفحه می توانستم در این باره بنویسم. آن موقع که می نوشتم فکر می کردم این اندازه کافی است. تصور می کنم طولانی تر از این از عهده کتاب خارج بود.

در نوشتن تواضع معنایی ندارد

یکی دیگر از خوانندگان کتاب درباره دوگانه بودن شخصیت ارمیا پرسید و از نویسنده شنید: قصد داشتم در این رمان ارمیا آرام آرام ایستادگی اش را از دست بدهد.

وی درباره قدرت رمان "من او" نسبت به رمان "بیوتن" گفت: وقتی شروع به نوشتن می کنم تخته گاز می نویسم و هر نویسنده ای هم که می نویسد با یک جاه طلبی ممدوح می نویسد و فکر می کند اثری که می نویسد قرار است بهترین اثر ادبیات جهان باشد چون اگر غیر از این باشد نمی تواند بنویسد. در نوشتن تواضع معنایی ندارد ولی این موضوع که بعد از اتمام داستان، کار خوبی شده یا نشده این مسئله دیگر تقصیر نویسنده نیست. نویسنده تمام سعی خودش را می کند.

امیرخانی همچنین درباره قرار دادن علامت سجده واجب در بعضی از قسمت های کتاب گفت: به این طریق می خواستم نشان دهم که چگونه می توان به راحتی به مقدسات پرداخت و در کنار چیزهای بی ارزش آنها را خرج کرد و آنها را دم دستی تلقی کرد.

وی درباره علت دخالت نویسنده در لابلای داستان گفت: نویسنده هر قدر هم قادر باشد باز هم نمی تواند وارد داستان شود اما جاهایی بود که من وارد فضای داستان شدم و تلاش کردم در این اتاقک هایی که خودم تعبیه کردم با سوال هایی این حضور را نشان دهم اما مهم این است که هر کدام از جواب ها را که انتخاب کنی در نهایت آن اتفاقی می افتد که باید بیفتد.

رفتن به سفر سیستان را وظیفه خودم می دانستم

"آیا شما یک نویسنده سفارشی هستید یا نه؟" سوال دیگری بود که در این نشست مطرح شد و او پاسخ داد: بستگی دارد که سفارشی بودن را چگونه ببینیم. گاهی نویسنده ای پیش از آنکه چیزی بنویسد پول می گیرد که من به آن اعتقاد ندارم اما گاهی می تواند سوژه را از جایی سفارش بگیرد که این سوژه می تواند از هر جایی باشد. من در کتاب "داستان سیستان" هیچ دلیلی برای سفر نرفتن پیدا نکردم و این سفر را وظیفه خودم می دانستم.

وی در پاسخ به این سوال که تا چه حد تخیل را در نوشتن این داستان به کار برده است گفت: باید بگویم تقریبا هیچ و هر آنچه شرح داده ام عین واقعیت بود.

یکی دیگر از حضار از نوع نگاه او به موضوع ولایت فقیه و دولت سوال کرد و او در پاسخ گفت: دولت یک مفهوم امروزی است و مثل تمام مفاهیم امروزی یک مفهوم غیر قدسی است ولی ما متاسفانه در بعضی از موارد به شکل قدسی با آن برخورد می کنیم اما ولایت فقیه یک امر قدسی است و نه تنها سابقه 1400 ساله بلکه به نظر من سابقه ای کهن تر هم دارد.

ادبیات انقلاب اسلامی گرفتار جلال است

امیرخانی در این نشست به سوال های دیگری نیز که از سوی مخاطبانش مطرح شد پاسخ داد. وی درباره جلال آل احمد گفت: آل احمد را دوست دارم. ادبیات انقلاب اسلامی گرفتار جلال است و او بی شک در زمان خودش تاثیرگذارترین بود.

وی تولستوی را حکیم داستان نویسی خواند و از رومن گاری و ایتالو کالوینو به عنوان نویسندگان مورد علاقه اش نام برد و سپس درباره سید مهدی شجاعی گفت: او از دوست داشتنی ترین نویسندگان ایرانی است و در ادبیات مذهبی نمونه است که دیگران با فاصله زیادی نسبت به او قرار دارند.

پرسش دیگری که طرح شد درباره شکل و سیاق نوشتاری "بیوتن" بود. او در این باره توضیح داد: اگر آن را به شکل دیگری می نوشتم مفاهیم دیگری که در این داستان مد نظرم بود نادیده گرفته می شد. البته هدف دیگری نیز داشتم و آن اینکه مفهومی که از وطن در ذهن ماست دیگر به آن مفهوم وجود ندارد. وقتی صحبت از حذف مرزهای یک کشور با مفاهیمی چون جهانی شدن وجود دارد مسلما وطن مفهومی عمیق تر پیدا می کند.

من جزو نویسندگان منتقد دولت دوم خرداد بودم

امیرخانی به وضعیت نشر در دوره حاضر اشاره کرد و گفت: من جزو نویسندگان منتقد دولت دوم خرداد بودم اما در این دولت هم اوضاع نشر و مجوز وضعیت خوبی ندارد اما این دولت حرف هایی می زند که ما با آنها احساس همدلی می کنیم.

یکی دیگر از حضار نظر این نویسنده را درباره مرتضی آوینی جویا شد و وی در این باره گفت: من چند بار شهید آوینی را دیدم. آخرین بار زمانی بود که او در تالار اندیشه حوزه هنری سخنرانی داشت. من عقیده دارم او جزو بزرگترین مستندسازهای جهان بود و ما باید وی را به عنوان یک مستندساز بزرگ قبول کنیم تا اینکه او را زورکی به یک متفکر درجه دو تبدیل کنیم.

وقتی نفت وجود دارد نویسندگانی به وجود می آیند که پول می گیرند و به مفت خوری می رسند

"چرا رمان نویسی در کشور ما حرفه ای نیست؟" پرسش دیگری بود که امیرخانی درباره آن گفت: به خاطر نفت. وقتی نفت وجود دارد نویسندگانی به وجود می آیند که پول می گیرند و می نویسند و به مفت خوری می رسند. این گونه است که ما رمان نویس بزرگ نخواهیم داشت. رمان خوب در شرایط تمدنی برجسته خلق می شود. تا زمانی که تمدن ما شرایط فعلی را دارد، انتظاری برای خلق رمان مدرن نداریم، با این حال من آینده داستان انقلاب اسلامی را بسیار روشن می بینم.

وی درخصوص نقش رمان به عنوان ابزاری در خدمت انقلاب اسلامی گفت: ما رمان خوب نداریم. اگر خوب باشد خود مترجمان خارجی آنها را ترجمه می کنند. اما اگر بخواهیم ادبیات انقلاب را نسبت به عظمت انقلاب مقایسه کنیم این ادبیات وضع خوبی ندارد اما اگر آن را با دیگر گونه های ادبی مقایسه کنیم وضعیت خوبی دارد.

نویسنده "بیوتن" درباره چارچوب فکری خود خاطرنشان کرد: دو موضوع، یکی انقلاب اسلامی و دیگر امام خمینی (ره) چارچوب فکری مرا تشکیل می دهند. تا روزی که احساس کنم حرف دارم می نویسم.

امیرخانی در پایان درباره علاقه اش به نوشتن رمان گفت: بارها سعی کرده ام داستان کوتاه بنویسم اما نتوانسته ام چون تربیت ذهنی من به رمان نزدیک تر است. من رمان را دوست دارم چرا که رمان خود زندگی را نشان می دهد. تصور می کنم فاصله شعر با رمان نزدیک تر است تا داستان کوتاه با رمان.