مستند تصویری – تشریحی از اوضاع نابسامان سازه های آبی شوشتر

به گزارش خبرنگار مهر، سازه های آبی تاریخی شوشتر که از هزاره اول پیش از میلاد تا دوره معاصر مورد بهره برداری بوده اند، دانش و تجربه ایرانیان در مهندسی آب را به نمایش می گذارند و نماینده نبوغ و بلوغ علم بشری هستند.

سازمان میراث فرهنگی کشور در سال 1381 با تشکیل  پایگاه میراث فرهنگی سازه های آبی تاریخی شوشتر تکمیل پرونده سازه های آبی را به منظور ثبت جهانی در دستور کار قرار داد و سپس پیشنهاد خود در این باره را تقدیم کمیته بین الدول میراث جهانی کرد.

این کمیته که از سال 1357 تا کنون 9 اثر ایران را در فهرست میراث فرهنگی جهانی ثبت کرده قرار است در تیرماه سال 1388 ثبت جهانی سازه های آبی شوشتر را میان اعضای خود به رأی گذارد. اما در وضعیت موجود بیم آن می رود که از ثبت جهانی این سازه ها خودداری کند.

در این صورت یک فرصت تکرار ناپذیر فرهنگی برای جمهوری اسلامی ایران از دست می رود و ناکامی بی سابقه ای در این زمینه رقم خواهد خورد.

خبرگزاری مهر در راستای رسالت فرهنگی خود بر آن است تا با انتشار تصاویری مستند از سازه های آبی شوشتر، افکار عمومی را به خطراتی که متوجه این آثار و ثبت جهانی آنهاست معطوف سازد. به این امید که موجبات توجه و تحرک بیشتر متولیان امر فراهم شود.

"بند میزان" از مهمترین سازه های آبی شوشتر است که کارون را به دو شاخه "گرگر" و "شطیط" تقسیم می کند. سایر سازه های آبی شوشتر شامل پل ها، بندها، نهرها و آسیابها در مسیر این دو شاخه ساخته شده اند. بند میزان که متعلق به دوره ساسانی ( هزاره سوم تا هفتم میلادی ) است، اکنون در محاصره انبوهی از زباله های شهری قرار دارد.

پایگاه سازه های آبی شوشتر با نصب تابلوهای راهنما در اطراف بند میزان کوشیده است تا از زباله پراکنی در این محوطه جلوگیری کند، اما در نبود نظارت و ضمانت اجرایی، چنین هشدارهایی بی اثر مانده و همچنان که در عکس مشخص است نخاله های ساختمانی کنار بند میزان تخلیه می شوند.

روی بند میزان چند لایه از سیمان و آسفالت متعلق به سالهای دور و نزدیک دیده می شود. در آستانه ثبت جهانی این اثر، هنوز اقدامی برای بازپیرایی و لایه برداری این بند به انجام نرسیده است.

فاضلاب شهری در تمام مسیر میان بند میزان و محوطه آبشارها وارد رودخانه  می شود و بوی تعفن در فضا پراکنده است. مردادماه 86 در اولین جلسه ستاد ویژه رفع موانع ثبت جهانی سازه های آبی تاریخی شوشتر مقرر شد از ورود فاضلاب به محدوده سازه های آبی جلوگیری شود، اما با گذشت 19 ماه از این تصمیم، اقدام مؤثری در این باره صورت نپذیرفته است.

در نزدیکی محدوده حفاظت شده آسیابها و آبشارهای شوشتر، از جمع شدن فاضلاب شهری باتلاق بزرگی پدید آمده که نه تنها منظره ناخوشایندی را بوجود آورده است، بلکه سلامتی شهروندان شوشتر را تهدید می کند.

در حالی که می توان با قرار دادن موانع توری، از پراکنده شدن  زباله ها در دوردست جلوگیری کرد چنین کاری حتی در محدوده آبشارها و آسیابها به انجام نرسیده است. از این رو زباله های بالادست به سمت آبشارها حرکت کرده و در آن جا جمع می شوند.

نمای نزدیکی از گردآمدن زباله در محدوده آبشارها و آسیابها

در شهریورماه 86  و در دومین جلسه ستاد ویژه رفع موانع ثبت جهانی سازه های آبی تاریخی شوشتر توافق شد که شرکت توزیع برق این شهر پایه های انتقال برق را از  کنار سازه های آبی برچیند، اما چنین کاری حتی در ورودی اصلی سازه ها نیز به انجام نرسیده است.

در ثبت جهانی آثار تاریخی، حفظ حریم منظرین آنها مورد تأکید یونسکوست، با این وجود، سازمان میراث فرهنگی به جای طراحی حفاظ ها و نرده های متناسب و همگون در محدوده آثار تاریخی از داربستهای ساختمانی بهره می جوید. از آن جا که چند سال است این داربستها نصب شده و زمان زیادی برای تعویض آنها وجود ندارد گمان نمی رود که جنبه موقتی داشته باشند.

نهر داریون را قدیمی ترین سازه آبی شوشتر و متعلق به دوره داریوش اول هخامنشی (هزاره اول پیش از میلاد ) می دانند. نگاه به پیرامون این اثر 2500 ساله خود گویای نحوه حفاظت از آن است.

پل- بند شادروان (بر وزن جامه دان) از آثار دوره ساسانی است که بنا بر پاره ای روایات توسط اسیران رومی ساخته شده است. در حال حاضر بخشهای بزرگی از این پل خراب شده و جایی است برای تخلیه زباله یا نخاله های ساختمانی. با وجود نیاز این سازه به مرمت، هیچ کارگاهی برای مرمتش دایر نیست.

در محدوده پل شادروان نیز فاضلاب شهری به رودخانه می ریزد و باز تیرگی آب، بوی تعفن، منظره ناخوشایند و...

به گزارش مهر ، در میان سازه های آبی شوشتر تأسیساتی دیده می شوند که اگرچه قدمت زیادی ندارند اما از نظر تاریخ صنعت در ایران حایز اهمیت هستند. نمونه آن نیروگاه «مؤسسه برق نمکی» است که در سال 1312 شمسی در ضلع غربی «مجموعه آسیابها و آبشارها» ساخته شد. این نیروگاه با قدرت 1000 کیلووات دومین نیروگاه برق-آبی ایران و اولین نیروگاه برق-آبی خوزستان بود. اما اکنون در این وضعیت به حال خود رها شده است.