ترکیه و رویای تبدیل شدن به قدرت منطقه ای

در ادامه تلاشهای ترکیه در عرصه بین الملل که عمدتا در قالب میانجیگری میان طرفهای درگیر در منطقه خاورمیانه بوده، سفر "باراک اوباما" رئیس جمهور آمریکا به آنکارا و اعلام آمادگی وی برای همکاری با ترکیه در مواردی چون برقراری ثبات در عراق، پیشبرد صلح در خاورمیانه و مبارزه با تروریسم نشان می دهد که آنکارا در مسیر رسیدن به این رویا قرار گرفته است.

ترکیه برای تبدیل شدن به یک قدرت منطقه ای در خاورمیانه اقدامات خود را در چند بخش انجام می دهد.

الف- اقدامات منطقه ای

- میانجیگری میان رژیم صهیونیستی و سوریه

ترکیه با میانجیگری میان اسرائیل و سوریه از یک سو جانب اعراب منطقه را نگاه داشته و از سوی دیگر با رژیم صهیونیستی روابط خود را حفظ کرد تا از این راه بتواند همچنان از حمایتهای غرب بهره مند باشد.

ترکیه از مدتها قبل میانجیگری میان رژیم صهیونیستی و سوریه را آغاز کرده بود اما پس از حمله رژیم اسرائیل به غزه در سال گذشته، آنکارا میانیجیگری میان دمشق و تل آویو را متوقف کرد. ترکیه با میانجیگری میان اسرائیل و سوریه از یک سو جانب اعراب منطقه را نگاه داشته و از سوی دیگر با رژیم صهیونیستی روابط خود را حفظ کرد تا از این راه بتواند همچنان از حمایتهای غرب بهره مند باشد.

- میانجیگری برای پایان جنگ 22 روزه غزه

با آغاز جنگ 22 روزه غزه هر چند ترکیه در مقایسه با ایران حرکت آرامی را برای پایان دادن به تجاوز صهیونیستها آغاز کرد اما سفرهای منطقه ای مقامات ترک برای رسیدن به این هدف در نهایت توانست از ترکیه چهره ای صلح طلب در جهان به تصویر بکشد.

- کمک به آمریکا در جنگ عراق

هر چند ترکیه در ابتدای جنگ عراق در سال 2003 با استفاده از خاک و آسمان خود توسط نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا برای حمله به همسایه جنوبی مخالفت کرد اما با واگذار کردن پایگاه اینجرلیک به آمریکا کمک زیادی را به آمریکا کرد. در این راه ترکیه اقدامات دیگری را نیز در عراق انجام داد که مجموع این اقدامات به آمریکا کمک شایانی را کرد.  

- میانجیگری میان افغانستان و پاکستان

همزمان با افزایش تنشها میان افغانستان و پاکستان و اتهامات دو کشور علیه یکدیگر مبنی بر دخالت در ناآرامیها، ترکیه از سال گذشته اقدامات گسترده ای را برای میانجیگری میان کابل و اسلام آباد آغاز کرد و در این راه تا کنون سه دور مذاکرات سه جانبه با حضور رهبران افغانستان وپاکستان در ترکیه برگزار شده است.

دست زدن به این اقدام در حالی که غرب در باتلاق افغانستان گیر افتاده و آمریکا نگران رشد ناآرامیها در پاکستان است و توجه به اینکه بخشی از ناآرامیها در مرزهای شرقی ایران به دلیل اختلافات موجود میان پاکستان و افغانستان، علاوه بر آنکه بر وزن منطقه ای ترکیه می افزاید، روابط آنکارا با غرب را به دلیل تلاش ترکیه برای برقراری آرامش در این منطقه مستحکم تر از قبل می کند.

آصف علی زرداری، عبدالله گل و حامد کرزای روسای جمهور پاکستان، ترکیه و افغانستان

ب- حضور در نوبوکو           

در حالیکه غرب به دنبال کاهش نیاز خود به انرژی وارداتی از روسیه است، ترکیه به دلیل موقعیت جغرافیایی خود وهمسایگی با بزرگترین دارندگان ذخایر انرژی جهان از یک سو و اروپا از سوی دیگر در تلاش است تا با قطعی کردن پروژه انتقال گاز آسیای میانه به اروپا ( نوبوکو ) بتواند نقش مهمی را در این راه ایفا کند.

نویسنده مطلب معتقد است در صورت اجرایی شدن طرح نو بوکو و عبوربخش قابل توجهی از مسیر انتقال گاز از خاک ترکیه، آنکارا از این مسئله به عنوان اهرم فشاری برای برآورده کردن خواسته های خود از غرب و بویژه اتحادیه اروپا استفاده می کند و از این راه می تواند مسیر پیوستن خود به اتحادیه اروپا را هموارتر از قبل کند.

ج- تلاش برای پیوستن به اتحادیه اروپا  

هرچند ترکیه برای حضوردر اتحادیه اروپا هنوز راه درازی را پیش رو دارد اما حضور در این اتحادیه بدون شک جایگاهی جدید برای این کشور در منطقه پدید می آورد و آنکارا می تواند با استفاده از این جایگاه جدید حضور پر رنگتری را در منطقه خاورمیانه داشته باشد.

د- تلاش برای میانجیگری میان ایران و آمریکا

مقامات ترک تلاش گسترده ای دارند تا بتوانند نام خود را به عنوان میانجی ایران و ترکیه ثبت کنند.

هرچند بارها اعلام شده که بحث میانجیگری ترکیه میان ایران و آمریکا به هیچ وجه صحت نداشته و آنکارا در جایگاهی نیست که بخواهد در این سطح عمل کند اما مقامات ترک تلاش گسترده ای را دارند تا بتوانند در این مرود نیز نام خود را به عنوان میانجی ثبت کنند.

اگرفرض شود که ترکیه به عنوان میانجی میان ایران و آمریکا عمل می کند آنگاه باید فصلی تازه را برای ترکیه در منطقه ترسیم کرد زیرا با توجه به اهمیت موضوع بهبود روابط با ایران برای آمریکا، ترکیه می تواند از این راه استفاده های سرشاری را برده و امتیازهایی را کسب کند.

البته اقدامات ترکیه فقط مربوط به این موارد نیست و در روزهای گذشته شاهد نمایش قدرت ترکیه در سازمان آتلانتیک شمالی ( ناتو ) در مورد انتخاب دبیر کل جدید این سازمان و بازگشت نظامی فرانسه به ناتو بودیم.

با این اوصاف آنچه مسلم است این مورد است که ترکیه برای افزایش قدرت خود در منطقه و تبدیل شدن به یک بازیگر اصلی در خاورمیانه پی ریزی مناسبی را انجام داده و در تلاش است تا با وارد شدن در مناقشات و ایفای نقش میانجی این رویای خود را به حقیقت نزدیک کند اما در این میان وجود قدرتهایی چون روسیه و ایران که هر دو در سالهای اخیر قدرت منطقه ای خود را افزایش داده اند و همچنین فریبکاریهای رژیم صهیونیستی در امر رسیدن به صلح، مخالفت برخی کشورهای اروپایی با حضور ترکیه در اتحادیه اروپا، ریشه دار بودن اختلافات افغانستان و پاکستان و مشکلات موجود در مسیر احداث خط لوله نوبوکو می تواند بازمانده امپراطوری عثمانی را از رسیدن به خواسته خود باز دارد. 

---------------------------------

گزارش : عبدالحمید بیاتی