به گزارش خبرنگار مهر در همدان، یکی از ظرایف صنایع دستی ایران که همچون دیگر انواع این صنعت پر پیشینه، تلفیق بلیغی از هنر و حوصله محسوب می‌شود و دست اندرکاران آن از مواد اولیه ارزان محصولاتی گرانبها با ارزشهای مصرفی و هنری فوق‌العاده بالا به وجود می‌آورند.
منبت، کاری است که از گذشته های دور در ایران رواج داشته و به رغم کم دوام بودن چوب در برابر عوامل جوی، درب کاخها، صندوقچه‌های روی مقابر، منابر مساجد و ... که از روزگاران قدیم به جا مانده است، دلیل خوبی بر گستردگی این هنر و رونق و رواجش در ادوار مختلف در کشورمان است.
بنا به اسناد و مدارک، منبت کاری در ایران متکی به سابقه‌ای بیش از 150 سال است و حتی عده‌ای از محققان به صراحت اظهار کرده اند که قبل از دوره ساسانیان نیز منبت کاری در ایران رواج داشته، ولی به خاطر عدم مقاومت چوب در برابر رطوبت و عوامل جدی آثاری از دوره های پیش از اسلام به دست نیامده است.
نگاهی به هنر منبت کاری در استان همدان بیانگر این واقعیت است که در استان همدان به دلیل وجود درختان فراوان و مساعد گردو، صنعت منبت کاری در شهرستانهای تویسرکان، ملایر و نهاوند رواج دارد.
در این مناطق عملیات کنده کاری تنها بر روی سرویس مبلمان کامل و سرویس خواب کامل صورت می گیرد و کالاهای دیگری همانند تابلو، قاب عکس و ... در زمره تولید منبت نیستند و به طور کلی در استان همدان عملیات نجاری و منبت کاری در داخل استان صورت می گیرد و در صورتی که قرار باشد سرویس مبلمان یا سرویس خواب در محل به دست مصرف کننده برسد کارهای تکمیلی دیگر آن یعنی نقاشی و سپس رویه کوبی نیز صورت می پذیرد و کار به صورت آماده به فروش می رسد و در صورتی که قرار باشد کالا به خارج از استان ارسال شود، خریداران کالا ترجیح می دهند که کالا را بدون رنگ و پارچه و به همان حالت خام منبت شده به شهرستان مورد نظر خویش منتقل و سپس در آنجا تکمیل کنند.
این کار به چهار دلیل تکمیل شدن به فراخور نیاز بازار و سلیقه مصرف کننده، کمتر بودن هزینه حمل و نقل، قطعات منفصل، کمتر شدن احتمال وارد آمدن خسارت به کالا بین راه و کمتر تمام شدن قیمت کالا برای بنکداران است.
به طور کلی در شهرستانهای تویسرکان، ملایر، نهاوند و همدان صنعت منبت کاری وجود دارد، ولی با توجه به تراکم شدید تولید در شهرستانهای تویسرکان، ملایر و نهاوند، سایر شهرستانهای ذکر شده چندان اهمیتی از این نظر ندارند، زیرا تعداد تولید کنندگان در آنها از تعداد انگشتان دست هم تجاوز نمی کند.
علاوه بر شهر تویسرکان و سرکان، این صنعت در روستای جیجانکوه، اشترمل، دولایی، احمدآباد، سید شهاب، عین آباد و چند روستای کوچک دیگر نیز وجود دارد.
در شهرستان تویسرکان حدود دو هزار و 550 واحد تولید سرویس مبلمان منبت و مصنوعات چوبی وجود دارد که پنج هزار و 100 نفر در این کارگاه ها شاغلند اما ناگفته نماند که به دلیل پراکندگی وسیع کارگاه ها در مناطق و نداشتن جواز کار توسط تعدادی از آنها و قابلیت ایجاد کارگاه به سرعت یا حتی جمع آوری آن امکان به دست آوردن آمار دقیق وجود ندارد.
بررسی وضعیت شهرستانهای همجوار همدان بیانگر آن است که تعداد کارگاه های منبت کاری، رویه کوبی و نقاشی در شهرستان ملایر حدود دو هزار و 400 کارگاه است که چهار هزار و 800 نفر در آنها شاغل هستند و علاوه بر شهر ملایر، این صنعت به شدت در روستای جوکار رواج دارد و حضور منبت کاران در چند روستای پراکنده دیگر از جمله دهنوآور، زمان آباد و حسین آباد و ... نیز مشاهده شده است.
از سال 1380 با هدف تجمیع واحدهای منبت کاری و ارائه خدمات لازم به آنها، خوشه منبت و مبلمان در حاجی آباد در نزدیکی شهر ملایر توسط شرکت شهرکهای صنعتی راه اندازی و تعدادی واحد نمونه احداث و به منبت کاران واگذار شد که فعال شدن این مجتمع کارگاهی می تواند گام مؤثری در جهت توسعه این صنعت باشد.
در شهر نهاوند نیز تعداد این کارگاه ها حدود 115 واحد است و میزان اشتغال این واحدها 345 نفر تخمین زده می شود و تعدادی واحد نجاری و رویه کوبی و نقاشی نیز وجود دارند که از صنایع جانبی منبت کاری محسوب می شوند.
شهرستان نهاوند نیز دارای استعداد بسیار مناسبی در زمینه توسعه صنعت منبت است، ولی در خصوص تجمیع آنها تاکنون اقدام خاصی صورت نگرفته است و شاید به نتیجه رسیدن مجتمع کارگاهی ملایر بتواند انگیزه ای برای انجام چنین کار مشابهی در این شهرستان به وجود آورد.
نگاهی کلی به این هنر نشان دهنده این واقعیت است که در دسترس بودن مواد اولیه با توجه به وفور درختان به خصوص گردو در منطقه و با توجه به قیمت مناسب آنها در این زمینه مشکلی ندارد و دسترسی به مواد اولیه ساده و آسان است.
در منطقه تویسرکان، نهاوند و ملایر درختان گردو به وفور پرورش می یابد و اراضی این شهرستانها دارای باغهای وسیعی از درختان گردوست که یکی از انواع چوبهایی است که از استحکام، نقوش و رنگ زیبایی برخوردار و برای کنده کاری بسیار مناسب است.
وجود استادکاران ماهر و زبردست از دیگر مزیتهای این صنعت است زیرا با توجه به تجریبات افراد شاغل در این صنعت مدت زمانی که طول می کشد تا فردی به طور کامل به رموز و فنون منبت کاری آشنایی یابد، حدود دو سال است و آموزش این رشته نیز به روش استاد شاگردی انجام می شود.
ارزش افزوده بالا نیز از دیگر مزیتهای منبت کاری است. این صنعت در سالهای اخیر رشد روز افزونی داشته و سود حاصل از تولید مصنوعات منبت شده حدود 80 درصد است و قدر مسلم در صورت نوع محصولات و کیفیت بهتر، این رقم به 90 هم خواهد رسید.
در استان همدان پنج هزار و 602 کارگاه منبت شناسایی شده است که تقریباً حدود 11 هزار و 234 نفر در این کارگاه ها به تولید مصنوعات چوبی اشتغال دارند و این در حالی است که در هیچ استانی از کشور این تعداد کارگاه وجود ندارد.
جوان بودن نیروی کار مزیت دیگر این صنعت است و در هر کارگاه منبت به طور متوسط از سه تا پنج نفر در کارگاه های کوچک و از 10 تا 51 نفر در کارگاه های بزرگ مشغول به کار هستند. علاوه بر این در رشته های جانبی این صنعت نیز به طور متوسط نیز در هر کارگاه سه تا پنج نفر مشغول به کار هستند.
اما آنچه مطرح است اینکه بازار فعلی، بازار محدودی است که شامل طبقه پردرآمد جامعه می شود که این بازار بر اساس سلیقه عده ای خاص با درآمد خوب شکل گرفته و چون تولید کننده و عرضه کننده باید نظر خریدار را جلب کنند به طور طبیعی تولیدات نیز به منظور سلیقه مشتریان شکل خواهد گرفت با تمام تفاسیر و با وجود محدود و کوچک بودن بازار هدف، تقاضا در سطح نسبتاً خوبی برای این محصولات وجود دارد اما میزان استفاده از کالاهای منبت کاری شده در داخل استان همدان حدود پنج درصد و در خارج استان 95 درصد است.
کشورهای اروپایی و حوزه خلیج فارس از طرفداران این صنعت هستند، ولی با توجه به هزینه های بسیار گزاف حمل و نقل و حجیم بودن این محصولات امکان صادرات آن برای تولید کنندگان وجود ندارد و تمام آنها در کشور به فروش می رسند.
به گفته برخی از فعالان در این رشته از جمله راه های ارتقای سطح کیفی و کمی تولیدات منبت می توان به ایجاد مراکز آموزش عالی و علمی ـ کاربردی به منظور ارتقای سطح علمی منبت کاران و استفاده از روشهای علمی و طراحی اصولی بر اساس روش های علمی، ایجاد شهرکهای صنعتی منبت کاران در شهرهایی که در زمینه منبت دارای فعالیت گسترده هستند به منظور کنترل کیفیت و کمیت تولیدات منبت کاران با استفاده از استقرار یک واحد کنترل کیفی مستقر در این شهرکها، ایجاد واحدهای بازاریابی و فروشگاه ها و نمایشگاه های دائمی مناسب در مراکز شهرستانها و استان به منظور جذب گردشگران داخلی و خارجی و ایجاد مراکز رفاهی و تفریحی، هتل، رستوران و سینما (درجه یک) به منظور جذب گردشگران داخلی و خارجی در مراکز شهرستانها اشاره کرد که باید مورد توجه جدی قرار گیرند.
نظر شما