به گزارش خبرنگار مهر، نشست "علم و فناوری بومی یا بومی‌سازی علم و فناوری؟" از سوی گروه جامعهشناسی علم و معرفت انجمن جامعهِشناسی ایران با سخنرانی دکتر نادر رازقی از دانشگاه مازندران واسماعیل خلیلی از پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم عصر روز چهارشنبه برگزار شد.
دکتر خلیلی با اشاره به اهمیت بحث بومی سازی علم در ایران گفت: در ارتباط با بحث بومی‌سازی علم یا علم بومی دو نکته قابل طرح است. اول اینکه خاستگاه این مسأله کجاست و این مسأله از کجا برای ما مسأله شده‌است. بحث دوم این است که با شکافتن این مسأله چه چیزی می‌توانیم دریافت کنیم.
عضو هیأت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم گفت: موضوع بومی سازی علم، در سطح جهان بحث قدیمی است. چینی‌ها در 70 سال پیش چینی‌سازی علم را مطرح کردند. بومی سازی علم در هند بعد از استقلال این کشور مطرح است. ما می‌توانیم بگوییم، رویکرد بومی‌سازی به علم وجود داشته است. یک سردرگمی(dilemma) درباره بومی بودن و جهانی بودن علم وجود دارد. هدف من در این بحث، بررسی این dilemma است.
او گفت: وجود dilemma ، مسأله ای خطرناک است. چون نوعی سردرگمی است. dilemma نوعی طرح مسأله و نوعی قیاس مضاعف است که در آن موضوع قربانی می‌شود. مهمترین مسأله برای حل dilemma این است که باید آنرا بشکنیم تا در شرایط dilemma قرار نگیرد.
خلیلی خاطر نشان کرد: نکته دیگر این است که با اتخاذ موضع نسبت اینکه بگوییم علم مطلقا بومی است یا مطلقا جهانی، به چه عوارضی دچار می‌شویم. از نظر منطقی میان این دو موضوع وجوه اشتراک هست. بومی بودن و جهانی بودن علم، قابلیت انتساب ایدئولوژیک دارند. معتقدان به بومی بودن و جهانی بودن علم از منظری ایدئولوژیک وارد بحث می‌شوند.
این پژوهشگر حوزه جامعه شناسی گفت: درباره dilemma که ذکر آن آمد، بحثی فلسفی نیز وجود دارد. اینکه بگوییم علم جهانی است نتیجه فلسفی آن نوعی توتالیتاریسم خواهد بود که معتقد است ذهنی جهانی وجود دارد که برای همه می‌اندیشد و لذا مجموعه فهم‌ها و سوژه‌ها دیگر به رسمیت شناخته نمی شود. اگر علم را خاص کنیم و آنرا کامل بومی کنیم، نتیجه‌ای که حاصل می‌شود این است که هیچ ذهنی قابلیت اشتراک یافتن با ذهن دیگر را نمی‌تواند پیدا کند. این دیدگاه به تخاصم می‌انجامد که خطرناک است.
خلیلی در ادامه خاطر نشان ساخت: علم از هر منظری که در نظر گرفته شود باید بتواند به مسأله "اعتبار" جواب دهد. اعتبار یک امر اجتماعی است. این جامعه است که اعتبار را تعیین می‌کند و اعتبار را به جامعه دانشمندان می‌دهد. علم یک ماهیت بین‌الاذهانی دارد و اذهان مشترک می‌توانند در آن اشتراک داشته باشند. لذا دانش هم بومی است و هم جهانی.
او تصریح کرد: اگر گزاره‌ای علمی تولید شود و قابلیت اشتراک پذیری و انتقال پذیری با دیگری نداشته باشد، علمی تولید نشده است. دانش گونه‌ای زبان است و باید خاص باشد. یعنی ما باید علم فارسی و ایرانی داشته باشیم در عین اینکه باید قابلیت ترجمه نیز داشته باشد و دیگران نیز لااقل در مواردی با آن بتوانند ارتباط برقرار کنند.
او گفت: می‌توان مسأله دانش را به صورت مسأله زبان نگریست که باید با هم گفتگو کنند. از این منظر باید علم بومی داشته باشیم تا بتوانیم با دیگران گفتگو کنیم و باید علم بومی ما قابلیت اشتراک پذیری داشته باشد تا حرفی برای گفتن داشته باشد.
خلیلی در پایان گفت: در بحث علم در ایران، ما باید مسأله خودمان را مشخص کنیم. در ایران ما داریم مسأله دیگران را حل می‌کنیم و به سؤال دیگران پاسخ می دهیم و توجه به مسأله خودمان نداشته‌ایم. کار عالم این است که علاوه بر شناخت مسأله در وهله اول بتواند ایجاد مسأله کند تا بعد درصدد پاسخی برای آن باشد.
نظر شما