به گزارش خبرنگار مهر در کرج، دکتر یزدان منصوریان صبح امروز در میزگرد "جایگاه کتاب در عصر الکترونیک" در دانشگاه تربیت معلم طی سخنانی به باز تعریف مطالعه، نگاهی به مفهوم کتاب در عصر الکترونیک و مهارتهای یک دانشجو در استفاده از منابع الکترونیک پرداخت و گفت: مفهوم مطالعه مفهومی گسترده تر و فراتر از آن چیزی است که به طور عمومی به آن اطلاق می شود و در واقع تعریف مطالعه به تعامل انسان با منابع اطلاعاتی تعریف دقیقی خواهد بود.
وی افزود: زمانی که سخن از مطالعه به میان می آید، بلافاصله بحث کتاب خواندن در ذهن تداعی می شود در حالی که کتاب تنها منبع اطلاع رسانی و کتابخوانی هم تنها فرم مطالعه نیست زیرا ما اطلاعاتمان را از منابع متعدد کسب می کنیم که کتاب یکی از این منابع است و کتابخوانی هم یکی از اشکال آن است.
منصوریان یادآور شد: هر نوع تعاملی هدفمندانه ای که بین یک فرد با هر منبع اطلاعاتی صورت گیرد اعم از چاپی و الکترونیکی در صورتی که برای کسب اطلاعاتی بیشتر باشد، فرد را برای تصمیم گیری یاری دهد یا به دانش او بیفزاید، فرایند مطالعه است که این منبع اطلاعاتی می تواند کتاب، مجله ، روزنامه یا سایت الکترونیکی باشد اما مهم این است که هدفمند و با نیت کسب آگاهی باشد و آن آگاهی بتواند به دانش فرد افزوده یا در تصمیم گیری کمکش کند.
این استاد دانشگاه در ادامه به تعریف کتاب پرداخت و تصریح کرد: اکنون تعریف از کتاب با گذشته متفاوت است و کتاب به شکل چاپی هنوز برای ما یک منبع ارزشمند است و هنوز بخش عمده ای از دانش بشری در دل منابع چاپی قرار دارد.
عضو هیئت علمی دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی خاطرنشان کرد: با همه پیشرفتهایی که در زمینه فناوری شده است هنوز هم از کتاب چاپی بی نیاز نشده ایم و از لحاظ تکنولوژیکی امکان تبدیل همه کتابهای موجود به صورت الکترونیکی هست ولی از لحاظ مالی، وقت و انرژی با آن زمان خیلی فاصله داریم.
منصوریان اظهار داشت: تقریبا 20 سال پیش یکی از متخصصین رشته کتابداری به نام "بیفور لنکستر" پیش بینی کرد که در سال 2000 همه کتابخانه ها به موزه تبدیل می شود و کسی به کتابخانه نمی رود. وی در این راستا کتابی با عنوان " کتابخانه ها و کتابخوان ها در عصر الکترونیک" به رشته تحریر در آورد.
وی ادامه داد: پیش بینی لنکستر درست از آب در نیامد و هنوز در سال 2009 کتابخانه ها باز است ، اما نوع منابع فرق کرده است و امروز منابع الکترونیکی به کمک منابع چاپی آمده و در کنار منابع چاپی هستند و کتابخانه های بزرگی در کشورهای مختلف دنیا وجود دارد که منابع شان را الکترونیکی کرده اند اما هنوز منابع چاپی زنده اند.
عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت معلم به ارزش منابع چاپی اشاره کرد و ابراز داشت: بسته به موضوعی که درباره آن پژوهش می کنیم گاهی منابع چاپی ارزشمندتر از یک کتاب الکترونیکی است، بنابراین منابع چاپی ارزشمندی خود را دارد و همچنان تولید می شود ولی این بدان معنا نیست که ما نسبت به منابع الکترونیکی بی تفاوت باشیم بلکه باید از این منابع استفاده کرد، اتفاقی که در کشور ما در حال وقوع است.
منصوریان به مهارتهایی که یک دانشجو یا خواننده منابع باید کسب کند اشاره و بیان کرد: اکنون در قرن بیستم از مفهوم جدیدی به نام سواد اطلاعاتی که با سواد پایه متفاوت است یاد می شود. سواد اطلاعاتی مجموعه مهارتهایی است که یک فرد را قادر می سازد نیاز اطلاعات خود را بشناسد و این نیاز را به زبانی که برای نظامهای بازیابی اطلاعات قابل فهم است تبیین کند، منابع پاسخگویی را که مورد نیاز است شناسایی کند و به نحو موثری در منابع جستجو کند.
این عضو هیئت علمی ادامه داد: نتایج بازیابی را نقادانه مورد ارزیابی قرار دهد و از این منابع ارزیابی شده مناسب ترین گزینه ها را انتخاب کند، اطلاعات به دست آمده را با دانش قبلی خود به نحوی پیوند دهد که منجر به تولید دانش جدید شود و همه این فعالیتها را در چارچوب ملاحظات اخلاقی، قانونی و اجتماعی انجام دهد.
رایت کردن سرقت ادبی است
وی تاکید کرد: این نکته که همه این فعالیتها باید در چارچوب قانونی صورت گیرد بسیار مهم است. کسی که رایت می کند در واقع دچار سرقت ادبی شده است، تحقیقات زیادی در دنیا نشان می دهد که بسیاری از سرقتهای ادبی به دلیل عدم آگاهی فرد از ملاحظات قانونی است.
منصوریان افزود: ما به عنوان دانشجو باید تعریف خود را از مطالعه مورد بازنگری قرار دهیم، گاهی برخی افزاد سواد اطلاعاتی را با سواد دیجیتال اشتباه می گیرند در حالیکه سواد دیجیتال بخشی از سواد اطلاعاتی است، مثال ساده از سواد اطلاعاتی این است که وقتی که به کتابی مراجعه می کنیم برای کسب اطلاع از آن کتاب بتوانیم از نمایه اش استفاده کنیم.
وی گفت: خیلی اوقات اتفاق می افتد که کتابی از کتابخانه به امانت می گیریم ولی زمانی برای مطالعه آن نمی یابیم و مجبور می شویم بدون آن که کتاب را مطالعه کنیم با عذاب وجدان آن را به کتابخانه پس بدهیم، این موضوع نباید باعث نگرانی شود باید دید آن کتاب قرار است چه نقشی برای ما ایفا کند و این استفاده هدفمند با استفاده از مهارت سواد اطلاعاتی اتفاق می افتد یا خیر؟
منصوریان به استفاده روز افزون دانشجویان از کتب الکترونیکی و اینترنتی اشاره کرد و یادآور شد: در استفاده از این منابع همواره این سئوال مطرح می شود که آیا این منابع معتبرند؟ آیا کتاب الکترونیکی ارزش استنادش با کتاب چاپی برابری می کند؟ و چطور به این کتابها استناد کنیم؟ دانستن پاسخ این سئوالات بخشی از مهارتهای سواد اطلاعاتی است.
وی خاطرنشان کرد: دانستن این نکته که نشانی یا آدرس سایت متعلق به چه موسسه ای است و چه زمانی روزآمد شده است و این که خود آن سایت به چه منابعی استناد کرده است، چه لینک هایی به سایت وارد شده و چه لینک هایی از آن گرفته شده است همه جزو مواردی است که به ما نشان می دهد یک سایت چقدر معتبر است و در این خصوص مطالعه کتابهای شیوه استناد به منابع اطلاعاتی می تواند کمک شایانی به ما بکند.
این محقق حوزه کتب الکترونیک ادامه داد: یک دانشجو باید عناصر استنادی را بشناسد و عناصر استنادی در کتاب الکترونیکی مانند کتاب چاپی است منتهی با تفاوتهای اندک.
منصوریان اظهار داشت: باید یادمان باشد در عصری زندگی می کنیم که اطلاعات به بیشترین حجم ممکن تولید و توزیع می شود و شکلهای تازه ای از منابع اطلاعاتی به وجود آمده است اما آن چه برای ما به عنوان دانشجو اهمیت دارد توانمند سازی خودمان برای برخورداری از مهارتهایی است که بتوانیم از اطلاعات به نحو شایسته ای بهره مند شویم.
وی در پایان به اهمیت شناخت منابع اشاره کرد و گفت: شناخت منابع مهم است و مطالعه کتاب، ارزیابی آن و معیارهایی که برای ارزیابی استفاده می شود از جمله مهارتهایی است که در شناخت منابع باید به دست آورد.
نظر شما