ظرفیت مغفول مانده؛ زاگرس رویشگاه بی نظیر گیاهان دارویی ایران

به گزارش خبرنگار مهر در خرم آباد، سابقه درمان بیماریها با گیاهان دارویی به قدمت تاریخ زیست انسان بر روی کره زمین است و انسان همواره به حکم تجربه، علم و اندیشه و بنا به مقتضیات در طول عمر حیات در کره زمین به کمک گیاهان دارویی خود را مداوا کرده و می‌کنند.

گیاهان دارویی از ارزش و اهمیت خاصی در تامین بهداشت و سلامت جوامع هم به لحاظ درمان و هم پیشگیری از بیماریها برخوردار بوده و هستند. این بخش از منابع طبیعی قدمتی همپای بشر داشته و یکی از مهمترین منابع تامین غذایی و دارویی بشر در طول نسلها بوده اند.

از نقطه نظر تاریخی، گیاهان اهمیت فراوانی در توسعه جوامع داشته اند و تحقیقات وسیعی برای یافتن فرآورده ها و مواد طبیعی دارویی گیاهی در طول تاریخ انجام شده است.

از سوی دیگر ارزش اقتصادی و تجاری گیاهان دارویی فوق العاده زیاد است به طوریکه در بعضی آمارها ارزش تجارت جهانی گیاهان دارویی بالغ بر 43میلیارد دلار در سال برآورد شده و طی آمار منتشره در اینترنت فروش فرآورده های گیاهی در سال 1997 بالغ بر 3/24 میلیارد دلارآمریکا بوده است.

از طرف دیگر گرایش عمومی جامعه به استفاده از داروها و درمانهای گیاهی و به طور کلی فرآورده های طبیعی به ویژه در طی سالهای اخیر روبه افزایش بوده و مهمترین علت آن، اثبات اثرات مخرب و جانبی داروهای شیمیایی از یک طرف و ایجاد آلودگیهای زیست محیطی که کره زمین را تهدید می کند از سوی دیگر بوده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس تهران در حاشیه جلسه کارگروه گیاهان دارویی استان لرستان در این رابطه به خبرنگار مهر گفت: استان لرستان رویشگاه بی نظیری از گیاهان دارویی در ایران است.

ولی الله مظفریان کار تحقیق و پژوهش در زمینه شناسایی گیاهان دارویی عرصه زاگرس را فعالیتی علمی، منطقی و اجرایی دانست که نیازمند تلاش بی وفقه و تعهد مجریان این کار است و تصریح کرد: در اولین گام برای کارعملی در این بخش شناسایی گیاهان و منطقه ضروری است که این امر باید بر روی نمونه هایی که با اطلاعات دقیق کشاورزی همراه است انجام شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس تهران بر ضرورت حمایتهای دولت در این بخش تاکید کرد و گفت: حمایتها موجب می شود که کشاورز با اطمینان از اینکه می تواند گیاهان دارویی بکارد و ارگانی وجود دارد که گیاهان تولید شده او را بخرد کارش را به نحوه احسن و با علاقه انجام دهد.

مظفریان یادآور شد: باید میزان تولید در این زمینه در حد مزرعه باشد تا پس از اینکه بذر و نهال و قلم برای کشاورز فراهم شد و محصول به مرحله تولید رسید پس از آن بتوانیم محصول را به مرحله صنعتی شدن ببریم.

وی بیان داشت: با تهیه "فلور" استان لرستان که در آن ارزش مرتعی و جنگلی گونه های مختلف این استان آورده می شود افراد می توانند هر اطلاعاتی راجع به کاشت و داشت یک گیاه را به دست آورند و شناخت کافی از هر گونه گیاهی موجود در لرستان برای همه علاقمندان فراهم شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس تهران ادامه داد: استان لرستان بعد از استانهای ایلام، خوزستان، یزد و چهار محال و بختیاری پنجمین استانی خواهد بود که می تواند به این فلور دست پیدا کند.

نکته ای که باید به آن توجه کرد این است که متأسفانه سودآوریهای کلان اقتصادی و توجه روز افزون به تجارت جهانی گیاهان دارویی، مشکلات و مسائل ناگواری را برای این منابع به وجود آورده و نسل گونه های گیاهی را با خطر انقراض مواجه ساخته است. چرا که بخش عظیمی از تجارت، مربوط به گونه های گیاهی دارویی است که از طبیعت جمع آوری شده و بعضا با شیوه های نادرست، نه تنها به انقراض نسل گونه ها می انجامد بلکه تنوع زیستی منطقه و جهان را نیز با خطرنابودی مواجه می سازد.

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس تهران در این زمینه به خبرنگار مهر گفت: لرستان استانی با تنوع گیاهی منحصر به فرد گستردگی و موقعیت اقلیمی آن هم در مناطق گرمسیری و هم در مناطق سردسیری است و گیاهان دارویی زیادی در سطح این استان پراکنده هستند که ما بنا داریم در سه اکوسیستم گرمسیری و سردسیری و میان بند یعنی سردسیری متوسط در زمینه تولید گیاهان دارویی فعالیت کنیم.

مظفریان در خصوص استفاده نا مناسب مردم از گیاهانی مانند موسیر و سایر گیاهان عرصه زاگرس که جنبه دارویی دارند، معتقد است که طبیعت یک پتانسیل طبیعی دارد و زمانی می تواند این پتانسیل استمرار داشته باشد که بر اساس ارزش تولید شده از آن استفاده کنیم یعنی فرصت جایگزینی به بخشی که از آن استفاده کرده ایم را باید بدهیم.

وی همچنین در این زمینه به افزایش جمعیت انسانی و دامی در این منطقه اشاره کرد و یادآور شد: افزایش جمعیت انسانی و دامی باعث شده ما از پتانسیل های ذاتی طبیعت بیش از حد ظرفیت آنها استفاده کنیم.

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس تهران تصریح کرد: یکی از علتهای ایجاد مزرعه برای تولید گیاهان دارویی این است که به کشاورز یاد بدهیم چطور می شود از مزارع طبیعی استفاده کرد و با این روش از تخریب و ویرانی طبیعت جلوگیری کنیم، چرا که باید در حد پتانسیلهای تولیدی برداشت کرد و به گیاه فرصت رشد را داد.

مظفریان خاطر نشان کرد: هدف از ایجاد مزارع ها تولید گیاهان دارویی به منصه ظهور رساندن اوج رویش و تولید گیاهی در حد مزارع است.

مدیر عامل شرکت دارو سازی شهرستان خرم آباد نیز در این رابطه در گفتگو با خبرنگار مهر در خرم آباد اظهار داشت: اگر بخواهیم برای همه افراد دارو تهیه کنیم باید این داروها به شکل مکمل در سبد غذایی خانوار گنجانده شود.

علی صالح نیا با تشریح مزایای گیاهان دارویی، تصریح کرد: حتی اگر بتوانیم تنها پنج نوع گیاه دارویی را شناسایی کنیم خود این امر می تواند هزینه حفظ طبیعت را تامین کند.

وی با تاکید بر ضرورت تهیه داروها از گیاهان دارویی، افزود: ما به دنبال این هستیم که با اخذ دارو از گیاهان بیماریهای کنونی را جوابگو باشیم.

مدیر عامل شرکت دارو سازی شهرستان خرم آباد با بیان اینکه دولت موظف است در بخش استحصال دارو از گیاهان دارویی کمک کند، یادآور شد: اگر تنها بخشی از میلیاردها دلاری که در بخش هزینه درمان مصرف می شود را در زمینه گیاهان دارویی و مزارع آنها خرج کنیم این امر می تواند بخش عمده ای از مشکلات را مرتفع کند.

صالح نیا بر ضرورت کاربردی شدن استفاده از انواع گیاهان دارویی در صنعت داروسازی، افزود: با توجه به اینکه فعالیت در این عرصه یک کار فرابخشی است باید دانشگاههای لرستان با همکاری دستگاههای متولی امر از جمله جهاد کشاورزی، منابع طبیعی و مرکز تحقیقات کشاورزی این فعالیت را ساماندهی کنند.

وی تاکید کرد: رسیدن به برنامه جامع راهبردی تولید و فرآوری گیاهان دارویی در استان لرستان نیازمند کار چند وجهی در بخش های توسعه زیرساخت ها، تحقیقی و پژوهش، تولید ، بازرگانی و توریسم است.

مدیر عامل شرکت دارو سازی شهرستان خرم آباد عنوان کرد: لرستان با موقعیت جغرافیایی خاص در مرکز رشته گوههای زاگرس یک مرکز پژوهشی بی نظیر در عرصه گیاهان دارویی محسوب می شود.

صالح نیا با اشاره به وجود بیش از 800 قلم گیاه در منطقه زاگرس، ادامه داد: از این تعداد گیاه متنوع در این اقلیم بیش از 400 گونه آنها از جمله گیاهان دارویی منحصر به فردی هستند که در این منطقه وجود دارد.

وی خاطر نشان کرد: با شکوفایی صنعت دارویی گیاهان دارویی در لرستان بیش از 5 هزار فرصت شغلی در منطقه ایجاد خواهد شد.

مدیر عامل شرکت دارو سازی شهرستان خرم آباد با تاکید بر ضرورت توسعه کشاورزی مدرن در عرصه گیاهان دارویی، یادآور شد: گیاهان دارویی منطقه زاگرس پس از شناسایی باید توسط متخصصان امر "اهلی" شده و سپس در سطح مورد نیاز کشت شوند.

صالح نیا از دانشگاه لرستان خواست در زمینه فتوشیمی و کشاورزی در این زمینه کند، عنوان کرد: همچنین باید لابراتوارها، اساتید مجرب و دانشجویان علاقمند برای فعالیت در این عرصه تعامل لازم را داشته باشند.

استاندار لرستان نیز در این رابطه در گفتگو با خبرنگار مهر در خرم آباد، اظهار داشت: باید با دعوت متخصصان علاقمند به عرصه گیاهان دارویی فعالیت در این زمینه در استان لرستان با موقعیت خاص جغرافیایی و طبیعی آن گسترش یابد.

سید حسین صابری با تاکید بر ضرورت توسعه بحثهای مطالعاتی و تحقیقاتی در زمینه گیاهان دارویی، افزود: همچنین به موازات فعالیت های تحقیقاتی باید سه کار عملیاتی نیز صورت گیرد.

وی ادامه داد: تکمیل تحقیقات و پژوهشها، تولید انبوه ماده اولیه از این گیاهان برای تهیه دارو و تقویت بخش فرآوری در این صنعت از جمله کارهای عملیاتی است که باید در زمینه گیاهان دارویی صورت گیرد.

استاندار لرستان با اشاره به ضرورت حضور دستگاههای متولی امر به ویژه جهاد کشاورزی در این عرصه، بیان داشت: باید تلاش شود اقتصاد تک محصولی در بخش کشاورزی حذف شود.

صابری همچنین با اشاره به گستردگی گونه های مختلف گیاهان دارویی در لرستان و وجود شرایط رشد این گونه ها در مناطق مختلف این استان، خاطر نشان کرد: برای تولید انبوه داروهای گیاهی به جای داروهای شیمایی باید ماده اولیه را افزایش دهیم که این خود نیازمند توسعه مزارع کشت گیاهان دارویی است.

وی با اشاره به تقسیم کاری صورت گرفته برای توسعه فعالیت در حوزه گیاهان دارویی، افزود: جهاد کشاورزی لرستان باید با تقبل هزینه های این امر در محورهای تولید انبوه ماده اولیه فعالیت داشته باشد و اگر جهاد کشاورزی در این زمینه کوتاهی کند بنابر تشخیص کمیته گیاهان دارویی استان کار به مرکز مطالعات و پژوهش استانداری واگذار می شود.

به هر حال استفاده مطلوب، منطقی و بهینه از این منابع طبیعی و خدادادی که به لحاظ فناوری بسیار کم هزینه تر و ساده تر از صنایع دارویی شیمیایی است، می تواند ضمن تامین بخشی از نیازهای عمده بهداشتی و درمانی جامعه از خروج مقادیر زیادی ارز جلوگیری کند.

بنابراین با اتخاذ سیاستها و راهکارهای مناسب و مبتنی بر یک شناخت واقع گرایانه از وضعیت موجود این منابع و کاربرد روشهای علمی و صحیح در تمام ابعاد اعم از کاشت، داشت، برداشت و بهره برداری صنعتی و اقتصادی آن، چه از طبیعت وچه به صورت کشت مکانیزه، می توان به درکی واقعی و اصولی در خصوص نقش و بازدهی گیاهان دارویی در جوامع رو به رشدی همچون ایران رسید و علاوه بر حفظ و حراست از این سرمایه های ملی به شکوفایی و توسعه پایدار جامعه نیز دست یافت.