به گزارش خبرنگار مهر، در ادامه سلسله نشستهای شهر کتاب دیروز سه شنبه نشستی با عنوان "فیلم و فلسفه برگزار شد.
دکتر امیر علی نجومیان در این نشست با اشاره به سمیناری که چندی پیش در انگلستان در این زمینه برگزار شد گفت: این کنفرانس به مدت سه روز در ماه جولای سال جاری در دانشگاه غرب انگلستان برگزار گردید. عنوان سمینار" فلسفه و فیلم- فیلم و فلسفه " بود که در آن 100 مقاله در موضوعات مختلف ارائه شد و شخصیتهای صاحب نظری در این عرصه از اقصی نقاط جهان حضور داشتند. من نیز مقاله ای درباره نشانه شناسی عنوان بندی آغاز فیلم ارائه کردم.
وی در ادامه گفت: از محورهای این کنفرانس می توان به سینمای مستند وفلسفه، هایدگر و سینما، سیاست و سینما، اخلاق و سیاست اشاره کرد. همچنین جلساتی نیز به بررسی نظریات اندیشمندانی چون مایکل هنکه، اسیون مالهال، ژیل دلوز، آدورنو و بودریار اختصاص داشت. من در این سمینار با اندیشه‌های استیون کَوِل آشنا شدم که برایم بسیار جالب بود. او فیلسوفی امریکایی است که در زمینه سینما مطالعه می‌کند و نظریاتش اکنون نقش اساسی‌ای در زمینه رابطه فلسفه و سینما دارند. همچنین در سمینار کارهای کوبریک و برگمن نیز بررسی شدند. به نظر می‌رسید رویکرد پدیدار شناسی در این سمینار رویکرد غالب است.
این پژوهشگر فلسفه اظهار داشت: چندی پیش در شهر کتاب آقای شهبا سخنرانی‌ای درباره فلسفه فیلم داشتند که طی آن تقسیم بندی‌ای درباره رابطه فلسفه و سینما ارائه دادند. تقسیم بندی ایشان سه دسته بود . من نیز یک تقسیم بندی چهار وجهی در این زمینه دارم. 1. فیلم درباره فلسفه (فلسفه در فیلم) که به نوعی آموزش فلسفه به وسیله فیلم و سینما است، یعنی سینما به عنوان شاهد مثالی برای فلسفه بیاید. 2. رویکردهای فلسفی به فیلم (نقد فلسفی فیلم). یعنی به کارگیری روشهای فلسفی برای فهم فیلم. 3. فلسفه فیلم که همان چیزی است که موضوع سخنرانی آقای شهبا بود.4. فیلم به عنوان فلسفه. که درباره اش توضیح می دهم و ریشه ایش را می توان در نظریات دلوز پیدا کرد.
وی سپس افزود: فیلم به عنوان فلسفه به این معنا است که فیلم می تواند فلسفه پردازی کند. این مسئله تفاوت بسیاری دارد با اینکه فیلمی درباره فلسفه باشد. در زمینه رابطه فلسفه وفیلم، مسئله این است که همواره بحث تسلط یک رشته بر رشته دیگر مطرح است. و اکنون بحث این است که باید نسبتی ایجاد شود که هیچ کدام بر دیگری تسلط نداشته باشند. دو وجهی بودن عنوان این سمینار نیز به این خاطر بود که این تسلط شکسته شود. در سه قسمت اول تقسیم بندی ای که من ارائه کردم همواره فلسفه بر فیلم تسلط دارد و دسته چهارم که فیلم را به مثابه فلسفه در نظر می گیرد تلاش می کند این تسلط را از میان بردارد.
نجومیان ادامه داد: در این سمینار نکته ای که همگان مطرح می کردند این بود که سینما تبدیل به ابزاری برای فلسفه شده است و بعضی اعتقاد داشتند فیلم به عنوان فلسفه می تواند راهی برای خروج از این امر باشد. در این زمینه استیون مالهال معتقد است فیلم متنی فلسفی است. والتربرگ می گوید فیلم تاحدی می تواند فلسفه پردازی کند اما تا حدی. اگر بپذیریم فیلم می تواند فلسفه باشد سؤالاتی مطرح می شود. مانند: مرز بین متن فلسفی و متن سینمائی چیست؟ یک فیلمساز چگونه فیلسوفی است؟ (با این پیش فرض که کارگردان را مولف فیلم بدانیم) به نظر من هرکسی که توضیحی از جهان اطراف می دهد کار فلسفی می کند با این دیدگاه فیلمساز می تواند فیلسوف باشد ومن برگمن،گدار، تارکفسکی، کیارستمی و حتی وودی آلن را فیلسوف می دانم.
او در ادامه گفت: مسئله مهم دیگری که مطرح می شود این است که فلسفه ساختاری نظام مند دارد و به یک سنت وابسته است. با این فرض آیا نظریاتی را که چهارچوب نظری مشخصی ندارند می توان به عنوان فلسفه مطرح کرد؟ در این زمینه باید دید تعریفی که از فلسفه ارائه می شود چیست. مسئله دیگر این است که آیا فیلم اصولا می تواند بحث کند؟ و آیا بحث جزء جدائی ناپذیر فلسفه است؟ و با توجه به اینها بحث کردن فقط امری کلامی است یا می توان به شکلهای دیگر نیز آنرا مطرح کرد.اگر به به این سئوالات پاسخ داده شود راحت تر می توان درباره اینکه فیلم فلسفه است ، صحبت کرد.
نجومیان گفت: اینکه بگوییم فیلم می تواند فلسفه پردازی کند کاملا مانند این است که قائل شویم ادبیات توان فلسفه پردازی دارد، بنابراین اگر رابطه ادبیات و فلسفه مشخص شود درباره فیلم وفلسفه راحت تر می توان صحبت کرد. فلاسفه پساساختارگرا می‌گویند ادبیات و فلسفه مرزبندی مشخصی ندارند و آنها می خواهند سلسله مراتب ادبیات وفلسفه را از میان بردارند.
وی سپس افزود: در زمینه فیلم به عنوان فلسفه باید به نظریات نوئل کارول اشاره کرد. او معتقد است بیشتر فیلمهایی که به عنوان فلسفه مطرح می شوند بیان عقاید از پیش طرح شده اند و ما نیاز به یک چارچوب تفسیری خارج از فیلم داریم تا بتوانیم فیلم را به عنوان فلسفه تلقی کنیم. او با این زاویه دید می خواهد این نظریه را که فیلم می تواند فلسفه تلقی شود رد کند. به نظر من سخن وی درباره همه حوزه‌ها صدق می کند و فقط مربوط به فیلم نیست ومن حرف او را نمی پذیرم. این به این معنی است که وقتی می‌گوئیم فیلم به عنوان فلسفه، یعنی اینکه فیلم نیاز به چیز دیگری ندارد و چارچوب نظری ای خارج از خود نمی‌خواهد.
نجومیان خاطر نشان کرد: سینما به واسطه رسانه بودن خود ، فهم ما را از جهان تغییر می دهد. فیلمهایی که درباره امکان وجود خودشان بحث می کنند می توانند فلسفه پردازی کنند. فیلم وفلسفه با هم ودر کنار هم باید به جهان نگاه کنند. ژان کلود کاریر می‌گوید فیلمنامه نوشته می شود که به فیلم تبدیل شود. نکته این است که انگار فیلم نامه متنی است که با ناپدید شدنش فیلم پیروز می شود. نظریه ای است که می گوید ما در فیلم به دنبال ارضای میل هایمان هستیم. اما ژیژک معتقد است فیلم میل هایمان را مشخص می کند یعنی فیلم منشا میل و خواسته است نه اینکه آنرا ارضا کند. در این زمینه دلوز نیز می گوید وظیفه سینمای مدرن نمایش جهان نیست بلکه آن باورهای ما به به این جهان است.
در ادامه نشست نجومیان متن سخنرانی مفصل خود درباره نشانه شناسی عنوان بندی آغاز فیلم را که در سمینار"فلسفه وفیلم- فیلم وفلسفه" ارائه کرده بود قرائت کرد و در پایان تیتراژ چند فیلم را نیز برای روشن شدن بحث نمایش داد.
نظر شما