اهداف سفر اسد به مسکو / روسیه و عرصه جدید شطرنج سیاسی در خاورمیانه

به گزارش خبرگزاری مهر، بشار اسد رئیس جمهوری سوریه  در دیدار با دیمیتری مدودف همتای روسی خود در شهر سوچی، حمایت قاطع خود را از عملیات نظامی روسیه در گرجستان اعلام  و واکنش نظامی روسیه را پاسخی به اقدام تحریک آمیز گرجستان قلمداد کرد.

درباره اهداف سفر رئیس جمهوری سوریه به روسیه با توجه به تشدید تنشها میان این کشور و گرجستان و به دنبال آن افزایش تنش در روابط مسکو و غرب، با چند نفر از کارشناسان مسائل خاورمیانه به گفتگو نشسته ایم.

اهداف سفر بشار اسد به مسکو

"حسن هانی زاده" کارشناس مسائل خاورمیانه درباره سفر اسد به مسکو و اینکه آیا بحران قفقاز انگیزه ای به سوریه برای بازنگری در روابطش با روسیه بخشیده است، می گوید : روسیه که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق جایگاه گذشته خود را در خاورمیانه از دست داده درصدد است تا برای شکستن فشارهای آمریکا وغرب، مجددا جای پایی در این منطقه حساس به دست آورد.

در جریان سفر بشار اسد که سومین سفر وی از سال 2005 تا کنون به شمار می رود موضوع احداث  سامانه های موشکی روسی از نوع " پی تو کی ام " و" پاتسیر اس "وموشکهای بالستیکی "اسکندر" در خاک سوریه مورد بحث قرار گرفت .

احداث این سامانه ها در دمشق می تواند موازنه نظامی را به نفع مسکو تغییر دهد، زیرا رژیم صهیونیستی و آمریکا در طول یک دهه گذشته از طریق نفوذ نظامی  در قفقاز تلاش کرده اند تا آسیبهایی به روسیه وارد کنند و موازنه را به سود پیمان ناتو تغییر دهند.

به اعتقاد هانی زاده، جنگ روسیه و گرجستان و واکنش سریع مسکو نسبت به اقدامات تحریک آمیز تفلیس در اوستیای جنوبی شرایط جدیدی را در منطقه به وجود آورد و روسیه را بر آن داشت تا درصدد یارگیری جدیدی در منطقه قفقاز و خاورمیانه بر آید.

این کارشناس مسائل خاورمیانه ابراز عقیده می کند : یکی از کشورهایی که به عنوان پایگاه سنتی وقابل اطمینان شوروی سابق در خاورمیانه به شمار می رفت، سوریه بود که با فروپاشی شوروی، دمشق تقریبا مهمترین همپیمان راهبردی خود را از دست داد.

با این حال سوریه همچنان روابط اقتصادی، نظامی و سیاسی خود را با رهبران جدید روسیه حفظ کرد، زیرا حوادث لبنان و تحریکات آمریکا ، اسرائیل وغرب علیه سوریه، این کشور را به شدت تحت تاثیر قرار داد و شرایط شکننده ای برای دمشق به وجود آورد.

این کارشناس مسائل خاورمیانه خاطر نشان می کند : اکنون با توجه به نقش مهم دو کشور در منطقه وجهان به نظر می رسد خاورمیانه در آینده شاهد یک بلوک بندی جدیدی خواهد بود که این بلوک بندی تاثیر مهمی بر حوادث منطقه خواهد گذاشت.

قطعا احداث سامانه سپرموشکی آمریکا در لهستان و تلاشهای ناتو برای محاصره روسیه امنیت ملی این کشور را تهدید خواهد کرد و این کشور برای مقابله با این  تهدیدات نیازمند تدابیر جدید امنیتی و نظامی چه در آسیای میانه وچه در خاورمیانه خواهد بود که این تدابیربدون بهره گیری از ظرفیت جغرافیایی،نظامی و امنیتی کشورهای همسو با مسکو، تاثیر چندانی نخواهد داشت.

به گفته هانی زاده، با توجه به اینکه سوریه در طول سالهای اخیر بارها مورد تعرض هواپیماهای ارتش رژیم صهیونیستی قرار گرفته از شرایط پیش آمده در قفقاز  برای تقویت ساختار نظامی خود و مقابله با تهدیدهای نظامی اسرائیل واستفاده متقابل از ظرفیتهای نظامی روسیه استقبال خواهد کرد، زیرا نیاز دمشق و مسکو یک نیاز دو سویه است وهر دو کشور در گذشته با شرایط امنیتی مشابهی روبرو بوده اند.

محمد صالح صدقیان کارشناس مسائل بین الملل نیز درباره اهداف سفر بشار اسد می گوید : ما می دانیم که سوریه توافقنامه دفاع مشترک با اتحاد جماهیر شوروی سابق امضا کرده بود که با فروپاشی شوروی، سوریه همپیمان راهبردی خود را در بین دو قطب آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی از دست داد و در نتیجه  تمایل مشترکی از سوی سوریه و روسیه برای بازگرداندن این روابط به پیش از دوران فروپاشی شوروی وجود دارد.

 اکنون با توجه به درگیری موجود میان ایالات متحده آمریکا و روسیه به سبب بحران اوستیای جنوبی، ممکن است نه تنها سوریه، بلکه تمام کشورهایی که از سیاستهای آمریکا در منطقه متضرر شده اند، از این بحران و شرایط جدید به نفع خود بهره برداری کنند.

صدقیان می افزاید : من معتقدم  دوران ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری سابق روسیه با گامهای فراوانی همراه بود که آن را متمایز کرده است  که هدف از آن بازگرداندن روسیه به جایگاه طبیعی و همسان با آمریکا آن بود تا دیگر این کشور به تنهایی بر امور جهان مسلط نشود و تک قطبی نباشد.

سفر بشار اسد رئیس جمهوری سوریه به روسیه ممکن است مفاهیم متعددی داشته باشد ما حتی شنیده ایم که روسیه ممکن است در اندیشه استقرار سپرموشکی در خاک سوریه برای مقابله با سپرموشکی آمریکا در اروپای شرقی باشد.

این کارشناس مسائل خاورمیانه در گفتگو با مهر ابراز عقیده می کند : مرحله آتی ممکن است شاهد تحولات فراوانی در زمینه روابط سوریه و روسیه باشد، اما آنچه بسیار مهم است، چگونگی بهره برداری کشورهای خاورمیانه از تنشهای موجود میان واشنگتن و مسکو است.

"محمد صادق الحسینی" یکی دیگر از کارشناسان مسائل خاورمیانه درباره اهداف سفر بشار اسد به روسیه با توجه شرایط بحرانی منطقه قفقاز ابراز عقیده  می کند : از زمانی که ساکاشویلی فریب خورده همانند صدام- که به کویت حمله کرد- اوستیای جنوبی را به خاطر اهداف بلندمدت آمریکا مورد حمله قرار داد، جهان جدیدی در حال پدیدار شدن است،زیرا آمریکایی ها گمان کردند این لحظه ای است که باید پس از شکست در افغانستان، عراق، لبنان و فلسطین، آنچه را از امپراطوری ها و رویایشان برای سلطه بر جهان و منابع نفت و گاز و انرژی باقی مانده، نجات دهند بنابراین این سفر بشار اسد به روسیه یک لحظه تاریخی است همچنین عبدالله دوم شاه اردن هم قرار است به مسکو سفر کند، امروز نگاههای جهانیان همگی به مسکو دوخته شده است، زیرا به نظر می رسد توانسته است یکجانبه گرایی آمریکا را درهم بشکند و به طور جدی برای جهان چند قطبی تلاش کند.

صادق الحسینی درباره اینکه آیا  بحران اوستیای جنوبی و کشمکش مسکو و تفلیس بر سر آن، انگیزه ای به سوریه برای بازنگری در روابطش با روسیه و بهره برداری از شرایط فعلی بخشیده است؟ به مهر می گوید : بله قطعا این درست است؛ بحران موجود در منطقه قفقاز، انگیزه مهمی به بشار اسد و تمام کسانی داده است که به دنبال فرصتی برای رهایی از فشارهای آمریکا و سلطه طلبی این کشور و رهایی از جهان تک قطبی هستند که واشنگتن به تنهایی بر آن حکومت کند.

انگیزه های متفاوت اسد و عبدالله دوم از سفر به روسیه

عبدالله دوم شاه اردن هم نمی خواهد در این راه از بشار اسد عقب بیفتد و البته اردن از شرکای راهبردی آمریکا و از کشورهایی است که به محور میانه رو عربی موسوم هستند، اما شاه اردن چه هدفی از سفر به مسکو دنبال می کند؟

صادق الحسینی درباره سفر شاه اردن به روسیه ابراز عقیده می کند : بشار اسد می رود تا سهم خود را از این موفقیت روسیه اگر تعبیر درست باشد با دفاع خوب و صحیح روسیه در لحظه تاریخی دریافت کند، زیرا روسها ضربه قوی به آمریکایی ها و مزدوران و طرفداران آنها وارد کردند، عبدالله دوم شاه اردن هم به این دلیل به روسیه می رود تا خطرات احتمالی را از کشورهایی که به میانه روهای عربی موسوم هستند، دور کند که این کشورها همچنان در برابر خواسته های مشروع ایران، حزب الله و به طور  کلی کشورهای مقاوم و  مانع مانند ایران و سوریه مقاومت می کنند .

این کارشناس مسائل خاورمیانه ابراز عقیده می کند : اسد و عبدالله دوم با دو گرایش و رویکرد مختلف به مسکو می روند، اما مسکو میان این دو گرایش توازن برقرار می کند، زیرا به هر دو نیاز دارد، به همپیمانی قوی مانند سوریه نیاز دارد تا جایی که بشار اسد پیشنهاد استقرار سپرموشکی روسیه را در خاک کشورش داده است و ملک عبدالله هم با هدف تلاش برای آرام کردن روسیه به مسکو می رود تا از آن بخواهد درگیری با غرب را کاهش دهد تا به گفته وی اوضاع منطقه ناآرام نشود، زیرا آنها از تغییر معادله منطقه عربی و اسلامی به نفع مقاومت در هراس هستند.

احتمال تغییر موضع روسیه در قبال خاورمیانه

صادق الحسینی تاکید می کند : احتمال تغییر موضع روسیه در قبال خاورمیانه وجود دارد، به اعتقاد من مواضع مسکو در قبال مسائلی مانند موضوع هسته ای ایران، سوریه،  لبنان، و مسئله فلسطین و بسیاری از مسائل دیگر تغییر می کند،زیرا یک جنگ سرد میان روسیه و آمریکا آغاز شده است و هیچ چیز آن را متوقف نمی کند مگر آنکه آمریکا به دوران پیش از ورود نومحافظه کاران به قدرت بازگردد.

هانی زاده نیز ابراز عقیده می کند : حضور سیاسی قدرتمندانه روسیه در خاورمیانه با توجه به  نقش مهم روسیه در شورای امنیت و جهان، به حل بسیاری از بحرانهای منطقه از جمله مسائل فلسطین، لبنان و عراق کمک خواهد کرد و عرصه بازی شطرنج سیاسی را از انحصار آمریکا و اسرائیل خارج خواهد کرد .

وی می افزاید : تجربه تلخ مسکو در جنگ با گرجستان واقعیتهای جدیدی را فرا روی روسیه قرار داد و ثابت کرد که اگر این کشور درصدد تغییر نگرش خود نسبت به معادلات جدید منطقه ای وجهانی بر نیاید دایره مانورهای مسکو در آینده نه چندان دور در محاصره آمریکا،اسرائیل و ناتو در خواهد آمد.

این کارشناس مسائل خاورمیانه می گوید : بنابراین سفر رئیس جمهوری سوریه به مسکو مقدمه شکل گیری یک جبهه نظامی منطقه ای جدیدی است که این جبهه را قادر خواهد کرد تا در برابر زیاده خواهی های غیر قابل توجیه آمریکا،غرب ورژیم صهیونیستی نقش باز دارنده ای ایفا کند.

صدقیان نیز در این باره  ابرازعقیده می کند : از زمانی که ولادیمیر پوتین ریاست جمهوری روسیه را تحویل گرفت و تا کنون که وی همچنان (با وجودی که در مقام نخست وزیری قرار دارد) در موقعیت تصمیم گیری در روسیه قرار دارد، ازآن زمان تا کنون پوتین رویای نفوذ روسیه در خاورمیانه همانند نفوذ آمریکا را در سر می پرورانده است، ما با نوعی رقابت میان روسیه و آمریکا در خاورمیانه روبرو هستیم.

اما آنچه مهم است اینکه کشورهای خاورمیانه چگونه می توانند از تمایل روسیه به  نفع خود بهره برداری کنند.

 پیامدهای استقرار سپرموشکی روسیه در سوریه

صدقیان درباره پیامدهای استقرار احتمالی سپرموشکی روسیه در خاک سوریه می گوید : به  اعتقاد من، ممکن است به نفع سوریه باشد تا درباره استقرار سپرموشکی روسیه در خاک خود بیندیشد و چه بسا به نفع دو کشور باشد، طبعا این مسئله بر محاسبات فراوانی مبتنی است.

وی می افزاید : سوریه از فشارهای فراوانی رنج می برد که آمریکا به این کشور اعمال می کند، سوریه وارد مذاکرات با اسرائیل شده است و در نتیجه  سوریه وضعیت خود را در گفتگوها با غرب یا اسرائیل از طریق روابط منحصربه فردی که می خواهد با روسیه برقرار کند، تقویت خواهد کرد.

-------------------