آيا اين دوره آخرين دوره برگزاري جشنواره تئاتر دفاع مقدس است؟

تئاتر دفاع مقدس در حوزه هاي مختلف با مشكلات جدي مواجه است . ادامه حيات اين گونه تئاتري بستگي به اتخاذ راه حل هاي اساسي دارد. اگر نگاهي به برگزاري دومين جشنواره منطقه اي تئاتر دفاع مقدس در اروميه بيندازيم به راحتي متوجه اين مشكلات خواهيم شد.
با نگاهي به ويژگي هاي هنري جشنواره منطقه اي تئاتر دفاع مقدس در اروميه خواهيم ديد كيفيت هنري آثار ارائه شده در اين جشنواره بسيار پايين بود.
مشخصه مشترك اكثر آثار ارائه شده در اين جشنواره حضور پررنگ زنان در نمايش ها بود. حضور زنان در صحنه نمايش هاي اين جشنواره هم چون مضمون اكثر نمايش ها هيچ گونه سنخيتي با دفاع مقدس نداشت. اگرچه كسي منكر حضور زنان در عرصه هاي دفاع مقدس نيست اما چيزي كه ما در نمايش هاي دفاع مقدس مي ديديم بازتاب حضور واقعي زنان نبود؛ بلكه بيشتراستفاده ابزاري از زن به روي صحنه براي جلب مخاطب بود، كه البته اين حربه ناموفق تر از آن چيزي شد كه كارگردانان نمايش ها فكر مي كردند. 
مضامين نمايش ها هم به زور و به دور از هرگونه اصول دراماتيك به دفاع مقدس مربوط شده بود . اين آثار به راحتي مي توانستند  در جشنواره هاي آئيني و سنتي هم شركت كنند. نوآوري در مضامين نمايش هاي تئاتر دفاع مقدس به حدي رسيده بود كه ديگر نمايشنامه ها نه ربطي به دفاع مقدس داشت و نه ار تباطي به دفاع از ارزش هاي آن!
بايد دانست كه اين جشنواره يك جشنواره موضوعي است و برگزار كنندگان آن قصد دارند جرياني تازه در ساخت  آثار هنري با موضوع دفاع مقدس بيافرينند. اگر نمايشي در طول 60 دقيقه اجراي خود فقط 3 دقيقه، آن هم به صورت كاملا بي ربط، به موضوع دفاع مقدس بپردازد، پس چه نيازي به برگزاري اين جشنواره موضوعي است.
البته در بعضي نمايش ها نه تنها از ارزش هاي مذهبي و ملي ما در هشت سال دفاع مقدس حمايت نشد بلكه به نوعي اين ارزش ها زير سئوال رفت يا حتي تمسخر شد. در نمايش " محبوبه هاي شب " كه به عنوان نمايش برگزيده به جشنواره سراسري تئاتر دفاع مقدس راه يافت يكي از فرماندهان دوران دفاع مقدس را مي بينيم كه تنها راه احيا، ارزش هاي دفاع مقدس را قانون گريزي مي داند! آيا واقعا يادگاران هشت سال جنگ تحميلي به اين گونه هستند؟
يا در نمايش " نمايشي براي جشنواره يازدهم " براي ايجاد طنز از آيات قرآن كريم استفاده مي شد. با توجه به ظرافت هاي موجود دراين عرصه و عدم پختگي، تجربه و دانش كافي نويسنده و كارگردان در مورد ارزش هاي مذهبي و دفاع مقدس در بسياري از لحظات اين طنز به طور نا به جا استفاده شد. البته در اين مورد خاص بايد گفت كه هيات نظارت و ارزشيابي جشنواره بسيار ضعيف عمل كرده  و راهنمايي هاي لازم را به گروه نمايشي ارائه نكرده بود. زيرا اگر اين راهنمايي ها به گروه اجرايي ارائه مي شد، حتما مشكلات محتوايي اين نمايش برطرف مي شد.
از سوي ديگر نمايش هاي جشنواره به جز يك مورد همگي از تمامي اصول دراماتيك و زيبايي شناسي صحنه اي خالي بودند.  عدم رعايت اصول دراماتيك و عدم زيبايي هاي صحنه اي باعث شده بود علي رغم تبليغات فراوان در شهرستان اروميه در سالن هاي نمايش فقط گروه هاي اجرايي بنشينند و كار همديگر را ببينند و  جشنواره تماشاگر بومي چنداني نداشته باشد.
اگر از مسائل هنري بگذريم جشنواره منطقه اي تئاتر دفاع مقدس در اروميه در اوج بي برنامگي و بي نظمي برگزار شد. معاونت اجرايي اين جشنواره حتي از يك برنامه ريزي ساده عاجز بود در عين حال اين معاونت تمام سعي خود را كرد كه به مديران و بازرسان بنياد حفظ آثار و نشر ارزش هاي تئاتر دفاع مقدس خوش بگذرد!
هتلي كه براي اقامت هنرمندان، خبرنگاران، مسئولين و... در نظر گرفته شده بود بيش از 15 كيلومتر با شهر فاصله داشت و تازه اين هتل از امكاناتي مانند تلفن، فكس و ... بي بهره بود. حال چگونه خبرنگاران خبرهاي خود را ارسال كنند. يا اين كه هنرمندان هر روز مجبورند مسافت طولاني را براي رسيدن به محل اجرا طي كنند، خيلي مهم نيست، اما مسئله اي كه در اين ميان مهم است خوش آب و هوا بودن هتل است كه براي اقامت مسئولين بسيار مناسب بود.
البته مديريت اجرايي جشنواره خوب مي داند كه گروه هاي شهرستاني از ترس پيش آمدن مشكلي براي اجراي خود حاضر به تحمل تمامي مسائل است و بدين خاطر آنها در بدترين شرايط مي آيند و مي روند و حق اعتراض كردن هم ندارند.
ضعف مفرط معاونت هاي اجرايي و نظارتي در جشنواره اروميه به حدي بود كه اگر سريعا مسئولين بنياد حفظ آثار و نشر ارزش هاي تئاتر دفاع مقدس فكري براي تقويت اين معاونت ها و پيدا كردن افراد مناسبي براي آن نكنند، حتما سطح كيفي نمايش ها و نحوه برگزاري جشنواره در مراحل بعدي با مشكلات جدي برخورد مي كند.
از ديگر مشكلات جدي جشنواره منطقه اي تئاتر دفاع مقدس در اروميه داوري نمايش ها بود. متاسفانه داوري نمايش ها بسيار بحث برانگيز بود. به جز نمايش " ماهي هاي خاك "  ديگر نمايش هايي كه به عنوان نمايش هاي برگزيده  به جشنواره سراسري تئاتر دفاع مقدس راه يافت از هرگونه ارزش هنري و محتوايي خالي بود. اين نواقص در مورد نمايش " محبوبه هاي شب " كه با رفاقت هاي پشت پرده به جشنواره راه يافت بيشتر صدق مي كند.
اگر قرار است داوري هاي جشنواره صادقانه نباشد پس بهتر است از قبل چند گروه براي جشنواره سراسري دعوت شوند و اين همه هزينه براي برگزاري جشنواره هاي منطقه اي صرف نشود.
با توجه به روند برگزاري جشنواره اين سئوال مطرح مي شود كه با اين همه مشكلات و خطاها آيا بايد جشنواره تئاتر دفاع مقدس برگزار شود يا خير؟
قبل از پاسخ دادن به اين سئوال بايد از زواياي ديگر به جشنواره نظر بياندازيم ؛ جشنواره منطقه اي تئاتر دفاع مقدس در حالي كار خود را آغاز كرده بود كه شايعه تعطيلي آن در فضاي جشنواره پيچيده بود.
پيش از اين بسياري از مسئولين تئاتر دفاع مقدس خواستار همسويي اين گونه تئاتري با ارزش هاي تئاتر دفاع مقدس شده بودند. شايد به همين علت بود كه " سردار مير فيصل باقر زاده " در پيام خود به دومين جشنواره تئاتر دفاع مقدس خواستار رعايت معنويت و ارزش هاي تئاتر دفاع مقدس شده بود. اين پيام در كنار سخنراني " سردار بهروز اثباتي " مدير عامل بنياد فرهنگي روايت در اين جشنواره به اين شايعه بيشتر دامن زد.
سردار اثباتي در سخنراني خود مدعي شد كه تئاتر دفاع مقدس هنوز زبان خود را پيدا نكرده است و به همين دليل نمي تواند آن گونه كه بايد با مخاطبان خود ارتباط برقرار كند. وي افزوده بود يك اختلاف بين برداشت از دفاع مقدس و تعبير شما هنرمندان از اين مقوله وجود دارد.  اين موضوع يكي از دغدغه هاي جدي متوليان اين عرصه است.
بايد گفت در وهله اول خبر تعطيلي اين جشنواره باعث ناراحتي گروه هاي شهرستاني مي شود. زيرا آنها به اميد همين جشنواره ها است كه مي توانند بودجه بگيرند و تئاتر كار كنند. البته اين نكته بزرگترين اشتباهي است كه در تئاتر كشور رخ مي دهد و مسئولين با اشراف بر اين نقص و با عدم رفع اين اشتباه بيشترين فايده را از نيروهاي شهرستاني مي برند.
نكته اينجاست كه تئاتر شهرستان بايد بودجه مستقل داشته باشد و اين بودجه را در اختيار گروه هاي شهرستاني قرار دهد تا هر گروه در صورت تمايل و داشتن دغدغه هاي خود در جشنواره هاي مختلف شركت كنند. اما در حال حاضر سياست گذاري تئاتر در شهرستان ها روندي معكوس را طي مي كند . يعني به طور مثال بسياري از گروه هاي نمايشي دغدغه تئاتر دفاع مقدس را ندارند اما چون تنها راه گرفتن امكانات شركت در همين جشنواره ها است مجبورند كه هر طور شده براي بقاي حيات تئاتر شهرستان خود در اين جشنواره ها شركت كنند.
نتيجه اين  كه گروه هاي نمايشي با كمترين دل بستگي به تئاتر دفاع مقدس در جشنواره شركت مي كنند و هيچ تلاشي هم براي ارتقاي كيفيت اين گونه تئاتري نمي كنند ، اين گروه ها فقط سعي مي كنند نمايشي را اجرا كنند تا امكانات بگيرند. البته نتيجه اين روند اشتباه براي مسئولين بسيار خوب است زيرا بيلان كاري آنان در هر جشنواره بالاتر مي رود.
مي بينيم كه در شرايط فعلي تعطيلي جشنواره تئاتر دفاع مقدس به نفع هيچ كس و به خصوص هنرمنداتن تئاتر دفاع مقدس نيست. پس بايد جشنواره برگزار شود اما در نحوه برگزاري جشنواره تئاتر دفاع مقدس تجديد نظر شود.