کویر کرمان ؛ سرزمینی جذاب اما ناشناخته

به گزارش خبرنگار مهر در کرمان، کویر همیشه با مجموعه ای از افکار در زمینه سکوت، آرامش و ستارگان آسمان شب در فکر مردم تداعی شده است اما واقعیت این است که کویر متشکل از پدیده های منحصر به فردی است که شناخت هر یک از آنها به سالها تلاش و کوشش نیاز دارد.

کویر لوت که 80 هزار کیلومترمربع از فلات ایران را در بر گرفته است در پهنه استان کرمان سراسر شگفتی است. سرزمینی سوزان که عاری از هرگونه حیات است هر بیننده ای را با ایجاد جاذبه و کنجکاوی فراوان به اعماق خود دعوت می کند.

"کلوت ها"، لقب پایتخت کویر را به خود نسبت داده اند شهری خالی از هرگونه سکنه که تنها گاهی گردشگران داخلی و خارجی را از هزارن کیلومتر دورتر به میهمانی خود می خواند.

یکی از مستشرقین به نام ژنرال "سر پرسی سایکس" در سفرنامه خود در زمینه این آثار می نویسد "آثار شهر کلوت‌ ها از غرایب طبیعت است حین عبور از بین این نقاط، شخص تصور می ‌کند که از وسط قلاع قصه‌ های جن و پری می گذرد. این ابنیه‌ که طبقه ‌طبقه روی هم بنا شده و گویی اشخاصی ورای بنی نوع انسان در ساختمان آن دخیل بوده‌اند، اشکال عبادتگاه‌ها، اهرام، برج‌ها و قله‌های بزرگی را در نظر انسان مجسم می ‌کنند که بدون اغراق، انسان از مشاهده آنها بر خود می لرزد."

کویر که سراسر از شن های روان و مکانهای ناشناخته است در ذهن گردشگران ترس از تنهایی، بی آبی و قرار گرفتن در محیطی را دارد که هیچ موجود زنده ای در آن زندگی نمی کند.

یکی از شاهکارهای کویر کرمان کلوت هایی هستند که در طول سالیان گذشته به وسیله طبیعت در دل کویر به وجود آمده اند و سر به فلک کشیده اند، کلوت های کویر که از آنان به عنوان شاهکار باد در کویر یاد می کنند به عنوان پایتخت کویر محسوب می شوند. کلوت ها سازه هایی عظیم از شن هستند که به تدریج و در طول سالهای متمادی بر اثر وزش باد و بارشهای مقطعی به وجود آمده اند و همچون کوههای استوار در کویر هستند.

مجموعه کلوتها از 43 کیلومتری شهرستان شهداد در استان کرمان آغاز می شوند و در دل کویر امتداد می یابند به دلیل دمای بالای کویر هیچ موجود زنده ای در اطراف کلوت ها وجود ندارد و حیاط نباتی و حیوانی در این قسمت از کره خاکی محو می شود.

گرمای هوا در برخی از نقاط کویر کرمان آنقدر بالاست که حتی هیچ باکتری ای نیز در این محیط وجود ندارد.

کلوت ها که رقص باد در کویر آنان را به وجود آورده اند در دنیا بی نظیر هستند و شهرتی جهانی دارند و شاید از معدود سازه های بی نظیر طبیعت باشند که انسان در ساخت آنها هیچ تاثیری نداشته و به دلیل وجود فرسایش دائمی همچنان در حال تغییر و تحول هستند.

کارشناسان دلیل اصلی به وجود آمدن این سازه های شنی غول پیکر در عمق کویر را تجمع شن های روان پس از بارش باران به دور یک قطعه سنگ و تجمع شن های روان در اطراف این توده می دانند اما این نظریه تاکنون به ثبات نرسیده و دلیل اصلی زایش این پدیده طبیعی همچنان در ابهام است.

فرسایش مداوم این سازه ها به وسیله باد و باران هر روز این اشکال زیبای کویر را تغییر می دهند به طوریکه اگر یک گردشگر از این سازه ها بازدید کند و پس از وقوع یک طوفان یا باران کویری از همان نقطه گذر کند شاهد تغییر کامل فضای اطراف خود خواهد شد و جلوه ای نو از طبیعت را خواهد دید و در واقع این معماران کویر یعنی باد و آب همیشه در حال تغییر و تحول در چهره ای آفتاب سوخته کویرند.

کلوت ها مسافتی برابر 140 در 80 کیلومتر مربع  از کویر را به خود اختصاص داده اند و سد محکمی در برابر نفوذ عوامل غیرطبیعی به کویر را ایجاد کرده اند.

یکی دیگر از جلوه های فریبکار این ناحیه از کویر رود شور است، این رود همراه در حال تغییر بستر خسته خود بر پهنه کویر خشکیده لوت است و درنهایت توان خود را از دست می دهد و در دل کویر آرام می گیرد.

رودخانه شور که از کوه های شمال غرب بیرجند سرچشمه می گیرد پس از طی مسافت 200 کیلومتری در معدن کویر شهداد به زمین می نشیند و کوه نمک  را به وجود می آورد.

این رود یکی از شورترین آبهای دنیا را در خود جای داده و بیشترین املاح معدنی را داراست.

مورد جالب در مورد این رود عدم خشکیدگی رود با توجه به خشکسالی های پیاپی سالهای اخیر است و همچنان مصمم مسیر خود را در دل کویر ادامه می دهد و درنهایت با نزدیک شدن به چاله مرکزی کویر از پای در می آید جالب است که در این منطقه گودترین چاله های فلات ایران نیز وجود دارد و خود یکی از جلوه های طبیعی کویر استان کرمان است.

رود شور در زمان پر آبی دریاچه ای نمکین را تشکیل می دهد و در زمان کم آبی به دلیل ته نشین شدن نمک سفید بر دل کویر جلوه های زیبایی را بر روی شن ها نقاشی می کند.

وجود این رود در نزدیکی کلوت ها و مرطوب شدن دیواره کلوتها بر استحکام و فرسایش پذیری این بناهای طبیعی اثر مثبت گذاشته است و حیات کلوت ها را تضمین می کند.

غلظت آب این رود به حدی بالاست که در کرانه های این رود هیچ گیاهی نروییده و قابل شرب نیست و در انتهای رود آب آنچنان غلیط است که مانند ماست به نظر می رسد.

یکی دیگر از جلوه های این منطقه گذر جاده ادویه از دل کلوت هاست در واقع شهر افسانه های کویر گذری برای کاروانهای این جاده نیز بوده است این جاده از هند آغاز و پس از گذر از دشت های خراسان شمالی وارد کویر می شود و از کناره کلوت ها مسیر خود را به سوی مقصد کاروانها ادامه می دهد.

در ایام سرد سال این امکان برای گردشگران به وجود می آید که از این نقطه که یکی از گرمترین نقاط کره زمین است دیدن کنند و گردشگران حرفه ای در هرگوشه جهان بازدید از کویر شهداد را در برنامه های خود قرار می دهند.

سفر به کویر لوت در استان کرمان موجب می شود برخلاف ظاهر کویر مجموعه ای از دانستنی های و خاطرات متعدد در ذهن گردشگران به وجود آید.

یکی دیگر از شگفتی های کویر شهداد که می تواند نام ایران را در دنیا بر سر زبانها بیاندازد منطقه جهنمی گندم بریان است، منطقه ای در کویر که بالاترین درجه هوا در تمام دنیا را به خود اختصاص داده درجه ای معادل با 63 درجه سانتیگراد که می تواند هر جنبنده را در حرارات خود ذوب کند.

گرمای زمین در این منطقه به دلیل وجود سنگ های سیاه آتشفشانی که در این محدوده وجود دارد و گرمای خورشید را در خود نگه می دارد و دمایی را به وجود می آورد که حتی اجازه حیات را از باکتری ها نیز گرفته است، به طوری که در یک مورد جسد گاوی که سالها از مرگش می گذشت را خشکیده و سالم در این منطقه یافته اند زیرا که گرمای شدید جسد حیوان را قبل از فعالیت هر گونه باکتری خشکانده بود.

به تازگی دمای هوای گندم بریان توسط یک گروه مستند ساز به سرپرستی "محمد علی ایرانلو" تا 63 درجه سانتیگراد ثبت شده است و گفته می شود این دما در تیر ماه به 70 درجه نیز می رسد.

این منطقه از کویر 48 در 10 کیلومتر وسعت دارد و به صورت تپه مانند مشخص شده است.

در فاصله 25 کیلومتری از این منطقه خشک و جهنمی که می تواند در صورت توجه مسئولان لقب گرمترین نقطه زمین را به خود اختصاص دهد، منطقه سیرچ با آب و هوایی سرد و ییلاقی قرار گرفته است که کوههای برفگیر و رودخانه پر آب آن از دیگر جاذبه های استان کرمان است.

پهنه‌های وسیع ماسه و ریگ با طیف رنگی قهوه ‌ای روشن تا خاکستری سیاه، پهنه‌های شنی مواج، تپه‌های شنی پوشیده از گیاه کویری که سطح آن به گونه ‌ای است که بیننده تصور می کند پس از بارندگی زیاد، این منطقه خیس شده و تعدادی شتر روی آن راه رفته ‌اند، این منطقه در کنار دشت ‌هایی از ریگ  از دیگر شگفتی ‌های بی ‌نظیر کویر لوت به شمار می ‌رود و فضایی جذاب را به وجود آورده که اگر بدون راهنما به آن وارد شوی بی درنگ فرد را به کام مرگ می کشاند.

مسئول کمیته گردشگری استان کرمان در گفتگو با مهر اظهار داشت: یکی از مناطق دیدنی کویر شهداد کلوت ها هستند که تحت تاثیر بادهای شمال غرب به جنوب شرق و بارش های مختصری که در کویر لوت اتفاق می افتد به وجود آمده اند.

محمد جهانشاهی افزود: خوشبختانه با ایجاد راه نهبندان - شهداد دسترسی به این مکان برای گردشگران با سهولت بیشتری نسبت به گذشته روی می دهد.

وی افزود: گردشگران کویر به صورت مقطعی به این منطقه سفر می کنند و با توجه به آمار می توان به جرات گفت: 10 درصد افرادی که از کویر دیدن می کنند به طور حتم از کلوت های شهداد نیز بازدید می کنند.

جهاشاهی اضافه کرد: با وجود عظمت کلوت ها این سازه های طبیعی در مقایسه با دیگر جاذبه های کویر فقط گوشه ای از یک دریای بی کران است و از تمام وسعت کویر لوت قسمتی را به خود اختصاص داده است.

مسئول اکوتوریسم استان کرمان خاطرنشان کرد: رود شور نیز یکی از جاذبه های کویر شهداد است که دامنه گسترده ای را به خود اختصاص داده است و در نهایت به چاله های بزرگ کویر لوت می ریزد که تجمع  آب در دل کویر در این چاله ها نیز از جاذبه های گردشگری شهداد است.

وی گفت: این رود، نمک زارهایی را ایجاد کرده است که منظره ای بسیار زیبا در کویر را به وجود آورده اند.

جهانشاهی افزود: رود شور توانسته است در ایجاد کلوت ها و ایجاد فرسایش در آنها نیز موثر باشد.

وی با اشاره به وجود تپه های تخم مرغی در کنار کلوت ها افزود: این تپه های تخم مرغی شکل در جوار کلوت ها قرار گرفته اند و از چشم اندازهای بی نظیر کویر محسوب می شوند.

مسئول اکوتوریسم استان کرمان افزود: در بخش شمال شرق کلوت ها به دلیل نزدیکی کلوت با رود شور و نمک زارها، ساختارهای سفید کله قند شکلی به وجود آمده است که در دنیا بی نظیر است.

وی با اشاره به منطقه گندم بریان گفت:  گندم بریان در قسمت شمالی کلوت ها در حاشیه شرقی رود شور واقع شده و در حقیقت تپه ای بزرگ به مساحت 10 در 45 کیلومتر و ارتفاع 400 متر از سطح دریاست و به دلیل وجود سنگ های آذرین تحت تاثیر فوران های آتشفشانی گرمایی معادل 63 سانتیگراد را به وجود می آورند که دمای ثبت شده این منطقه 54 درجه سانتیگراد است.

جهانشاهی عنوان کرد: سنگ های تیره در این منطقه تشعشعات خورشید را جذب کرده و بر شدت گرمای محیط می افزایند.

وی گفت: طبق اعلام رسمی اکنون گرمترین نقطه زمین قسمتی از صحرای لیبی با دمای 8/57 درجه سانتیگراد ثبت شده است، در صورتیکه در شهریور ماه سال جاری ما توانستیم دمای 63 درجه سانتیگراد را در یک مجموعه مستند ثبت کنیم و برای ثبت رسمی این دما تابستان سال آینده دمای این منطقه را ثبت جهانی خواهیم کرد.

جهانشاهی در خصوص امکانات گردشگری این منطقه گفت: اصولا منطقه کویر شهداد برای گردش یک روزه مد نظر قرار دارد اما در 35 کیلومتری کلوت ها تنها کمپ کویری کشور ساخته شده است که متشکل از 35 سازه بومی به صورت آلاچیق است که در اصطلاح محلی به آنها "کپر" می گویند.

وی گفت: این سازه ها از برگ گیاهان بومی منطقه ساخته شده اند و درکنار همخوانی با طبیعت اطراف فضای خنک و مطبوعی را تولید می کنند.

مسئول اکوتوریسم میراث فرهنگی کرمان گفت: این کمپ 10 کیلومتر از جاده اصلی در دو راهی آخرین روستا در حاشیه کویر می گذرد و از امکانات اقامتی همچون آب، برق، تلفن و امکانات بهداشتی برخوردار است.

وی گفت: با توجه به گرمای این منطقه فصل پاییز و زمستان بهترین موقعیت برای بازدید از این اماکن گردشگری است.

جهانشاهی با اشاره به آسیب پذیر بودن کلوت ها ابراز امیدواری کرد تا اواسط سال آینده این سازه های طبیعی ثبت ملی شوند.

وی با اشاره به امنیت مطلوب در این قسمت از کویر گفت: تاکنون هیچ مشکل امنیتی در این مناطق روی نداده است و خوشبختانه یکی از پایدارترین نقاط گردشگری استان کرمان در بحث امنیت است.

این گزارش روایت کوچکی از کویر و بیابان بود و به جاست تا مسئولان امر برای توسعه گردشگری و جذب اکوتوریسم با برنامه ریزی های دقبق تنها امکاناستفاده آسانتر از مواهب الهی را فراهم کنند.