"مکتب شیراز و دولت صفویه" بررسی شد

به گزارش خبرنگار مهر، دکتر قاسم کاکایی دبیر همایش حکمت و عرفان مکتب شیراز با مقاله " مکتب شیراز و دولت صفویه " به سخنرانی پرداخت و در مورد علت انتخاب این موضوع گفت: روی کار آمدن دولت صفوی نقطه عطفی در تاریخ ایران است که در حکمت و عرفان  شیراز نیز مؤثر بوده است . مکتب  فلسفی شیراز تقریبا با صدرالدین دشتکی و جلال الدین دوانی سامان گرفت که اواخر عمر این دو مصادف با اوایل کار دولت صفویه بود که غیاث الدین دشتکی فرزند صدرالدین دشتکی اوج مکتب فلسفی شیراز است.

وی به پیشینه مذهبی و خانوادگی دشتکی ها اشاره کرد و گفت: دولت صفویه بعد از اعلام مذهب تشیع اثنی عشری به عنوان مذهب رسمی کشور و نیاز عاجلی که برای برقراری همگونی فکری از طریق ارشاد و تسریع اشاعه عقاید شیعی احساس می کرد، سوای مقاصد سیاسی داخلی و خارجی، آنچه از نظر ما اهمیت دارد این است که دولت صفوی جهت ایجاد وحدت مذهبی  اقداماتی کرد که یکی از آنها تعیین مقام صدارت در مسائل مذهبی بود که متصدی این مقام را " صدرالشریعه" می خواندند.

وی افزود: ویژگی مهم این مقام در دوره صفویه این بود که صدر برگزیده سیاسی شاه بود و شاهان صفوی از این مقام برای نظارت بر طبقات روحانیون استفاده می کردند. از آنجا که صفویان باور به مذهب رسمی را معادل با وفاداری به دولت می دانستند ، ریشه کنی عقاید مخالف نیز ضروری به نظر می رسید و این امر قسمتی از وظایف صدر بود.

کاکایی این مسئله را منجر به رونق بازار تهمت و نزاع و تکفیر بین علمای دین خواند و منزوی شدن غیاث الدین دشتکی را در ده سال آخر عمرش ناشی از همین  تهمتهای مخالفین دانست و گفت: ورود علمایی از جبل عامل و عراق در دستگاه صفویه به این علت بود که آنها پایگاهی در داخل ایران نداشتند و بدین ترتیب کم کم ایرانی ها در این دولت منزوی شدند.

استاد دانشگاه شیراز با تأکید بر حجم بالای نسخ خطی قرن هفتم ،هشتم و نهم هجری قمری در تاریخ فلسفه اسلامی ، عدم چاپ و نشر آثار دشتکی را خطرساز بودن آنها برای حکومت صفویه خواند و گفت: به این علت عده ای عین همان عبارات را به اسم خود منتشر کردند.

وی پس از تشریح وضعیت فراز و فرودی خاندان دشتکی در دستگاه صفویه دلیل افول مکتب فلسفی شیراز پس از غیاث الدین دشتکی ناشی را از چند دلیل عنوان کرد و گفت: با قدرت یافتن حکومت صفویه و ایجاد مرکزیت فرهنگی از شیراز به اصفهان و نیز در آمیختن دین و سیاست در دولت صفوی و ایجاد مقام صدارت و مصادره دو مدرسه منصوریه و مدرسه خان ( به عنوان بزرگترین مدرسه حکمت آموزی در قرن 8 و 9 ) توسط اخباری هاو محدثین جبل عامل که فلسفه و حکمت را تاب نمی آوردند حکمت و فلسفه در شیراز رخت بر بست.

کاکایی با تأکید بر ثمرات حکومت صفویه سیاست این دول را در خصوص خروج حکما و فلاسفه از مدارس علمیه از ثمرات نامیمون صفویه خواند و گفت: این سیاست باعث شد کسانی مثل مرحوم قطب الدین نیریزی فلسفه درس دهند که به حق یکی از پیروان حکمت متعالیه است اما چون در خانقاه بود مخالفت با فلسفه را دو چندان کرد و به تدریج مدارس شیراز کاملا از فلسفه خارج می شوند.