دکتر محسن جوادی عضو هیئت علمی دانشگاه قم در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه وضعیت برخی حوزه‌های فلسفه بهتر از حوزه‌های دیگر است و باید این حوزه‌ها را تفکیک و درباره آن جداگانه بحث کرد، اظهار داشت: به طور مثال در زمینه متافیزیک وضعیت نگران‌کننده نیست چرا که ماهیت متافیزیک هم اینگونه نیست که دیدگاههای جدید ارائه شود. اما در حوزه معرفت‌شناسی و اخلاق رشد نداشته‌ایم.
وی با اشاره به اینکه فلسفه اخلاق در واقع بیشتر به تأمل در مبانی و مبادی اخلاق می‌پردازد، تصریح کرد: در تاریخ ایران یک دوره شکوفایی داشتیم، کسانی مانند فارابی و حتی ابن‌مسکویه بوده‌اند که آرای آنها مورد بررسی قرار می‌گیرند و ارزشمند هستند، اما در فلسفه اخلاق وقفه‌ای ایجاد شده که به منظور ریشه‌یابی خمودی و خموشی این حوزه تحلیلهای مختلفی صورت گرفته است.
بحثهای وجودشناسی برخلاف فلسفه اخلاق رشد داشته است
دکتر جوادی یادآور شد: ما تقریباً باید بپذیریم که رونق و رشدی که بحثهای مابعدالطبیعه و یا وجودشناسی که در آثار ملاصدرا وجود داشته، دارای شیب خوبی در حوزه متافیزیک بوده که این شیب در حوزه فلسفه اخلاق دیده نمی‌شود. به‌طوری‌که بررسی این امر منجر به اختلاف نظر مفسران و تحلیلگران است.
وی گفت: عده‌ای معتقدند که جامعه‌ای اسلامی یا دینی نیاز به اینکه در حوزه عمل، تأمل فلسفی کند نداشته است و مشکلات عمل را می‌توان با فقه و رویکرد دینی حل کرد و نیاز به بحث فلسفی نیست. بنابراین انتظار می‌رود در جوامع دینی و جوامعی که ساختار عمل آنها بر اساس فقه و متن است، این اتفاق بیفتد و غیر منتظره نیست. اما برخی این دیدگاه را قبول ندارند زیرا اصل این خموشی و عدم پیشرفت، به معنای دیگر شیب منفی تحولات فلسفه اخلاق را تا یک دوره‌ای نمی توان انکار کرد.
رکود تأملات فلسفی مربوط به خصلت دینی جامعه نیست
دکتر جوادی در ادامه تصریح کرد: مسئله‌ای که جلوی بحثها و تأملات فلسفی را گرفته مربوط به خصلت دینی جامعه نیست، زیرا در الهیات هم با مراجعه به متن و دین فعالیت می‌شود که منافاتی با تأملات دقیق فلسفی نداشته است؛ بنابراین هیچ ارتباطی با رویکرد دینی ندارد و بحثهای اخلاقی نیز نیازمند مراجعه به متن بوده است. چرا که عالمان رویکرد دینی داشته، هم به متن و هم به فلسفه مراجعه می‌کردند. از سوی دیگر عقل به عنوان مصادر فقهی ما تا حد زیادی به استنباطهای فقهی کمک می‌کرد و می‌توانستیم در حوزه عمل هم رشد داشته باشیم.
ترجمه‌ها ضعیف و تألیفات تکراری و تقلید از آثار یکدیگر است
دکتر جوادی با بیان این نکته که در حوزه فلسفه اخلاق کار اصیل تألیفی دیده نمی‌شود و ترجمه هم کارهای دم دستی غربیها است، گفت: اگرچه استثناهایی در این زمینه وجود دارد؛ اما بیشتر ترجمه‌ها تنها برای درگیر کردن ذهن دانشجو خوب است و کار کلاسیکی نداریم. در زمینه تألیفات هم مشکل داریم، زیرا هنوز ذهن درگیر نشده است و تکرار، تقلید و کپی از آثار همدیگر به جز برخی از استثناها بسیار دیده می‌شود.
میراث اخلاقی ما مغفول مانده است
وی با اشاره به اینکه ما حتی در انتقال سنت خود هم مشکل داریم، یادآور شد: میراث اخلاقی ما مغفول است ما کار خوبی در تفسیر و چاپ آنها نکرده‌ایم. فارسی کتابهای فارابی در زمینه اخلاق در دسترس نیست. برخی کتابهای فیلسوفان گذشته ما، به انگلیسی قبل از فارسی چاپ شده اند مانند کتاب اخلاق جلالی که 150 سال پیش به انگلیسی قبل از فارسی چاپ شده و ما نسخه فارسی از آن نداریم.
نظر شما