به گزارش خبرگزاری مهر، این استاد دانشگاه طی سخنرانی علمی خود با عنوان تأملی بر توسعة اطلاعاتی شهرهای ایران که در محل مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور برگزارشد افزود: بحث اطلاعات با خردورزی انسان همراه با یک ویژگی دیگری که منطق شبکه سازی است در جوامع به‌وجود آمده است. این باعث شده که ما روابط اجتماعی جدیدی داشته باشیم. از یک طرف به‌شدت وابسته به اطلاعات شده ایم و اطلاعات به صورت کالا مطرح می‌شود و از طرف دیگر جامعه‌ای شبکه‌ای ساخته‌ایم که اجزا آن به‌شدت به هم تنیده هستند و ارتباط به آنها روز به روز افزایش پیدا می‌کند.
وی به چند تعریف کلی برای جوامع اطلاعاتی اشاره کرد و افزود: یکی تعریفی است که کمیسیون اروپا ارایه داده است و می‌گوید جامعه اطلاعاتی جامعه‌ای است که در آن فناوری های ارزان اطلاعات، ذخیره سازی داده و انتقال آن ها عمومیت داشته باشد و این عمومیت یافتگی با نوآوری سازمانی، تجاری، اجتماعی و حقوقی همراه شده باشد.
دکتر منتظر با تأکید بر اینکه رویکرد ما یک رویکرد کاملاً کاربردی است خاطر نشان کرد: شهرها مهمترین بستر تحقق جامعه اطلاعاتی هستند به دلیل اینکه مایه بروز و نمود و ظهور فناوری اطلاعات در شهر میسر می‌شود.
وی در ادامه با اشاره با اینکه پنج بعد شهرها باید اطلاعاتی شود تا به یک جامعه اطلاعاتی تبدیل شود گفت: یکی این که در شهرها کسب و کارها به صورت الکترونیکی در بیاید مهمترین نمود آن تجارت الکترونیکی است یعنی خرید و فروش و معاملات مالی از طریق الکترونیکی صورت بگیرد. بعد دیگر این است که آموزش به صورت الکترونیکی باشد البته این بدان معنا نیست که باید مدارس و دانشگاهها را تعطیل کرد بلکه نشان دهنده این است که در این محیط می‌توان به صورت الکترونیکی نیز آموزش را انجام داد. نکته مهمتر اینکه این موضوع مختص آموزش رسمی و کلاسیک نیست بلکه می‌توانید آموزش غیر رسمی و آزاد را هم در نظر بگیرید. بعد سوم این جوامع بهداشت الکترونیکی است در این جوامع باید بتوانید اطلاعات پزشکی و مشورت پزشکی خود را از جایی به جای دیگر منتقل کنید. مثلاً کارت الکترونیکی بیمه داشته باشیم، سوابق پزشکی فرد بر روی یک فایل الکترونیکی ذخیره شده باشد و در صورت بیماری پزشک بتواند از راه دور فشار خون و ضربان قلب و نبض فرد را کنترل کند. بعد چهارم این جوامع سرگرمی الکترونیکی و رسانه های الکترونیکی است و نوع علاقمندی ها و سرگرمی های غیر عملیاتی افراد روی وب به صورت تقاضا محور ( on demand ) امکان پذیر باشد، مانند خواندن کتاب، دیدن عکس، رفتن به یک موزه یا یک باغ . بعد پنجم بحث دولت الکترونیکی است که در آن همة تراکنشهای دولت با دولت، دولت با تجارت، شرکت با شرکت و شرکت با مردم از طریق وبگاههای الکترونیکی صورت پذیرد.بنابراین جامعه ای که به عنوان جامعه اطلاعاتی و عملیاتی در نظر گرفته می‌شود باید این وجوه را داشته باشد.
دکتر منتظر در ادامه افزود:عده‌ای معتقدند عصر اطلاعات که کمتر از 20 سال پیش آغاز شده در کمتر از 50 سال دیگر پشت سر خواهیم گذاشت و وارد عصر دیگری خواهیم شد.
او خاطرنشان کرد: بشر چهار دوره اصلی زندگی را پشت سر گذاشته است یکی دوره ایلیاتی که 350 هزار سال طول کشید دوره بعدی دوره کشاورزی است که بین 10 تا 14 هزار سال طول کشید بعد دوره صنعتی است که حدود 300 سال کمتر طول کشیده و اکنون عصر اطلاعاتی است که در بهترین حالت 70 سال طول می کشد بعضی از متفکران معتقدند 50 سال بیشتر نخواهد بود که 15 سال از عمر آن گذشته و 35 سال آن باقی مانده است.
وی گفت: درک و فهم و بدست آوردن مختصات این عصر کار مشکلی است و علت آن هم این است که در ابتدای راه آن قرار داریم و بنابراین تشخیص و تعیین مختصات آن آسان نیست ضمن اینکه ما پروردة این عصر نیستیم بلکه متعلق به عصر صنعت هستیم و خیلی از اتفاقات امروزه چیزهایی نیست که ما آن را تجربه کرده باشیم.
دکتر منتظر با بیان اینکه تقریباً 40 سال دیگر ما از این عصر وارد عصر جدیدی خواهیم شد افزود: برخی معتقدند که بعضی از طلایه های عصر بعدی هم اکنون مشخص شده است. سوال این است که این عصر اطلاعاتی را کجا می توان خوب دید، بسیاری از صاحبنظران معتقدند که شهرها بهترین جایی هستند که نتیجه فناوری اطلاعات چه می شود البته به شرطی که پنج ویژگی یعنی آموزش الکترونیکی، کسب و کارالکترونیکی، رسانه های الکترونیکی ، بهداشت الکترونیکی و دولت الکترونیکی در آن وجود داشته باشد.
منتظر در ادامه اظهار کرد: مدلی که UNDP ارایه می‌کند ، می گوید اگر می خواهید در جامعه ای توسعه اطلاعاتی رخ بدهد 5 رکن اساسی را با هم حرکت بدهید در غیر این صورت هیچ توسعه ای رخ نخواهد داد. اولین جزء آن رشد و توسعه منابع انسانی آن جامعه است. بخش بعدی توسعه فنی زیرساخت. نتایج تحقیقات جدید نشان می دهد که علت شکست خوردن فناوری اطلاعات فقدان وجود منابع انسانی کار آزموده بوده است. بخش بعدی توسعه نهادها است و عصر پنجم توسعه سیاست ها است و باید برای ورود به این شهر باید قوانین و مقررات خود را تغییر دهید.
استاد دانشگاه تربیت مدرس تصریح کرد: اگر قرار است در یک محیط جدید کار کنید کاربردها و محتوای شما نیز تغییر می‌کند. شما به عنوان معلم به یک کلاس درس و کتاب و تخته سیاه نیاز دارید اما در محیط جدید محتوا باید تغییر کند و کاربردها توسعه پیدا کند. ما تلاش کردیم این مدل را برای شهر پیاده کنیم و گفتیم که باید چه شاخص هایی را برای آن در نظر بگیریم.
وی با اشاره به منابع انسانی گفت: یکی از شاخص ها این است که چند درصد از شهروندان این دوره آموزش پایه فنّاوری را دیده‌اند که این خود یک رده سنی دارد. دکتر منتظر گفت: درصد دانش آموزانی که حداقل یکبار با کامپیوتر کار کرده اند، درصد کاربرانی که حداقل یکبار به صورت برخط خرید کرده اند، از نشانگر های مرتبط با منابع انسانی است وی نشانگرهای مهم درارتباط با زیرساخت های فنی، را درصد خانه هایی که به اینترنت دسترسی دارند، درصد کسب و کارهایی که به اینترنت دسترسی دارند، درصد بخش های دولت مرکزی شهر که خدمات برخط ارایه می کنند، درصد بخش های دولت محلی که خدمات برخط انجام می دهند درصد کتابخانه ها و مدارسی که به اینترنت دسترسی دارند، متوسط پهنای باند دسترسی به اینترنت در خانه ها، مکان های عمومی و بخش های دولتی،برشمرد.
دکتر منتظر در ادامه نشان گرهای مرتبط با توسعه زیر ساخت‌ها را شامل تعداد رسانه های برخط، بی سیم، کابلی، وجود دفترهای خدمات اداری برخط هم در دولت مرکزی و هم محلی، دانست و اضافه کرد: نشانگرهای مرتبط با سیاستها شامل وجود چارچوب های قانونگذاری برای حمایت از کسب و کار الکترونیکی، به رسمیت شناختن امضای الکترونیکی، به رسمیت شناختن معاملات برخط، قانونگذاری به منظور حمایت از سرمایه گذاری بخش خصوصی در فنّاوری اطلاعات و ارتباطات، وجود بدنه مستقل برای نظارت بر قوانین، وجود سیاست توسعه اطلاعات مدیریت شهری، وجود طرح جامع توسعه مدیریت شهری، وجود طرح جامع تخصیص اعتبار برای توسعه اطلاعاتی شهر، است.
این استاد داشگاه همچنین نشانگرهای مرتبط با محتوا و کاربرد را درصد کسب و کارهایی که سامانه اطلاعاتی تحت وب دارند، میزان استفاده از زبان بومی در وب سایت ها، درصد کسب و کارهایی که از فنّاوری اطلاعات در ارایه خدمات استفاده می کنند، وجود دورکاری در بدنه شهرداری، امکان استفاده محیط تراکنش الکترونیکی و غیره برشمرد.
استاد دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به تعریف شهرهای توسعه یافته اطلاعاتی عنوان کرد: در این دسته از شهرها سند مشخصی برای توسعه اطلاعاتی مدیریت شهری وجود دارد بیش از 50 درصد از خانه ها به اینترنت دسترسی دارند، پهنای باند در دسترس برای هر خانه بیش از 5 مگابیت در ثانیه است. در دوبلین این خیلی جالب است پهنای باند تحویل داده شده به هر خانه 2 مگابیت در ثانیه است. در امریکا دانشگاه هایی هستند که پهنای باند آن ها یک ترابایت بود.
عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به اینکه پیش بینی ما در ایران این است که پهنای باندی که به هرخانه اختصاص می دهیم باید حداقل 2 مگابیت باشد، اظهارکرد: تعداد دانش آموزان به ازای هر رایانه باید کمتر از 10 نفر باشد، بیش از 80 درصد کسب و کارها از طریق وب گاه های اختصاصی در اختیار شهروندان قرار بگیرد، امضای الکترونیکی و معاملات برخط به رسمیت شناخته شود و بدنه مستقلی برای نظارت بر قوانین شبکه ای وجود داشته باشد، ما به این شهرها، شهرهای توسعه یافته اطلاعاتی می گوییم. نمونه بارز این شهرها سنگاپور، کپنهاک و واشنگتن است.
وی در ادامه در تعریف شهرهای توسعه یابنده اطلاعاتی،گفت: در این شهرها حرکت مدیریت شهری به سمت تدوین سند سیاست گذاری توسعه است این شهرها به این سمت حرکت می کنند در تهران و شهرهای مهم دیگر وقتی با شهردار شهر صحبت می کنیم در جواب می گویند که ما در حال تدوین هستیم اما 5 سال است که در حال تدوین هستند.
این پژوهشگر درادامه با تأکید براینکه شهرهای ما به سطحی از توسعه یافتگی اطلاعاتی دست پیدا کنند گفت: اولین نکته فقدان سیاست مدون برای توسعه اطلاعاتی شهری است که خود متاثر فقدان راهبردی اطلاعاتی در این زمینه است. نامشخص بودن اهداف استفاده از فناوری اطلاعاتی در شهر و نا معین بودن تعریف شهر الکترونیکی از مهمترین نقاط ضعف کشور است. همچنین مشخص نبودن متولی ایجاد شهر الکترونیکی از جمله مسایلی که بر پیچیدگی این موضوع اضافه می‌کند.
دکتر منتظرضعف نظام پشتیبانی فنی و حقوقی از نظام شبکه ای را یکی از جدی‌ترین مشکلات در این باره دانست و افزود: ما اگر از متخصصان خود بخواهیم که نرم‌افزاری را تعریف کنند امتناع می‌کنند چرا چون می‌گوید که نرم افزار من را می‌دزدند و هیچ مرجعی نیست که از من و حقوق معنوی من دفاع کند.
وی یا اشاره به اینکه پشتیبانی از خط فارسی ما به شدت ضعیف است گفت: حجم اطلاعات به زبان انگلیسی بیش از همه زبانها است بعد چینی است و حجم اطلاعات به عربی 5/1 درصد و به زبان فارسی زیر نیم درصد است. ما تا این مشکلات را برطرف نکنیم نمی توانیم توسعه اطلاعاتی پیدا کنیم.
این محقق با تأکید بر اینکه زیرساختهای فنی ما نیز دچار ضعف است ادامه داد: نوع نگاه در کشورهای جهان سوم به توسعه فنی اطلاعات تکنولوژی‌گرا هم نیست بلکه سخت‌افزارگرا است. مهمترین ویژگی سخت‌افزار این است که به چشم می‌آید. جالب است که ما در سخت افزار هم قوی نیستیم و مشکلات بسیار جدی داریم.
وی گفت: تصمیم‌گیرندگان کشور با مشکلات بسیار جدی مواجه هستند که مهمترین دلیل آن گسترش غیرهدفمند شبکه و نابسامانی مدیریتی حتی در بعد سخت افزاری است. به عنوان مثال در تهران هر دستگاه اجرایی را که دست بگذارید برای خودش فیبر نوری دارد. شرکت برق، شهرداری، شرکت ملی نفت و خود شرکت مخابرات در تهران هر کدام فیبر نوری جداگانه ای برای خود دارند. هر کدام توپولوژی خاص خود دارند، این هدفمند نیست. از سوی دیگر هزینه آنها بسیار بالا است. این روش کار واقعاً فاجعه است و خود ما نمی‌دانیم چه کار داریم می کنیم.
دکتر منتظر با بیان اینکه یکی دیگر از مشکلات در توسعه اطلاعاتی شهرها و شهر الکترونیکی این است که ما مفاهیم را نمی‌شناسیم، گفت: بررسی برنامه راهبردی فناوری اطلاعات در سه شهر بزرگ ایران یعنی تهران، تبریز و مشهد نشان می‌دهد که مهمترین راهبرد این برنامه‌ها خودکارسازی نظام اداری است. متأسفانه فهم ما اصولاً مشکل دارد در این مفاهیم جدیدی که سریع در حال گذر است به‌شدت ناتوان هستیم، مفهوم‌سازی نکرده‌ایم و مفهوم دیگران را هم نفهمیده ایم.
نظر شما