دکتر محمدعلی آذرشب استاد دانشگاه تهران و رئیس مرکز مطالعات فرهنگی ایران و عرب در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: چالشهایی که در مقابل وحدت جهان اسلام وجود دارد بسیار است که در رأس آن چالشهای تاریخی قرار می گیرند.
وی افزود: ما وارث تاریخی از درگیری های قومی، مذهبی و فرقه ای در جهان اسلام هستیم. در طول تاریخی متأسفانه به ویژه در قرون اخیر بعد از سقوط جهان اسلام به دست مغول و بیشتر استعمارگران شاهد اختلافات قومی، طایفه ای و فرقه ای بسیاری هستیم.
دکتر آذر شب یادآور شد: البته منظور اختلاف به معنای تنوع و تکثر نیست، چرا که تنوع و تکثر مطلوب و ویژگی یک جامعه متحرک محسوب می شود، اما منظور اختلافاتی است که باعث درگیری، کشمکش و رویارویی بین گروه ها و فرقه ها، قومیتها و طوائف می شود. در حقیقت ما وارث این چالش هستیم و بار آن بر دوش جهان اسلام سنگینی می کند.
وی یکی از نمودهای آن را درگیری میان صفوی ها و عثمانی ها دانست و گفت: عثمانی ها به عنوان مدافع مذهب تسنن و صفوی ها به عنوان مدافع مذهب تشیع طی جنگهای متعددی که داشتند باعث شکاف در جهان اسلام شدند و امروز ما وارث تمام این درگیریها، رویارویی ها و مشکلات هستیم .
این استاد دانشگاه یکی دیگر ازاین چالش را فرهنگی توصیف کرد و اظهار داشت: جهان اسلام از سطح فرهنگی خوبی برخوردار نیست، یعنی مردم جهان اسلام کمتر مطالعه، بحث و تحقیق می کنند و عموماً روحیه تحقیق، بحث و مطالعه پایینی دارند، به همین جهت جهل در جهان اسلام وجود دارد و در سطح وسیعی گسترده است از این رو به جای اینکه بین گروه ها، قومیت ها و طوائف نزدیکی وجود داشته باشد، منازعه شکل گرفته است.
دکتر آذرشب تأکید کرد: این سطح فرهنگی پایین در جهان اسلام باعث شده بین شیعه و سنی اطلاعات کمتری رد و بدل شود، شیعیان از واقعیات اهل تسنن اطلاعات کمتری دارند و اهل تسنن نیز اطلاعات اندکی درباره اهل تشیع داشته و هر دو گروه تنها به مطبوعات و تبلیغات اکتفا کرده و این امر باعث اختلاف و بدبینی بین فرق اسلامی می شود.
جهان اسلام انسجام لازم را ندارد
رئیس مرکز مطالعات فرهنگی ایران و عرب تأکید کرد: چالش روانی از همه چالشها مهمتر بوده و ناشی از عقب ماندگی تمدنی تلقی می شود. عقب ماندگی تمدنی نیز خود مشکلات و عوارضی دارد که یکی از آنها پراکندگی و تجزیه است. بین اعضای جسد زنده ارتباطات ارگانیک وجود دارد اما اعضای جسد مرده از هم گسیخته اند. جسد جهان اسلام امروز از حیات اسلامی مطلوب برخوردار نیست.
وی استدلال کرد که جهان اسلام به گسیختگی دچار شده که خود از تبعات عقب ماندگی است و تا حیات واقعی اسلامی در کالبد جهان اسلام دمیده نشود این پراکندگی و از هم گسیختگی وجود دارد. از نظر روانی انسان عقب مانده به درگیری تمایل دارد تا نزدیکی و تفاهم. این مسئله روانی در تمام جوامع متمدن مشهود است که می خواهند با هم ارتباط برقرار کرده اما جوامع عقب مانده همواره به درگیری و اختلاف تمایل دارند.
قدرتهای حاکم مهمترین چالش جهان اسلام هستند
استاد زبان و ادبیات عرب ادامه داد : بارزترین چالش جهان اسلام ، چالش قدرتهای حاکم است، ممکن است برخی این چالش را سیاسی بدانند اما چون سیاست جزء فرهنگ اسلام است، این چالش قدرتهای حاکم نامیده می شود.
وی اضافه کرد: قدرتهای حاکم خواهان تفرقه جهان اسلام هستند، خواه قدرتهای خارج از جهان اسلام خواه قدرتهای منحرف داخل جهان اسلام از هر بهانه ای برای ایجاد اختلافات قومی یا فرقه ای استفاده می کنند و گاهی با پوشش دفاع از تشیع یا تسنن کتاب نوشته، اعلامیه و مقاله ارائه می دهند که باعث اختلاف می شود. مقام معظم رهبری چندی پیش به این مطلب اشاره کرده و فرمودند که ایجاد اختلاف میان امت اسلامی به عنوان دفاع از تشیع همان دفاع از آمریکا و صهیونیست است.
رئیس مرکز مطالعات فرهنگی ایران و عرب احیاگری را راه حل از بین بردن چالشهای جهان اسلام دانست و گفت: احیای جهان اسلام در این است که در مقابل جهان اسلام آرمانهای بزرگی قرار داده و امت اسلام را به سمت آن آرمانها حرکت دهیم، وقتی آرمانها بزرگ شوند اختلافات کوچک نمود پیدا نمی کنند، اختلافات حجم واقعی می یابند و این قدر حساسیت و تعصب بین گروه ها و مذاهب به وجود نمی آید.
وی گفت: اسلام سرشار از این آرمانها است، مقابله با اسرائیل، از سرگیری حرکت اسلامی، پیشرفت علمی، همکاری های عملی دانشگاهی که اگر تقویت شوند اختلافات قومی کوچک می شود و حجم واقعی خود را نشان می دهند.
نظر شما