به گزارش خبرنگار مهر در بیرجند، کارشناس تزئینات معماری سازمان میراث فرهنگی خراسان جنوبی صبح سه شنبه در جریان بازدید از این بنای تاریخی یکی از ارزشمندترین مجموعه باغهای تاریخی شهر بیرجند را مجموعه باغ و عمارت رحیم آباد دانست که در گذشته دارالحکومه اسماعیل خان شوکت الملک بود.
محمد علی بزرگمهر با بیان اینکه این بنای تاریخی در 1.5 کیلومتری باغ و عمارت اکبریه قرار دارد، افزود: باغ رحیم آباد در زمان احداث به عنوان دارالحکومه اسماعیل خان شوکت الملک فرزند ذکور حشمت الملک مورد استفاده قرار می گرفته است و یکی از بزرگ ترین باغ و عمارت های خراسان جنوبی است و دارای ارزشمندترین تزئینات وابسته به معماری در سطح بناهای تاریخی شهرستان بیرجند و حتی استان خراسان جنوبی است.
وی اضافه کرد: محور این مجموعه در سمت شمالی – جنوبی گسترش دارد و در کنار معابر اصلی آن گونه های سرو شیراز و سرو خمره ای کاشته شده‌اند و دیگر فضاهای باغ به کشت درختان مثمر اختصاص دارد.
بزرگمهر با بیان اینکه فضاهای معماری در این مجموعه در سه بخش شمالی، جنوبی و شرقی تمرکز یافته است، اضافه کرد: در این میان بخش شمالی مجموعه علی‌رغم اینکه از نظر توپوگرافی در موقعیت پست تری قرار دارد به عمارت اصلی اختصاص یافته و سایر فضاها به خدمات‌دهی به این بخش اختصاص داشته است و همین ویژگی سبب منحصر به فرد بودن این مجموعه در میان باغهای تاریخی ایرانی است.
وی ادامه داد: طبقه همکف بنا هیچ گونه تزیینی ندارد و احتمالاً به عنوان انبار از آن استفاده می شد، اما در طبقه اول بنا در اتاق‌های مختلف انواع تزئینات نقاشی روی گچ، گچبری و آینه‌کاری با نقش سردیس حیوانات گل و گیاه و نقوش اسلیمی و ختایی مختلف دیده می‌شود.
به گفته وی یکی از ارزش های مجموعه رحیم آباد روند تدریجی ساخت آن از اوایل دوره قاجار تا دوره پهلوی دوم است که در این روند به تدریج مجموعه حاضر شکل گرفته و به فراخور تزئینات مرسوم در این دوره ها در بنا به استادی اجرا شده است.
بزرگمهر با بیان اینکه این مجموعه دارای تعداد زیادی در و پنجره است که انواع اشکال مختلف و عموماً از چوب چنار ساخته شده‌اند، افزود: این در و پنجره‌ها به روش‌های مختلف گره چینی، مشبک‌کاری و قواره بری با نقوش هندسی و گیاهی اجرا شده و دارای شیشه‌های رنگی و آینه نیز هستند.
کارشناس تزیینات معماری خراسان جنوبی خاطر نشان کرد: اهداف ایجاد این درها و پنجره های با این اشکال و رنگ های مختلف را می توان به چند دسته تقسیم بندی کرد، که عمده ترین هدف آنها تأمین نور فضای درونی و در معرض دید قرار دادن فضای بیرونی اتاق‌ها به منظور بهره گیری از مناظر طبیعی و مصنوعی است.
وی کاهش شدت تابش نور آفتاب و در نتیجه گرما در فصل تابستان و اجازه نفوذ اشعه خورشید در زمستان ها که مایل تر می تابد به درون فضاها را از دیگر کارکردهای اینگونه پنجره ها خواند و افزود: ایجاد محرمیت در فضای درونی خانه و زیبایی در نمای درونی و بیرونی فضاها از دیگر اهداف آن است.
به گفته وی در مورد دلایل استفاده از شیشه های رنگی در اینگونه در و پنجره ها علاوه بر ارضای حس زیبایی شناسانه می‌توان گفت که گذشتگان به تجربه دریافته بودند که نورهای رنگی منتشره از اینگونه در و پنجره‌ها در راندن حشرات مزاحم موثر است و این تنوع رنگی نور از نظر روانی در کاهش افسردگی فرد نقش دارد و اصطلاحاً نوعی نور درمانی در فضاهای دارای طیف های مختلف نوری رخ می دهد و این به دلیل ایجاد حس تقدس و پاکی و ثبات و امنیت روانی نور است.
بزرگمهر با بیان اینکه در این عمارت از انواع شیشه به رنگ‌های زرد، سبز، ارغوانی، آبی فیروزه ای، آبی لاجوردی، بنفش، قرمز و بیرنگ استفاده شده است، بیان داشت: هنرمندان سازنده این آثار با استفاده از نقوش مختلف هندسی و گیاهی که ویژگی آنها امکان خلق آثار بی شمار و گوناگون در عین پایبندی کامل به اصول زیباشناسانه است، پرداخته اند.
وی در ادامه مهم ترین آسیب های وارد شده به این آثار که جزو آسیب های انسانی طبقه بندی می شود را جداسازی عمدی تزئینات مشبک، رنگ آمیزی و بتونه کاری اغلب درها و سایر آسیب های وارده بر اثر استفاده نادرست دانست و افزود: همچنین بر اثر هجوم موریانه ها بسیاری از قطعات چوبی آسیب دیده اند که در آسیب های زیستی طبقه بندی می شود و از طرف دیگر بر اثر تأثیر دراز مدت عواملی مانند باد، باران، سرما، گرما و نور خوشید رویه سطحی در و پنجره ها فرسوده شده است که در دسته آسیب های اقلیمی جای می گیرد.
به گفته وی در مرمت این درها و پنجره ها سعی شده مبانی نظری مرمت به بهترین نحو ممکن رعایت شود و با استفاده از آخرین پژوهش های انجام شده در مرمت آثار تاریخی از موادی استفاده شده که کمترین آسیب را به چوب وارد می‌سازد و از آنجایی که یکی از مسائل معمول در استفاده از چوب در ایران مرکزی هجوم موریانه‌ها به اشیای چوبی است، در این زمینه نیز تمهیدات لازم اندیشیده شده است.
بزرگمهر خاطرنشان کرد: معاونت میراث فرهنگی سازمان میراث خراسان جنوبی مرمت سایر تزئینات معماری این مجموعه را در سال 1388 در دستور کار دارد.
کارشناس تزئینات معماری خراسان جنوبی در پایان یادآور شد: مجموعه باغ و عمارت رحیم آباد در 22 خرداد سال 1379 به شماره 2707 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
نظر شما