نقره کاری تبریز در غبار فراموشی

به گزارش خبرنگار مهر در تبریز، "نقره" یکی از عناصر شیمیایی است. براق، سفید مایل به خاکستری. نقره به لحاظ فرهنگی یکی از فلزات نجیب و از نظر تجارتی عنصری گرانبها محسوب می شود.گرچه قدمت پیدایش نقره به 600 سال قبل از میلاد برمی گردد اما از آن تاریخ نیز به عنوان یکی از فلزات گرانبهای زینتی مورد توجه جوامع بشری قرار گرفته است.

گوشه و کنار کهن شهر تبریز هنرمندان نقره کار تبریزی مشغول قلم زنی و خلق آثاری زیبا و بدیع از نقره هستند. با این حال اما اغلب نقره کاران این دیار را افراد سپید موی و کهن سال تشکیل داده و از حضور جوانان در این عرصه چندان خبری نیست.

"گرگین شاهنظریان" یکی از نقره سازان تبریزی است که به گفته خود موی خود را در این راه سفید کرده است. او می گوید: از 16 سالگی به خاطر علاقه ای که به نقره سازی داشتم، این حرفه را آموخته و 55 سال است که در این کار مشغول به فعالیت هستم.

وی نقره سازی را به عنوان هنر تلقی کرده و در عین حال آن را نوعی سرمایه برای خانواده می داند.

به گفته شاهنظریان، نقره سازی از سال 1915 میلادی از ترکیه برای اولین بار به تبریزآمده و لذا نقره کاران بیش از دیگر نقاط کشور در تبریز دیده می شوند.

نکته جالب در این میان این است که اغلب نقره کاران قدیمی شهر تبریز را هموطنان ارامنه تشکیل می دهند. علت این موضوع را از این هموطن ارمنی تبریزی جویا می شوم. می گوید: در دوران جنگ جهانی اول، دولت عثمانی اقدام به اعمال فشار و کشتار علیه ارامنه کرده و آنها مجبور به مهاجرت به ایران شده اند.

وی با بیان اینکه صنعت نقره در آن دوران در ترکیه رواج داشت می افزاید: به همین دلیل نیز بخش عمده ارامنه آن دوران برای گذران زندگی و امرار معاش در تبریز به پیشه نقره کاری روی آوردند.

گذشته از سابقه تاریخی صنعت نقره کاری اما اغلب مردم از این هنر و صنعت جذاب و زیبا آگاهی نداشته و توجه به طلا و سنگهای قیمتی آنها را از پرداختن این این فلز زیبا دور کرده است.

با مشاهده آثار ساخته شده توسط هنرمندان نقره کار می توان پی برد که اغلب لوازم و اشیای زندگی روزمره از این فلز ساخته می شود. آجیل خوری، میوه خوری، چایخوری، آینه شمعدان، قندان، گل، سینی و... از جمله این موارد است.

به اعتقاد کارشناسان، صنعت و هنر نقره کاری پس از رکودی چندین ساله دوباره حیات مجددی آغاز کرده است.

پیش از این، اشیای نقره ای به دلیل قیمت بالای آنها نوعی ول خرجی یا اشرافیگری محسوب می شد اما با تغییر نگرش به این هنر، آثار نقره ای ضمن تزئین خانه های مردم، نوعی سرمایه گذاری برای مواقع ضروری نیز به شمار می آید.

شاه نظریان معتقد است وضعیت نقره در ایران رو به پیشرفت است و افرادی که از شهرها و کشورهای دیگر به تبریز می آیند، دوست دارند اشیاء نقره ای به یادگاربا خود ببرند.

وی آینده نقره سازی را روشن دانسته و می گوید: نقره سازی نوعی هنر و سرمایه است و به همین جهت در زندگی افراد از جایگاه ویژه ای برخوردار است.

به گفته وی استقبال خانمها از نقره بیشتر است. اما اقشار مختلف مردم مشتری و طرفدار جنس هایش هستند و افراد با توجه به سن و نیاز خود از این اشیاء تهیه می کنند.

وی ادامه می دهد: کسانی که در سنین بالا هستند، کارهای قدیمی را می پسندند در حالیکه جوانها دوست دارند زندگی مشترکشان را با آینه شمعدان های نقره ای آغاز کنند. پدر و مادرها نیز در اعیاد و مناسبت ها بیشتر به فرزندان خود اشیاء نقره ای هدیه می دهند.

محمد دباغی یکی دیگر از هنرمندانی است که از 45 سال گذشته در این زمینه فعالیت دارد. وی با اشاره به شرایط فرهنگی حاکم بر جامعه می گوید: برخی فکر می کنند فقط افراد غنی و پولدار می توانند اشیای نقره ای بخرند در حالیکه چنین طرز فکری درست نیست.

وی عدم اطلاع عمومی از صنعت و هنر نقره را یکی از مشکلات این عرصه خوانده و می افزاید: مردم به جای اینکه در جهیزیه نوعروسان از ظروف شکستنی به فراوانی استفاده کنند، می توانند نقره را زینت بخش منزل دختران تازه عروس خود نمایند که هم نوعی ثروت و دارایی است و هم به افزایش زیبایی کمک می کند.

دباغی همچنین یادآور می شود: از طرفی ظروف نقره ای نه می شکند و نه خراب می شوند و نتها با پاک کردن آن به وسیله یک دستمال خیس مثل روز اولش می شود.

وی با بیان اینکه روند علاقه و شناخت مدرم به نقره در حال افزایش است، خاطرنشان می کند: افراد میانسال و مسن به اشیایی چون زنجیر ساعت، انگشتری و لوازم منزل علاقه دارند در حالیکه جوانان بیشتر میل به خرید آینه شمعدان نقره ای در آغاز زندگی مشترک خود دارند.

علی ساجدی نیز تا چند سال پیش طلا ساز بود اما به طور اتفاقی با صنعت و هنر نقره کاری آشنا شده و به این پیشه روی آورد است.

وی نقره سازی را آمیخته ای از هنر، فن و صنعت دانسته و می گوید: امروزه حتی افرادی که تا دیروز از نقره آشنایی چندانی نداشتند برای تزئین منازل خود به خرید اشیای نقره ای روی آورده اند.

از نکات جالب و مورد توجه در عرصه نقره کاری اینکه جوان ها نیز رفته رفته به این هنر و صنعت قدیمی اقبال نشان داده اند. گرچه تا چندی پیش هنرمندان نقره کار را تنها افراد مسن تشکیل می دادند اما هم اکنون دیدن جوانان در کنار استادکاران، امید به آینده این صنعت را بیشتر می کند.

رامین اسکندرزاده نقره کار 22 ساله تبریزی می گوید: مدت شش سال است که نقره سازی را از پدرم آموخته و تاکنون علاوه بر خلق آثار زیبا ، سه هنرجو را نیز تعلیم داده ام.

وی با بیان اینکه به جنبه های هنری آثار نقره ای در ایران کمتر پرداخت شده است می گوید: نقره همانند طلا و جواهرات در بین مردم شناخته نشده و بر اساس یک تفکر قدیمی، اینگونه برداشت می شد که تنها افراد مرفه جامعه قدرت خرید نقره را دارند.

این هنرمندان جوان نقره کار استقبال اقشار مختلف از جمله خانم ها را از نقره خوب عنوان کرده و می گوید: می توان آینده خیلی روشنی برای نقره در نظر گرفت.

وی با اشاره به جنبه های مثبت اشیای نقره ای با ظروف کریستال و دیگر فلزات موجود می گوید: با اینکه همه ظروف زیبایی خاصی دارند، اما نقره قابلیت برگشت داشته،‌از بین نمی رود و از همه مهمتر در مواقع ضروری و نیاز مادی می تواند به کمک خانواده ها بیاید .

با توجه به اهمیت هنر نقره کاری در تبریز، آموزش این هنر-صنعت مورد توجه دستگاه های دولتی ذیربط قرار گرفته است. امروزه جوانان علاقمند می توانند با مراجعه به مراکز فنی و حرفه ای و نیز مراکز وابسته به صنایع دستی، ضمن آموزش نقره سازی شغلی مناسب برای خود دست و پا کنند.