به گزارش خبرگزاری مهر، نخستین نشست شاهنامه نگاری، با موضوع «تأویل حکمت اشراقی در شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی» در نقش جهان برگزار شد.
در این نشست دکتر حسن بلخاری نویسنده پژوهشگر و مدرس، حکمت و عرفان ایرانی را نمونه‌ای خاص در میان تمدن‌های جهان بر شمرده، گفت: کمتر تمدنی اجازة تلفیق حماسه و فلسفه را داده است، حال آنکه این امر در حکمت و عرفان ایرانی امری دور از ذهن نیست.
دکتر بلخاری در ادامه افزود: ساخت این امر از دو جنس مخالف است. فلسفه عرصه اندیشه‌ورزی و عقلانیت و فکوری است، لذا بنیاد آن بر مبانی تجربه استوار است، اما حماسه نقطه مقابل آن است. فلسفه در محافل خاصی مطرح می‌شود اما شاهنامه را در قهوه‌خانه‌ها نقالی می‌کنند.
این پژوهشگر هنر اسلامی با اشاره به متون حماسی دیگر چون «مهابارا» و «رامایانا» و شباهت‌های آن با شاهنامه فردوسی، شاهنامه را نماد مکتب ایران دانست و اظهار داشت: برخلاف حکمت مشایی که رنگ و بویی یونانی دارد، حکمت اشراقی به تمامی اسلامی است، بنابراین تأثیرپذیری شیخ اشراق از شاهنامه و ارجاع به آن در موارد بسیار، از جمله وقایع شگفت و نادر تاریخ حکمت، ادب و اندیشه در ایران است.
بلخاری مولانا، حافظ، سعدی، نظامی، سنایی و... را جلوه‌های بارز و آشکار این ادعا دانست و گفت: فردوسی نیز حکیم است و حکمت او در میراث جاودان او چنان ظهوری، دارد که شوریده‌ای چون شیخ اشراق در شرح و ایضاح منظور، خود از مبانی شاهنامه ، بهره بسیار برده است.
وی خاطرنشان کرد: گرچه ادیبان و شاعران تاریخ ایران، حکمت را زبان نظم داده و نظم را هویتی به تمامی حکمی بخشیده‌اند و این خود بیانگر آن است که ادیبان و شاعران این سرزمین اول و بالذات حکیم‌اند و ثانی و بالفرض شاعر.
این پژوهشگر در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اینکه حماسة شرقی حکمت شرقی است، تصریح کرد:در این منطقه هنر روی اعتقاد و اعتقاد روی سیاست و دیگر امور دخالت دارد ، لذا اگر ما اجازه همنشینی فلسفه و حماسه را می‌دهیم برای این است که با حماسه اندیشه می‌کنیم و با اندیشه حماسه، پس عجیب نیست اگر در نقاشی مربوط به سال‌ها و تمدن‌ها، بعد از حماسة عاشورا، به دست سیاوش پرچم نصر و من‌الله می‌دهند و یا در «خاوران نامه»، علی را چون رستم تصویر می‌کنند. این مصداقی از حماسه ورزی با فلسفه است.
دکتر بلخاری با مروری بر اندیشه‌های شیخ اشراق گفت: شیخ اشراق برای نخستین بار از فردوسی و منابع شاهنامه بهره می‌برد و پای فهلویون را به حکمت و فلسفه ایرانی می‌گشاید، تا آنجا که شاید اگر شاهنامه را حذف کنیم، نتوانیم منبع دیگری را در بنیان‌گذاری حکمت اشراقی مؤثر بدانیم.
وی با قرائت ابیاتی از شاهنامه به تأویل شیخ اشراق از جام گیتی‌نما پرداخت و متذکر شد: در فرهنگ باستان، جمشید و بعد کیخسرو، از این جام برخوردارند. جام گیتی‌نما برای جمشید، تکبر و از دست‌دادن فرایض دینی را به همراه دارد؛ اما کیخسرو را به لطافت، عرفان و جاودانگی هدایت می‌کند.
او ادامه داد: شیخ‌اشراق بر این باور است که جام جهان‌نما آن نیست که یک منشور بگذارند و تصاویری در آن ببینند. جام جهان‌نما شمائید. نفس شما آیینه خدایی است. به خود بنگرید، تمام عالم در شما جمع است.
بنابر این گزارش، باتوجه به برگزاری همایش «شاهنامه‌نگاری» در آغاز سال جاری توسط فرهنگستان هنر، مسعود ناصری گزارش کوتاه پیرامون فعالیت‌های فرهنگستان در حوزة شاهنامه و شاهنامه‌نگاری ارائه کرد.
ناصری به بزرگداشت فردوسی در سال 1386 و پس از آن همایش سراسری آن در بهار 1387 در تهران و زابل اشاره کرد که ماحصل آن 57 مقاله است که هم‌اکنون مراحل نهایی چاپ را سپری می‌کند.
رییس ادارة پژوهش‌های راهبردی فرهنگستان هنر ،در ادامه به تدوین شاهنامه فرهنگستان هنر طی دو سال گذشته تاکنون اشاره کرد و گفت: این اثر نفیس مشتمل بر سی مجلس شاهنامه است که توسط نگارگران برجسته و پیش‌کسوتی چون استاد فرشچیان، مهرگان، آقامیری و خانم افشان‌پور و شاگردانشان تصویرسازی می‌شود. خوشنویسی سه‌هزار بیت آن نیز توسط سه استاد نستعلیق یعنی استاد امیرخانی، اخوین و خروش در حال نگارش است.
ناصری در خاتمه خبر از رونمایی نود در صد از این شاهنامه در سال آینده و همچنین بزرگداشت فردوسی در 25 اردیبهشت ماه داد.
موحد دبیرکل بنیاد فردوسی نیز که در این جمع حضور داشت طی سخنان کوتاهی به روند فعالیت‌های این بنیاد، بدون حمایت‌های بخش دولتی اشاره کرد و گفت: این بنیاد توانسته است تاکنون بیست نفر از بزرگان کشور چه خارج از ایران و چه در داخل را به جمع هیئت امنا اضافه کند.
او از حضور فرهنگستان هنر در سیاست‌گذاری و امور هنری دانشنامه شاهنامه تقدیر و خواهان حضور دیگر نهادها از جمله شهرداری، سازمان فرهنگی- هنری شهرداری و یونسکو در این امر شد.
دبیرکل بنیاد فردوسی در ادامه، از برنامه‌های تدارک دیده شده در یک هزا رو صدمین سال تولد فردوسی در سال آینده خبر داد. او دفاع از ثبت روز فردوسی در یونسکو را از مهم ترین فعالیت های این بنیاد دانسته و گفت:« این برنامه‌ها بهانه‌ای است تا ما در ایران، که خواستگاه شاهنامه است، اجتماعی داشته باشیم تا بهتر به بررسی ابعاد مختلف شخصیت فردوسی بپردازیم.»
موحد در پایان سخنانش دانشنامة اساطیر جهان و لوح سپاس بنیاد فردوسی را به امضای محمدحسین طوسی‌وند- رییس بنیاد فردوسی- به دکتر بلخاری تقدیم کرد.
نظر شما