صنعت گرگور بافی بوشهر در تاراج افغانها

به گزارش خبرنگار مهر در بوشهر، متاسقانه طی سالیان اخیر ساخت این وسیله صیادی که تبدیل به یک صنعت در استان بوشهر شده بود پا به فراموشی گذاشت و افغانها با به دست گیری این صنعت که با هنر و خلاقیت ایرانی عجین شده بود تا حدودی بازار و هنر ساخت این وسیله صیادی را به انحصار خود درآورده اند.

در سال های اخیر با به وجود آمدن ادوات متنوع جدید صید و صیادی در دنیا و به طبع آن استان بوشهر، گرگور به عنوان یک ابزار صید قدیمی تا حدی نقش خود را در حرفه صیادی از دست داد. اما طی چند سال گذشته که اکثر وسایل و ادوات صیادی جدید نظیر تورهای ترال و رکاسی به‌ علت تخریب زیستگاههای آبزیان و آسیب رساندن به صیدگاهها و ذخایر آبزی مخرب شناخته شدند، صنعت گرگوربافی دوباره رونق گرفته ‌است اما این بار نه به دست بومیان، بلکه به وسیله اتباع کشور افغانستان که مقیم بوشهر هستند.

به رغم اینکه همواره جوانان بوشهری به منظور فعالیت در ساخت این وسیله صیادی تشویق می شوند متاسفانه به دلایل گوناگون علاقه ای به یادگیری و اشتغال در این صنعت در میان جوانان بوشهری نیست.

جوانان استان بوشهر بر این عقیده اند که اقتصادی نبودن فعالیت صید و صیادی، سختی کار، پایین بودن دستمزد، نبود حمایت های لازم از این صنعت، ارزان بودن گرگور وارداتی در مقایسه با هزینه تمام شده تولید داخلی، نبود تسهیلات و آموزش لازم در این خصوص، خودداری کارگاههای گرگور بافی از پذیرش نیروهای جوان بوشهری، مقرون به صرفه نبودن اشتغال در این صنعت و گرانی ادوات اولیه باعث رویگردانی آنان از پیشه اجدادی خود شده است.

گرگور به قفس های ماهیگیری ساخته شده از توری گفته می‌شود که در کرانه‌های ایرانی خلیج فارس رواج زیاد دارد. گرگور مانند یک قفس توری است که با بند، آن را به ته دریا می‌فرستند و به سر بند یک عدد چوب پنبه می‌بندند تا محل قرار گرفتن گرگور را گم نکنند ماهیها از یک دریچه وارد شده و راه برگشت را پیدا نمی‌کنند و درون قفس گیر می‌کنند و در درون گرگور می‌مانند.

از گرگور برای صید ماهیان کفزی از جمله هامور، سنگسر، سرخو، جش، شوم، کپور، خنو، ماهی مرکب و سبیتی استفاده می شود.

با توجه به اینکه صید و صیادی یکی از محورهای توسعه در استان بوشهر است و به عنوان یکی از ادوات اصلی این حرفه به شمار می رود، قبضه شدن بازار کار این حرفه از سوی کارگران خارجی به خصوص افغان ها در آینده ای نه چندان دور این صنعت را در میان بومیان رو به فراموشی خواهد برد.

یکی از جوانان بوشهری که در گذشته مشغول به فعالیت در کارگاههای گرگور بافی بوده است به خبرنگار مهر گفت: هم‌اکنون صاحبان کارگاههای گرگوربافی دربوشهر به جای بکارگیری نیروهای جوان بومی از اتباع افعانستان استفاده می‌کنند

محمد خلیفه افزود: عامل اصلی تمایل بیشتر صاحبان کارگاههای گرگوربافی در به کارگیری نیروهای افغان در این کارگاهها، نپرداختن حق بیمه آنها، دستمزد پایین تر و نیز بازدهی بیشتر افغان‌ها در مقایسه با نیروی بومی در تولید گرگور است.

وی اظهار داشت: اگر دولت حمایت جدی از این صنعت به عمل آورد جوانان ما خود اقدام به ایجاد کارگاه خواهند کرد.

خلیفه افزود: بارها جهت ایجاد یک کارگاه توسط چند تن از دوستان اقدام کرده ایم که متاسفانه به دلایل واهی نه مجوز می دهند و نه تسهیلات و از بنگاههای زودبازده نیز خبری نیست.

وی با اشاره به اینکه باید زمینه ارتقای این صنعت کهن در شهرهای ساحلی ایجاد شود به نحوی که جوانان ما با عشق و علاقه به این صنعت روی آورند، گفت: در زمان حاضر این صنعت دراستان بوشهر رو به فراموشی است و اگر مسئولان و دستگاه های اجرایی مرتبط چاره اندیشی نکنند این صنعت نیز همانند دیگر صنایع دستی در بین جوانان این استان رو به فراموشی خواهد گذاشت.

در همین خصوص معاون صید اداره کل شیلات استان بوشهر به خبرنگار مهر گفت: گرگور هرچند یک وسیله سنتی در صید محسوب می شود اما پیشینیان فعال در صید و صیادی با ذوق خود وسیله ای را اختراع کرده اند که با فناوریهای نو نه تنها کارآمدی خود را از دست نداده است بلکه همچنان به عنوان یکی از امن ترین ادوات صید به شمار می رود که از جنبه های مختلف بر ادوات جدید برتری دارد.

حسن تنگستانی افزود: متاسفانه طی سالیان جاری سازندگان این وسیله صیادی بدون در نظر گرفتن مسائل زیست محیطی دریایی اقدام به کوچک کردن گرگور کرده اند که این امر باعث کوچک شدن چشمه های ( دهانه ) این وسیله صیادی شده است.

وی عنوان کرد: با کوچک شد چشمه های گرگور ماهی های کوچک نیز صید خواهند شد این در حالی است که در گذشته از گرگور برای صید ماهی های بزرگ استفاده می شده است.

معاون صید اداره کل شیلات استان بوشهر افزود: در گذشته از یک قرقره سیم، سه گرگور ساخته می شد این در حالی است گه امروزه از یک قرقره 20 گرگور ساخته می شود.

تنگستانی گفت: در طراحی گرگور در گذشته به گونه ای عمل می شد که ماهیان حداقل به مرحله تخم ریزی برسند و نسلی ایجاد کنند که متاسفانه با طراحی جدید گرگور ماهیان ریز صید می شوند و این امر موجب از بین رفتن ماهیان مولد و در نهایت نابودی ماهیان خواهد شد.

وی اظهار داشت: به همین دلیل شیلات به دنبال طراحی قانونی است که چشمه های گرگور از 10 سانتی متر کمتر ساخته نشود.

کارشناس شیلات استان بوشهر نیز گفت: هم اینک نه تنها بخش عمده گرگوربافان در بوشهر کارگران افغانی هستند؛ بلکه عمده کارگاه های گرگوربافی نیز به وسیله آنها دایر و اداره می شود.

ابراهیم بهرامی افزود: افغانها با بهره گیری و جذب هموطنان خود علاوه بر جذب دیگر افغانها به کشور موجب خروج ارز از کشورمان می شوند.

وی اظهار داشت : همچنین در ساخت گرگور یکسری مقررات و قوانینی که باید مدنظر قرار گیرد نادیده قرار گرقته می شود.

کارشناس شیلات استان بوشهر تصریح کرد: گرگور در همه فصل های صید قابل استفاده است و در اعماق مختلف قرار می گیرد و قدرت تخریب صیدگاه به وسیله این ابزار صفر است اما متاسفانه سال های اخیر به خصوص سه سال گذشته با کوچک شدن این وسیله صید نه تنها برای صیدگاهها مخرب شده است بلکه یک معضل نیز بعد از تورهای ترال و رکاسی ( این دو تور زمین را شخم می زند و به جز تخریب صیدگاهها حیات آبزیان را نیز به خطر می اندازد ) مطرح شده است زیرا نسل ماهیان را به خطر انداخته است.

مسئول یکی از صاحبان گرگوربافی در بوشهر نیز به مهر گفت: افغانها به نسبت به کارگران ایرانی از بازدهی بالاتری برخوردارند و پول کمتری نیز دریافت می کنند.

رضا سلیمان نژاد افزود: متاسقانه به دلیل گرانی برخی از وسایل ساخت گرگور مجبور به استفاده از کارگر افغان هستیم به این دلیل که بخش عمده ای از سرمایه جهت خرید وسایل ابتدایی گرگور هزینه می شود.

وی با بیان اینکه برای ساخت گرگور از سیم مخصوص استفاده می شود، اظهار داشت: متاسفانه نرخ سیم برای بافت این وسیله صیادی بسیار گران است و کارخانه‌های ایرانی این نوع سیم راتولید نمی‌کنند و به ناچار این نوع سیم را از کشورهای همسایه تهیه می‌کنیم که مشکلاتی را برای ما در بر دارد.

سلیمان نژاد افزود: اگر این نوع سیم در داخل تولید شود و از طریق شیلات در اختیار کارگاه ها قرار گیرد با نرخ مناسب تری به دست ما خواهد رسید و ما نیز قطعاً از نیروهای بومی استفاده خواهیم کرد.

وی اضافه کرد: صنایع دستی و شیلات استان بوشهر باید با تعامل با کارخانه‌های داخل کشور اقدام به تهیه سیم مورد نیاز گرگورکنند.

معاون سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر نیز گفت: در زمان حاضر در استان بوشهر نیروهای بومی رغبتی در زمنیه بافت گرگور و اشتغال در این بخش نشان نمی‌دهند.

احمد دهاز در گفتگو با خبرنگار مهر افزود: هر چند شرط تأسیس و تمدید جواز تأسیس کارگاه گرگوربافی استفاده از نیروهای بومی است اما بی علاقگی نیروهای بومی برای اشتغال در این صنعت موجب شده تا برخی کارگاه ها با به کارگیری کارگران خارجی بر تعداد نیروهای خود بیفزایند.

وی با بیان اینکه هم اینک ۱۱۲ کارگاه گرگوربافی مجوزدار در استان بوشهر فعال است که از این شمار ۳۰ کارگاه مربوط به شهر بوشهر است، اظهار داشت:  به جز کارگاه های یادشده شماری کارگاه بدون مجوز نیز در استان بوشهر فعال است.

معاون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر گفت: در کارگاه های این استان سالانه بیش از یک میلیون گرگور تولید می شود که از این شمار ۲۳۴هزار قفسه گرگور مربوط به کارگاه های شهر بوشهر است.

وی گفت: هرچند کارخانه های داخلی سیم ویژه گرگوربافی تولید می کنند، اما به دلیل نداشتن کیفیت لازم در مقایسه با مشابه خارجی ، کارگاه های گرگوربافی از آنها استفاده نمی کنند.

به گفته دهاز هم اکنون ۶۷۳ نفر بومی در کارگاه های گرگوربافی استان بوشهر مشغول به کار هستند.

یکی از افغان‌ها شاغل در کارگاه گرگور بافی بوشهر نیز گفت: گرگور بافی و ساخت گرگور به مراتب راهتر و آسان تر از کارگری و بنایی است.

ابوبکر شداد افزود: هر کارگر افغان روزانه پنج گرگور را می‌بافد که و روزانه ‪ ۱۵۰‬هزار ریال درآمد دارد.

وی اظهار داشت: در کارگاه گرگور بافی هم مکان برای زندگی داریم و هم به طور میانگین ماهی چهار میلیون و 500 هزار ریال پول دریافت می کنیم.

شداد در خصوص نحوه جذب افغانها گفت: با جذب هر افغان چندین افغان دیگر نیر جذب کارگاه های گرگور بافی می شوند.

در همین بین مدیر کل کار و امور اجتماعی استان بوشهر در گفتگو با خبرنگار مهر  با بیان اینکه استفاده از کارگران اتباع بیگانه ممنوع است، گفت: استفاده مکرر از اتباع بیگانه به خصوص افغانها باعث تغییر فرهنگ کار و باعث بی رغبتی و رویگردانی جوانان در فعالیت خواهد شد و موجب می شود کارفرمایان علاقه بیشتری از استفاده از نیروی کار خارجی داشته باشند

حسین باشی زادگان افزود: افغانها علاوه بر صنایع دستی در تمامی بخش ها رسوخ پیدا کرده اند.

وی اظهار داشت: متاسفانه خیلی از قعالیتهای که مربوط به اجداد و پدرمان و جامعه بومی استان بوشهر بوده به لحاظ این که جوانان ما خود را از فعالیتهای سنتی جدا کرده اند به دست اتباع بیگانه به خصوص افغانها افتاده است.

باشی زادگان عنوان کرد: ابن امر زنگ خطر بزرگی برای صنایع دستی و دیگر بخش های اقتصادی ، کشاورزی و ... است و تبعات سنگینی در آینده و در بخش اشتغال به همراه خواهد داشت .

باشی زادگان با اشاره به اینکه کارفرمایانی که از کارگران افعانی استفاده می کنند جریمه خواهند شد ، گفت : با وحود اینکه به صورت مداوم کارفرمایانی که از کارگران افعانی استفاده می کنند، جریمه می شوند اما این گونه احساس می شود میزان جریمه در قبال استفاده از این کارگران برایشان مرغون به صرفه است.

وی اظهار داشت: هر پیمانکار در مرحله نخست به ازای هر نفر پنج برابر حقوق و دستمزد مصوب شورای عالی چیزی حدود 33 هزار تومان و در صورت تکرار به ازای هر کارگر اتباع خارجه 66 هزار توان جریمه می شود.

مدیر کل کار و امور اجتماعی استان بوشهر اضافه کرد: در همین راستا طی سال جاری حدود پنج هزار تبعه افغانی که در مشاغل مختلف که از سوی حدود هزار کارفرما مشغول به کار بوده اند شناسایی شده و مبادرت به جریمه کارفرما کرده ایم.

وی در خصوص دلایل استقبال کارفرمایان و پیمانکار از کارگران افغانی گفت: کارگران افعانی به دلیل حرف شنویی و کارایی بالا تر و بهتر، نبود مسائل بعد از کار و بیمه مورد استقبال کارفرمایان قرار گرفته و با وجود جریمه های فراوان کارفرمایان بازهم از آنان استفاده می کنند.

به هر حال و با این تفاصیل اگر دولت و مسئولان حمایت جدی از این صنعت نکنند دیری نخواهد پایید که این صنعت اصیل و مورد نیاز صیادان در بین مردم از یاد خواهد رفت و ما در این زمینه محتاج به غیر خواهیم شد.