به گزارش خبرنگار مهر در همدان، شرایط اقلیمی خشک و نیمه خشک بخش عمده ای از ایران، تاثیر ژرف و بنیادی در خلق پدیده‌های گوناگون معماری این سرزمین گذاشته است به طوری که کم بودن ریزشهای آسمانی در ایران به جز ناحیه شمالی و سواحل دریای مازندران از دیرباز مد نظر بوده است و در بیشتر دشتهای وسیع ایران برای دسترسی به آب، تلاش چشمگیری صورت گرفته و ایرانیان با بهره جستن از تمامی‌توانایی‌های خود، ده‌ها کیلومتر قنات حفر کرده اند.
آنها در کنار ساخت قناتها و سدها به ذخیره سازی آبهای فراوان زمستانی برای به مصرف رساندن آنها در فصلهای گرم سال نیز توجه داشته اند و برای تحقق این مسئله، آب انبار را بنیان گذاشته اند.
آب‌انبار یا حوض انبار، سردابه و یا برکه نوعی مخزن آب سرپوشیده و آب‌بندی شده است که بیشتر در پایین‌تر از سطح زمین در گذشته‌های دور به منظور ذخیره آب آشامیدنی برای روزهای کم آبی و یا پایداری در برابر دشمن در شهرها، روستاها، دژها و یا در دل کوه‌ها ساخته شده است.
آب‌انبارها در بافت شهرهای حاشیه کویر، مرکز بسیاری از آبادیها و شهرکها و محله‌ها بوده‌اند و در بسیاری از محله‌ها بزرگ‌ترین و چشمگیرترین واحد معماری به شمار می‌روند.
در این میان بنای تاریخی آب انبار شیخ علیخان در شهر اسدآباد از توابع استان همدان، فضای فرهنگی، اجتماعی، معیشتی و معماری قرون گذشته این دیار را نشان می دهد.
این بنا در ابتدای بازار قدیمی و در وسط کاروانسرای شهر اسدآباد واقع شده و به شکل مستطیل با ابعاد 11 و نیم در ۲۰متر از سه بخش میانی، سالن مرکزی با طاق نماهای یکنواخت در اطراف و دیوارهای تفکیک کننده طاق نماها و جرز باربر سقف و نگهدارنده قوسها تشکیل شده است.
آب انبار اسدآباد متعلق به دوره صفویه است و دارای ۱۸پله آجری است و ارتفاع آن از کف تا سقف در حدود شش و نیم متر و سقف آن به صورت طاق و گنبد و مصالح اصلی به کار رفته در این بنا سنگ، ماسه، آهک و ساروج است.
نگاهی به آثار به جا مانده از گذشتگان بیانگر آن است که فن ساختمان و شیوه معماری در ساختمان آب‌انبارها دارای اعتبار خاصی است زیرا سازندگان این واحدها با دقت و نکته‌سنجی بسیار به مسائل عمده ای چون میزان فشار آب بر کف و سطح آب‌انبار، مسئله اندود داخل بنا، تهویه، تصفیه و جلوگیری از آلودگی آب، توجه کامل داشته‌اند و هنر تزیین نمای خارجی این آب‌انبارها به خصوص سردر ورودی آنها و در برخی از موارد، انتخاب اشعار جالبی برای کتیبه بالای سردر، همگی نشان دهنده آن است که این بناها با بسیاری از ویژگی‌ها و روحیات ساکنان پیرامون خود، ارتباط نزدیک و مستحکمی‌داشته اند.
کارشناس ابنیه‌های تاریخی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان در این خصوص گفت: آب انبار شیخ علیخان آب این محله را از طریق قناتی که آب از کوه‌های اطراف اسدآباد به وسیله تنبوشه سفالی به طرف این محل هدایت می‌شده، تامین می‌کرده است.
احمد ترابی افزود: آب از خارج شهر و از روستای شهرآب به داخل آب‌انبار انتقال می‌یافته و مردم آب را در این محل ذخیره می‌کردند.
وی با بیان اینکه این مکان، مرکز یکی از محله‌های بسیار قدیمی اسدآباد است، اظهار داشت: مسجد جامع، آب انبار و حمام صفوی در کنار هم واقع شده که در اثر ساخت و سازهای جدید از بین رفته و تنها حمام و آب انبار صفوی باقیمانده است.
ترابی افزود: این آب انبار تا قبل از انقلاب آب مردم شهر را تامین می‌کرده و بعد از پیروزی انقلاب و با لوله‌کشی آب، این آب انبار متروکه شده بود که در سالهای اخیر تلاش‌هایی برای بازسازی و مرمت آن انجام شده است اما هنوز امکان بازدید آن برای علاقمندان میسر نیست.
مسئول میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اسدآباد نیز گفت: تنها آب انبار استان همدان در سالهای اخیر در حال تعمیر بوده است.
کامران شایگان با بیان اینکه مردم در انتظار بازدید از این بنا هستند، گفت: عملیات مرمت سردر قدیمی آب انبار به ارتفاع پنج متر و عرض چهار متر انجام شده است.
وی افزود: کتیبه‌ای با سنگ مرمر بر دیوار سمت چپ راهروی آب انبار نیز وجود دارد که تاریخ تعمیر بنا را به وسیله فردی به نام قرامی غلام در سال ۱۱۷۳هجری قمری نشان می‌دهد.
رئیس سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان نیز در کارگروه توسعه روستایی همدان از تبدیل این آب انبار به موزه آب خبر داد و گفت: حفر چاهکهای رطوبت زدایی و دفع آبهای سطحی از این طریق، نصب هواکشهای مناسب به منظور ایجاد زمینه برای تبدیل اثر به کاربری‌های موزه، سفره‌خانه یا زورخانه با اولویت موزه آب انجام شده است.
اسدالله بیات با بیان اینکه امروزه آب انبارها با توجه به سازه‌ها و معماری خاصی که دارند مورد توجه گردشگران قرار می‌گیرند، اظهار داشت: در دو سال اخیر چند فصل عملیات مرمت و بازسازی شامل ساروج کاری، مرمت دیوارهای داخلی، نورپردازی و کف‌سازی در این بنا انجام شده است.
وی عنوان کرد: برای تملک حریم این آب انبار امسال نیز ۴۰۰میلیون ریال در نظر گرفته شده است.
بیات ابراز امیدواری کرد: در آینده نزدیک این بنا به یکی از کاربری های مناسب با اولویت موزه تبدیل شده و امکان جذب گردشگران و علاقمندان به تاریخ گذشتگان را به این منطقه فراهم شود.
بنای تاریخی آب انبار شیخ علیان اسدآباد در سال 76 به فهرست و ثبت آثار ملی ایران افزوده شده است.
اسدآباد منطقه‌ای تاریخی است که قدمت آن به پیش از اسلام می‌رسد و در 47 کیلومتری غرب همدان و در مسیر راه اصلی همدان - کرمانشاه قرار دارد. دلیل اصلی اهمیت اسدآباد، قرار گرفتن آن بر سر راه اصلی و قدیمی ایران مرکزی به بین‌النهرین است.
نظر شما