به گزارش خبرنگار مهر در کرج، اوقات فراغت نوجوانان و جوانان می تواند نقش به سزایی در پرورش و رشد ابعاد مختلف شخصیت آنان داشته باشد، از این رو پر کردن این اوقات با برنامه های متنوع همراه با شادابی و نشاط آفرینی یکی از ضروریات هر جامعه است.
در کشور ما نهادها و سازمانهایی همچون معاونت پرورشی و تندرستی آموزش و پرورش، سازمان دانش آموزی، سازمان ملی جوانان، سازمان صدا و سیما، سازمان تبلیغات اسلامی، شهرداری، اتحادیه انجمن های اسلامی، بسیج، تربیت بدنی، کمیته امداد و ...برنامه هایی ویژه اوقات فراغت را اجرا می کنند و شاید هر کدام به تنهایی در حیطه مخاطبان خود موفق عمل کنند ولی در عمل برنامه جامعی دیده نمی شود که فراگیر باشد و همگان امکان استفاده از آن را داشته باشند.
اوقات فراغت از دیدگاه عالمان، جامعه شناسان و دانشمندان به حدی مهم است که معتقدند، موجودیت و اصالت فرهنگ های جامعه بر مبنای فرصت ها و اوقات فراغت افرادی که در آن جامعه زندگی می کنند پی ریزی شده است.
چنانچه کارکردهای فراغت را نشاط و شادابی، تفریح و سرگرمی سالم و رشد و شکوفایی استعدادها و تکوین شخصیتها تبیین شود با توجه به اینکه کشور ما در ردیف جوانترین کشورهای دنیا (با میانگین سنی 16سال) است، هدایت، ایجاد امکانات برای غنی سازی اوقات فراغت دانش آموزان می تواند در شکل گیری شخصیت و هویت آنان و سازندگی جامعه ایرانی و اسلامی نقش به سزایی داشته باشد.
بر اساس تحقیقات انجام شده در برخی کشورهای در حال توسعه، مشکلات عمده گذران اوقات فراغت، نداشتن امکانات سالم تفریحی، عدم آگاهی، نداشتن برنامه صحیح و اصولی و همچنین اجرای سیاستهای نامناسب فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی است که موجب انحراف نوجوانان و جوانان و کشیده شدن آنان به سوی تفریحات ناسالم است.
پژوهشهای انجام شده در ایران نیز حاکی از این مطلب است که بسیاری از معضلات اخلاقی و فرهنگی در بین نوجوانان و جوانان ناشی از موازی کاری ارگانها و سازمان های ذیربط و فقدان برنامه ریزی صحیح جهت گذران اوقات فراغت در بین آنان بوده است.
اوقات فراغت از جمله موضوعات پر اهمیتی است که اگرچه باید همیشه با آن پرداخت اما با فرا رسیدن فصل تابستان و تعطیلی مدارس و دانشگاهها مسئولین متولی آن در پی پر کردن و غنی سازی اوقات فراغت کودکان و نوجوانان و جوانان برمی آیند.
در این میان نکته قابل توجه آن است که بیشتر زمان تعطیلات تابستانی یا حداقل ماه اول آن به برنامه ریزی دستگاهها که گاهی در موازات هم برنامه هایی را دارند، می گذرد، ماه دوم در شرایطی که زمینه برای اجرایی شدن تصمیمات فراهم شده است، یا موعد مسافرتها فرا می رسد، در ماه سوم هم که تعطیلات رو به پایان است، اغلب مخاطبان اصلی طرحهای اوقات فراغت سازمانها، درگیر ثبت نام و امتحانات و خرید مدرسه هستند و امسال هم که عملا ماه سوم تابستان مصادف با ماه مبارک رمضان شده است و ماه سوم عملا برنامه های اوقات فراغت چندان قابل بهره برداری نیستند.
| عدم تعامل کافی و موثر بین دستگاهها در عمل برنامه های اوقات فراغت کشور را ناموفق کرده است |
آموزش و پرورش و معاونت پرورشی و تندرستی وزارت متبوع به عنوان یکی از متولیان اصلی امر غنی سازی اوقات فراغت برنامه هایی را برای دانش آموزان اجرا می کند. برگزاری اردوها و کلاس های هنری، ورزشی و فرهنگی در کانونهای این معاونت، بخشی از این فعالیتهاست، فعالیتهایی که در گذشته قبل از احیای معاونت پرورشی مستقیما توسط سازمان دانش آموزی و تشکلهای مربوط به آن اجرا می شد و نگاه به کارنامه کاری سازمان دانش آموزی در گذشته این مهم را گوشزد می کند که در گذشته کانونهای فرهنگی تربیتی سازمانهای دانش آموزی سراسر کشور با داشتن مراکزی در تمامی شهرستانها و بخشهای سراسر کشور و تجربه چندین ساله گامهای موثری را در غنی سازی اوقات فراغت برداشته اند که امروز مشخص نیست چرا دیگر این کانونها همچون گذشته رونق ندارند و اکثرا با مشکلات مالی مواجهند.
علاوه بر برگزاری کلاسهای فرهنگی و ورزشی هنری در کانونها، اردوهای مختلفی نیز با با بهره گیری از امکانات اردوگاهها و مجتمعهای فرهنگی تفریحی سراسر کشور که وابسته به آموزش و پرورش هستند انجام می شد که این امر نیز در حال حاضر نسبت به گذشته کمرنگ شده است.
برنامه هایی از قبیل عمره دانش آموزی و اردوهای تسکیلات پیشتازان فرزانگان و ... نیز از جمله کارهایی بوده که در گذشته آغاز شده و کماکان ادامه دارد.
شهرداریها و معاونت فرهنگی اجتماعی آنها نیز با در اختیار داشتن فرهنگسراها و برخی مجتمعهای ورزشی برنامه هایی را اجرا می کنند.
تربیت بدنی از امکان خود بهره می برد و شاهد رونق باشگاهها و مجتمع های ورزشی در فصل تابستان البته بدون ارائه تسهیلات خاص نسبت به سایر فصول هستیم.
کانونهای فرهنگی تربیتی بسیج و مساجد نیز با برگزاری اردوها و دوره های آموزشی بخشی از این کار دنبال می کند، کمیته امداد هم برای مددجویان تحت پوشش خود برنامه دارد و اداره ارشاد نیز برنامه هایی را اجرا می کند که البته نسبت به نام این اداره بسیار کمرنگ است.
سازمان ملی جوانان نیز برنامه هایی را طرح و اجرا می کند که البته نست به سایر نهادها کمرنگ است، صدا و سیما، سازمان تبلیغات اسلامی و در مجموع 22 نهاد کشور دست اندکار اوقات فراغت محسوب می شوند.
با نگاهی به عملکرد دستگاههای فوق می توان دریافت هر یک در انجام گوشه ای از رسالت پرکردن اوقات فراغت موفقند اما نقاط ضعف بی شماری دارند که شاید در صورت مدیریت واحد و عدم موازی کاری و وجود یک متولی خاص برای امر اوقات فراغت این موضوع تا حدودی رفع می شد.
اختصاص اعتبار کافی به یک مجموعه ثابت که متولی امر اوقات فراغت است، در برنامه ریزی بهتر و اجرایی شدن برنامه ها با همکاری تمام نهادها موضوعی است که باید به آن توجه جدی شود و در خصوص روند جاری نیز بازنگری صورت گیرد.
اوقات فراغت سازنده فرهنگ هر کشور است و نباید خدمات ناشی از آن با بی توجهی هزینه های جبران ناپذیری را به کشور وارد کند.
توسعه فرهنگی زیر بنای توسعه همه جانبه است و این مهم محقق نخواهد شد مگر با برنامه ریزی اصولی برای ارتقا و غنی سازی فرهنگ کشور که اوقات فراغت یکی از بسترهای مناسب جهت برنامه ریزی و اجرای برنامه های فرهنگی است.
گسترش سرگرمیهای سالم، امکانات ورزشی برای دختران و پسران تمامی سنین، برگزاری رقابتهای ورزشی و ترویج ورزش همگانی، توسعه مجتمعهای فرهنگی و تفریحی، توسعه کتابخانه های عمومی، فرهنگسراها، سینما و خانه های تئاتر، نگارخانه ها، موزه ها و ... می تواند بخشی از فراغت کودکان، نوجوانان و جوانان را در تمامی فصول به ویژه اوقات فراغت تابستان پر کند.
ایجاد تسهیلات خاص برای تمامی اقشار در استفاده از مکانهای فوق می تواند از تاثیرات به سزایی در ایجاد روحیه نشاط، شکوفایی استعدادها و غنی سازی اوقات فراغت به همراه داشته باشد، از طرفی بالا بودن هزینه های کلاسهای فوق برنامه مراکز غیر دولتی، استفاده از این امکان را برای همگان سلب کرده است و باید با گسترش مراکز دولتی و کاهش شهریه ها امکان استفاده از دوره های آموزشی رابرای همه اقشار فراهم کرد.
در صورتیکه به خاطر عدم مدیریت واحد فوق در امر اوقات فراغت برنامه ریزی مناسب برای نوجوانان و جوانان صورت نگیرد، علاوه بر هدر رفت سرمایه عظیم و گرانبهایی چون وقت این رده سنی، آسیبهای اجتماعی نیز گریبانگیر جامعه خواهد شد.
نوجوان و جوانی که نتواند در جای مناسب انرژی خود را تخلیه کرده و نشاط و شادابی را تجربه کند و از اوقات فراغت خود به شکل مناسب بهره برد، حتی برای داشتن هیجان کاذب به آسیبهای اجتماعی نظیر بزهکاری و خشونت روی می آورد.
از این رو نیاز است پدر و مادرها نیز در خصوص راهنمایی مناسب برای فرزندان آموزش ببینند و تصور اینکه ثبت نام در کلاسهای گوناگون درسی و غیر درسی در تابستان به مفهوم پر کردن صحیح وقت بچه هاست، تصور غلطی است و باید این موضوع نهادینه شود که بچه ها به شادی و سرگرمی نیز نیاز دارند.
|
با پایان یافتن تابستان آموزشهای فرهنگی و هنری و در کل برنامه های اوقات فراغت به نوعی خاتمه می یابند |
باید مدیریت واحد در امر اوقات فراغت در کشور تشکیل و با همکاری نهادهای اجرایی مرتبط زمینه اجرایی شدن طرح های غنی سازی اوقات فراغت را فراهم کند و وجود یک برنامه هماهنگ و منسجم برای تمامی دستگاهها موجب تسریع در روند بهینه سازی اوقات فراغت در کشور می شود.
یک کارشناس اوقات فراغت در گفتگو با خبرنگار مهر در این خصوص گفت: فلسفه تشکیل سازمان ملی جوانان در حقیقت پاسخ به این نیاز بود که برای سیاستگذاری کلان حوزه نوجوانان و جوانان یک سازمان یا نهاد متولی شود و سیاستهای کلی را تدوین کرده و متناسب با این سیاستها و ابلاغ آن به سایر ارگانهای دست اندرکار امر اوقات فراغت در نهایت همه تلاشها منتج به یک سیاست و راهبرد اساسی شود.
علی نقی یزدان پناه افزود: با ارائه شرح وظایف هر اداره خود در راستای سیاستهای کلی گام برمی دارد و متاسفانه در حالیکه این کار باید صورت می گرفت و در این راه قدم برداشته می شد در چهار سال گذشته به دلیل محدودیتها و تغییر سیاستها عملا هیچ نظارتی بر آنچه که در دستگاههای مختلف اعمال می شود، نمی افتد.
معاون سابق سازمان دانش آموزی کشور گفت: این عملکردهای گوناگون دستگاههای مختلف دارای اشکالاتی است و عده ای خاص در تمامی برنامه ها مثلا در بسیج، آموزش و پرورش، شهر داری و غیره حضور می یابند و عده ای امکان بهره بردن از امکانات هیچ یک از این نهادها برایشان فراهم نمی شود.
وی ادامه داد: باید برنامه های اوقات فراغت به گونه ای طراحی شوند که چه از نظر کیفیت و چه کمیت قابل ارزیابی باشند و اینکه در نهایت چه تعداد تحت تاثیر این برنامه ها قرار می گیرند مورد توجه جدی قرار گیرد.
یزدان پناه تاکید کرد: باید ارزیابی کرد آیا این فعالیتها تعریف شده متناسب با نیازهای جوانان و نوجوانان هستند و از طرفی اگر حق انتخابگری و داوطلبانه بودن فعاللیتها از نوجوان و جوان سلب شود، فعالیتهای اوقات فراغت نیز مثل اوقات رسمی می شود.
وی عنوان کرد: اوقات فراغت چون خارج از چهارچوبهای رسمی است، منشاء ابتکار و اختراع است و شرایطی را فراهم می کند که این افراد متناسب با ویزگیهای روحی و روانی خود خلاقیت خود را بروز دهند و نباید در چارچوبهای رسمی آورده شود.
یزدان پناه گفت: تعریف ما از اوقات فراغت پر کردن نیست، غنی سازی است، یعنی فعالیتهای اوقات فراغت باید مبتنی بر نیازها و علایق دانش آموزان و جوانان باشد و در این صورت است که این اوقات پربار می شود.
این پژوهشگر اوقات فراغت بیان داشت: اشکال دیگر برنامه های موجود، هدفهای کلی است که برای اوقات فراغت پیش بینی شده است و اغلب قابل دستیابی نیست، چون فرآیندها اوفات فراغت به سادگی قابل ارزیابی نیستند.
وی گفت: باید مهارتها ارزیابی شوند که آیا هدفهایی که برای رشد و ارتقا عقلانی، دینی، فرهنگی و اجتماعی پیش بینی شده بود، موفق بوده است و تا چه حد به این اهداف دست یافته شده است.
یزدان پناه تصریح کرد: خروجی برنامه های اوقات فراغت اهمیت دارد و پر کردن صرف اوقات فراغت اهمیت ندارد.
وی ادامه داد: اینکه پس از شرکت در کلاسهاو برنامه های اوقات فراغت چقدر حقوق شهروندی نهادینه شده است؟ چقدر بچه ها راستگوتر و شجاع تر شده اند و .... موضوعی است که تنها در یک فرآیند تعریف می شود، اینکه ورودی بچه ها به این فعالیتها از چه نقطه ای است و از چه نقطه ای خارج می شوند.
این کارشناس تاکید کرد: در نگاهی جامع تر تعریف از اوقات فراغت سالیانه است و در تابستان بیشتر می شود اما در طول سال تحصیلی نیز به تناسب از دو تا چهار ساعت و یا بیشتر اوقات فراغت وجود دارد و این میزان در تابستان به 10تا 12 ساعت می رسد.
یزدان پناه گفت: کشور نیازمند برنامه جامع و مدون برای اوقات فراغت است و اوقات فراغت در واقع حکم پیشگیری از وقوع آسیبها را برعهده دارد و از نظر تامین بهداشت روانی و روحی نقش به سزایی دارد و با بهره بردن از اوقات فراغت می توان ضمن پیشگیری از آسیبهای اجتماعی هزینه های درمان را نیز تا حدود زیادی کاهش داد.
وی یادآور شد: همان گونه که در برنامه های رسمی کشور از یک برنامه تبعیت می شود، باید در برنامه های اوقات فراغت هم با دیدی کلان از یک برنامه تبعیت کرد و از همین روست که در برخی کشورها وزارتخانه ای به نام اوقات فراغت دارند.
این کارشناس مسائل تربیتی تاکید کرد: نباید هزینه های اوقات فراغت فقط به خانواده ها تحمیل شود و از این روست که برنامه ریزی و هزینه برای اوقات فراغت در سبد هزینه ای خانواده ها جایی ندارد، زیرا اصلا خروجی از این کار ندیده اند تا اقدام به آن کنند، باید تلاش کرد همان گونه که در زمینه کلاسهای تقوینی درسی خانواده ها راغب به شرکت فرزندانشان هستند باید در زمینه اوقات فراغت نیز انگیزه پیدا کنند و در این خصوص نیازمند فرهنگسازی هستیم.
......................................
گزارش : اعظم کریمی
نظر شما