به گزارش خبرنگار مهر در خرم آباد، سنت های موجود در بین لرها، یادآور تاریخ بافته های این قوم است، مثلاً آنان ابزار کوچک چوبی (سک) را برای بافت فرش به کار می برند که در واقع مادر ابزار فلزی در عهد مفرغ و متعلق به دوره ای است که همه ابزارها چوبی بود، یعنی پیش از کشف فلز، که این امر خود نشان از کهنگی بافته های لری دارد و می تواند به شناختن سنت های کهن و مستقل ایشان در زمینه فنون، مواد اولیه، ابزارها و حتی طرح ها کمک کند.
نگاهی به تاریخچه بافته های لری
از سوی دیگر بایستی در نظر داشت هنگامی که از بافته های لری سخن به میان می آید منظور تنها جغرافیای امروزی لرستان نیست زیرا بسیاری از تیره های گوناگون این قوم در مناطق مختلف از جمله چهارمحال و بختیاری، بخشی از استان فارس، بخشی از ایلام، بخشی از همدان و خوزستان همچنین استان کهکیلویه و بویراحمد را در بر می گیرد.
لرهائی که در چهارمحال و بختیاری زندگی می کنند و در قالی بافی معروفند؛ قالی، گلیم و انواع دیگری از بافته های عشایری را تولید می کرده اند که وریس (مالبند) معروفترین آنها است.
مردمی که در لرستان و ایلام زندگی می کنند و قالی، گلیم و جاجیم و غیره می بافتند، اما اکنون تنها در بخش شمالی آن، اطراف بروجرد، الشتر و روستاهای شمال آنها قالی می بافند. با توجه به اینکه آنها همسایه نهاوند، ملایر و سرابند هستند، قالی آنان به هم شبیه است و در قسمت جنوبی لرستان نیز تنها نوعی جاجیم تولید می شود که باشته نام دارد.
جمعیت سرزمینی که کهکیلویه و بویراحمد نامیده می شود و بیش از همه گبه و انواع دیگر فرش می بافته اند، اما کنون تنها به بافت گبه می پردازند و مردمی که در غرب فارس و همسایگی بویراحمد زندگی می کنند، قالی، گبه، گلیم وریس و انواع دیگر می بافته اند که اکنون با قشقایی ها و مردم بومی منطقه در آمیخته اند.
بنابراین فرش لری مفهوم عام دارد که به طور عمده در غرب و مرکز ایران تولید می شده و با تحولات جدید جمعیتی و روال زندگی بخشی متحول و بخشی متروک شده است. همین امر به پیچیدگی وضع بافته های لری کمک کرده است به طوری که بخشی از فرهنگ فرش لری را باید در میان عشایر همسایه و از جمله قشقائی ها یافت.
قالی های دست بافت لری نه تنها در مرکز استان لرستان بلکه در بازارهای مناطق همجوار همچون همدان، اراک، اصفهان و کرمانشاه نیز عرضه می شود. این قالی ها با وجود طرح های ساده و بی بدیل زمخت تر و ابتدائی تر از طرح های قالی های دیگر مناطق هستند ولی در عوض با طرحهای ساده و اکثراً زیبایی که اغالب درسبکهای هندسی و شاخه شکسته مجسم می شوند طرفداران پر و پا قرصی در میان معماران و دکوراتیوهای اروپائی برای خود پیدا کرده اند.
طرحهای لری از تنوع زیادی برخوردارند که بافنده ها آنها را با کمک ذهن خلاق خود می آفریدند و با رنگهای متنوع و مناسبی که انتخاب می کردند، دنیایی از زیبایی را خلق می کردند.
و اما در مورد رنگ بافته های لری باید گفت که پشم ها در مناطق ذکر شده بیشتر به رنگ هایی مانند قرمز روناسی، آبی نیلی، سرمه ای، بژ، سفید نخودی، زرد ارغوانی و سبز دیده می شوند.
در ادامه باید اشاره کرد که خرم آباد مرکز استان لرستان واقع بر مسیر تهران به اهواز یک مرکز مهم برای داد و ستد بافته های ایلات مستقر در این منطقه بوده است. از مشخصات ویژه فرش های خرم آباد بافت ضخیم و پشمالو و رنگهای تیره آنها در مایه های آبی، قهوه ای، قرمز، ارغوانی و خاکستری است و بافندگان لرستان در بافت فرش های خود به طرح بته ای سر تا سری تمایل زیادی نشان می دهند.
با تمام توصیفی که از فرش لری ارائه شد، امروزه فرشهایی که در لرستان بافته می شود، از نوع فرشهای رایج در سراسر کشور است و اکثراً نقشه، مواد و ابزار آن از شهرستانهای همجوار تهیه می شود. اما در مناطق خاصی از استان، یعنی اطراف بروجرد و الشتر و بعضی روستاهای شمال لرستان، گاهی فرشهای بومی بافته می شود، اما تعداد آنها بسیار کم و حتی انگشت شمار است.
کلیه منابع و ابزارهای فرش لری خاص مناطق لرنشین است
رئیس سازمان بازرگانی استان لرستان در این رابطه در گفتگو با خبرنگار مهر در خرم آباد با تشریح ویژگی های منحصر به فرد فرش لری، عنوان کرد: کل مواد مصرفی در فرش لری در منطقه تولید می شده است به طوریکه فرش لری را می تواند یک فرش تمام محلی و بومی خاص منطقه لرنشین ایران دانست.
حجت الله بیرانوند با بیان اینکه نخ، رنگ و حتی چوب مورد استفاده برای دار قالی لری در لرستان مختص به همین منطقه است، ادامه داد: نقشه های فرش های لری که به طور عمده ذهنی بافت بودند بر اساس جغرافیای خاص لرستان و ویژگی های زندگی مردم این دیار از جمله دامپروری، طبیعت بکر و صحنه های شکار را در بر می گیرد.
وی با تاکید بر اینکه فرش لری در لرستان ریشه ای به وسعت تاریخ و تمدن مردم این سرزمین دارد، یادآور شد: در زمان های گذشته در همه خانه های لرستانی ها دار قالی وجود داشت و زنان خانه دار بخشی از وقت خود را صرف بافت قالی می کردند.
این مسئول با تاکید بر اینکه صنعت فرش بافی در لرستان دارای سابقه و قدمتی دیرین است، یادآور شد: فرش لری در میان سایر دست بافته های مردم ایران بروز و ظهور بیشتری داشته است.
تغییر سلیقه بازار مصرف، فرش لری را منزوی کرده است/ صادرات فرش لری به آمریکا
رئیس سازمان بازرگانی استان لرستان در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به جایگاه امروزی فرش لری، خاطرنشان کرد: با توجه به تغییر ذائقه مصرف کنندگان فرش و تغییر سلیقه بازارهای جهانی صادرکنندگان در سیستم جدید دیگر روی فرش لری مانور نمی دهند.
بیرانوند با یادآوری اینکه نقشه فرش لری ذهنی باف بوده و در سیستم جدید دیگر به کار نمی آید، عنوان کرد: امروز در زمینه صادرات فرش باید مطابق سلیقه و نیاز بازار مصرف به پیش رفت.
وی با بیان اینکه امروزه فرش لری را تنها در نمایشگاه ها و موزه ها می توان یافت، یادآور شد: عرضه انبوه فرش لری به بازارهای جهانی مورد اقبال مصرف کنندگان و درخواست بازار مصرف نیست.
این مسئول با تاکید بر اینکه بازار مصرف فرش لری امروزه محدود است، خاطرنشان کرد: البته فرش لری مورد توجه برخی از خریداران در کشور آمریکا است و هنوز صادرات این فرش در سطح محدود به این کشور در دستور کار قرار دارد.
بیرانوند با اشاره به برنامه های سازمان بازرگانی برای احیا و تقویت فرش لری، بیان داشت: با توجه به اینکه حیات و بقای یک صنعت در گرو تامین خواستهای بازار مصرف آن است باید به سمت نقشه هایی رفت که امروز در بازار اقبال خاص خود را دارد.
وی برگزاری دوره های آموزشی به بافی برای بافندگان را یکی از برنامه های در دست اجرای این سازمان عنوان کرد و افزود: باید بافندگان فرش را با سلایق کشورهای خریدار و وضعیت نیازهای بازار مصرف آشنا کرد.
رئیس سازمان بازرگانی استان لرستان با اشاره به نظارت های این سازمان به منظور رفع ایرادات بافت فرش در کارگاه های خانگی، یادآور شد: همچنین این سازمان با ارائه تسهیلات و بیمه فرش بافان از این قشر حمایتهای لازم را به عمل می آورد.
بیرانوند با اشاره به طرح گسترش کارگاه های متمرکز و مجتمع های غیرمتمرکز در صنعت فرش، ادامه داد: در حال حاضر 165 کارگاه متمرکز و 400 دار قالی در مناطق مختلف لرستان در قالب 7 مجتمع غیرمتمرکز در زمینه فرش بافی در این استان مشغول به فعالیت اند.
وی همچنین با اشاره به اینکه یکی از مشکلاتی که در زمینه فرش بافی در لرستان با آن مواجه بودیم فعالیت فرش بافان بدون توجه به نیاز بازار بود، از آغاز طرح نظارت بر کارگاههای خانگی خبر داد.
به هر حال به رغم اینکه امروز فرش لری در بازارهای جهانی از اقبال مورد نظر برخوردار نیست ولی باید احیا و تقویت فرش لری به عنوان یکی از میراث های ماندگار مردمان لرزبان در دستور کار قرار گیرد تا روزی تنها شاهد دیدن نقوش منحصر به فرد این بافته مردمان لر در تاریخ بجا مانده از این سرزمین نباشیم.
نظر شما