فرسایش خاک؛ جذامی که جنگلهای خزری را می بلعد

به گزارش خبرنگار مهر در گرگان، اکنون به دلایل مختلف معادل حدود 14 درصد هزینه درآمد ناخالص ملی ایران بر اثر فرسایش هدر می رود و روز به روز این روند افزایش و نگران کننده تر می شود.

بروز سیلاب، افزایش خسارتها اقتصادی، کاهش عمر مفید سدها، گسترش بیابان زایی، تغییر گسترده کاربری اراضی و تخریب منابع پایدار از پیامدهای مخرب فرسایش خاک در کشور است.

اکنون میزان فرسایش خاک در مناطق شمالی ایران 15 تا 20 میلیون تن در سال است در حالی که میزان سرانه جنگل در کشور دو دهم هکتار است.

ارزش اقتصادی فرسایش خاک در کشور معال تخریب یک میلیون هکتار زمیین کشاورزی برآورد شده و باید برای پیشگیری از این فرایند و بحران به حفاظت آب و خاک برای دستیابی به توسعه پایدار توجه ویژه شود.

روند روبه رشد فرسایش خاک در حالی است که برای تولید هر سانتی متر خاک به 300 سال زمان نیاز است از این رو نباید بر اثر مدیریت غیراصولی سالانه میلیونها تن خاک در شمال از بین رود.

چرای بیش از حد دام از عوامل فرسایش خاک است

یک کارشناس رشته جنگلداری در این زمینه به مهر گفت: چرای بیش از حد و خارج از ظرفیت دام، انجام فعالیتها عمرانی بدون توجه به مسائل زیست محیطی و مدیریت غیراصولی روند فرسایش خاک در جنگلهای شمال را شدت بخشیده است.

علی غفاری افزود: سالانه یک درصد از حجم مخازن سدهای کشور براثر رسوب ناشی از فرسایش خاک پر می شود و هزینه های فرسایش خاک در کشور و شمال زیاد و جبران ناپذیر است.

وی اظهار داشت: باید راهکارهای مناسب کنترل اثرات منفی فرسایش خاک برطبیعت بررسی و به آمایش سرزمیین توجه ویژه شود.

وی خاطرنشان کرد: فرسایش خاک در کشور بیش از استاندارد جهانی بوده و وضعیت حفاظت از آب و خاک مطلوب نیست که در این زمینه به مدیریت جامع و کلان نگر نیازمندیم.

به گفته غفاری، انسان مهمترین عامل فرسایش خاک بوده و 83 درصد فرسایش خاک مربوط به انسان در 64 درصد از خشکی های زمین رخ می دهد.

این کارشناس رشته جنگلداری بیان داشت: جنگل از مهمترین ثروتهای طبیعی هر کشور و نیز از مهمترین سامانه های حیات وحش به شمار می آید و  قطع درختان و نابودی جنگلها باعث از دست رفتن قدرت نگهداری آب باران به وسیله گیاهان می شود و در نتیجه امکان ذخیره شدن آب در خاک از میان می رود و به دنبال آن فرسایش آغاز می شود.

غفاری افزود: زراعت و کشت نادرست در اراضی کشاورزی، شیوه سنتی آبیاری، استفاده از سموم و آفت کش ها، شخم زدن نامناسب، استفاده نشدن از وسایل مدرن کشاورزی و کاشت فشرده از عوامل تخریب زمین در اثر فعالیتهای کشاورزی است و روند فرسایش خاک را شدت می بخشد.

معاون برنامه‌ریزی استاندار گلستان گفت: استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی اگر چه در کوتاه مدت مواد مغذی مورد نیاز اراضی کشاورزی را تامین و بهره برداری بیش از اندازه را ممکن می کند، ولی در بلندمدت باعث از بین رفتن کیفیت خاک، افت حاصلخیزی و در نتیجه فرسایش خاک می شود.

عباس نیاوند افزود: فرسایش خاک و رانش زمین از مهمترین مشکلات استان و کشور بوده و ناشی از کم توجهی به خاک در کشور است و بهره‌برداری غیراصولی و کشاورزی در اراضی شیبدار موجب فرسایش شدید خاک شده و اراضی شور در قسمت‌های شمال استان موجب کاهش تولید محصول و بروز مشکلاتی در این زمینه شده است.
 
وی اظهار داشت: بروز سیل، تخریب جنگل‌ها و منابع طبیعی از دیگر مشکلات استان است که برای مقابله با آن به برنامه جامع نیاز است.

به گفته نیاوند، فقر عناصر گیاهی، پیشروی بیابان و تنزل حاصلخیزی سطح اراضی کشور از مشکلات ناشی از عدم توجه به خاک در کشور است.

سالانه 20 تا 25 تن فرسایش خاک تنها در مناطق شرقی گلستان

مدیرکل منابع طبیعی گلستان نیز در این زمینه گفت: سالانه 20 تا 25 تن فرسایش خاک در مناطق شرقی استان رخ می دهد و این فرسایش خاک موجب از بین رفتن پوشش گیاهی و خاک حاصلخیز می شود و برای مقابله با آن باید از منابع ملی صیانت شود.

صفرقلی خواجه افزود: برای کنترل این روند باید به حفاظت از آب و خاک توجه ویژه شود و عوامل موثر در ایجاد این پدیده مهار شوند.

وی درباره کارکردهای عرصه های جنگلی و مرتعی اظهار داشت: حفاظت آب و خاک از کارکردهای اساسی این عرصه ها است و از آنجایی که کشوری خشک هستیم و پدیده خشکسالی امری جدی در کشور است، لذا همه مردم و مسئولان باید به این کارکرد توجه کنند و تاثیرات این کارکردها را انتقال دهند.

وی، تنوع زیستی و گردشگری را از کارکردهای دیگر منابع طبیعی اعلام کرد و افزود: تعدیل آب و هوا، مقابله با بیابان زایی و پدیده خشکسالی از مباحث دیگری است که در درون این کارکردها نهفته است.
 
خواجه، وجود بیش از حد ظرفیت دام در جنگل و مرتع را از جمله دلایل تشدید کننده فرسایش خاک در استان دانست و گفت: هم اینک از مجموع 588 هزار واحد دامی موجود در جنگلهای استان، تاکنون 53 درصد آن برابر با 300 هزار واحد دامی از داخل عرصه ها خارج شده اند.

مدیرکل منابع طبیعی گلستان بیان داشت: این در حالی است که در برنامه پنج ساله چهارم توسعه باید حدود 70 درصد از دام های موجود در عرصه های جنگلی استان، خارج شود که این امر با توجه به اعتبارات موجود، میسر نیست.

به هرروی برای حفاظت یایدار از منابع آب و خاک، توجه به روشهای سنتی، بهره برداری بهینه از منابع، توجه به پژوهش، آموزش و آمایش سرزمین، توجه به تحقیقات، تعدیل چرای دام در مراتع و ارائه برنامه های هدفمند و جامع در کنترل روند روبه رشد فرسایش خاک در جنگل های خزری شمال ضروری به نظر می رسد.