دکتر سید محمد ثقفی در گفتگو با خبرنگار مهر در پاسخ به این سؤال که یکی از اولین فلسفه‌های مرتبه دوم که در ایران معرفی شده فلسفه علم بوده است. با این همه به نظر می‌رسد وضعیت ما در فلسفه علم هم چندان مطلوب نیست، آیا این نظر را قبول دارید و چرا؟ گفت: فلسفه امروزه به دو بخش تقسیم می‌شود: یکی فلسفه عام است به معنای هستی‌شناسی (آنتولوژی) و دوم مراد از فلسفه، فلسفه شناخت است (اپیستمولوژی). سومین بخش هم در رابطه با علوم است و فلسفه علمهای مختلف را شامل می‌شود مثلاً فلسفه اخلاق، فلسفه علوم اجتماعی، فلسفه دین و فلسفه فیزیک.
وی افزود: فلسفه علم از قرون 18 و 19 با جریان پوزیتیویسم مطرح شد. هدف علم عبارت است از کشف واقع. البته تعریف علم به صورت پوزیتیویستی آن بسیار ناقص است زیرا همه معارف بشری به صورت تجربی و علمی نیستند، به علاوه یک سؤال اصلی راجع علم مطرح است که بشر را فقط در زمینه مسائل مجهولات طبیعی مورد تحقیق قرار می‌دهد اما اگر مسائل دیگری با زندگی انسان مطرح باشد باید یک نوع فلسفه علم را فراتر از علوم پوزیتیویستی مطرح کنیم.
این محقق حوزه جامعه‌شناسی دین اظهار داشت: البته این مسئله بیشتر در علوم انسانی است وگرنه نزد عرفا علم فقط کشف واقع نیست و علم باید حقیقت را نیز بر آدم روشن کند و حقیقت در قلمروی زندگی فراتر از موضوعات تجربی و مادی است. بنابراین امروزه باید در کنار فلسفه سیاسی یا مباحث فلسفه علم یک فصلی باز شود به نام غایت‌گرایی در علم، بدین معنا که هدف از علم و تحصیل چیست؟ و این علم و تحصیل چه نقشی در کمال آدمی در ارتقای کیفی آدمی دارد.
وی افزود: اگر این سؤال را مطرح کنیم در کنار تعلیم، مسئله تربیت را باید مد نظر قرار دهیم و پاسخ این نحوه سؤال از قلمروی معارف تجربی به معنای پوزیتیویستی آن بالاتر است. باید علوم انسانشناسی معنوی را مدنظر قرار دهیم و این را باید از زلال مذهب و عرفان بگیریم.
ثقفی در پاسخ به این سؤال که وجود رشته مستقلی به نام فلسفه علم در مقاطع فوق لیسانس و دکترا تا چه اندازه در شکوفایی این رشته در ایران مؤثر بوده است؟ گفت: البته باید گفت که فلسفه‌های علوم معین باید در رشتههای مربوطه در دوره کارشناسی ارشد مطرح باشند. مثلاً فلسفه جامعه‌شناسی در رشتههای جامعه‌شناسی، فلسفه‌های اخلاق در رشته اخلاق، فلسفه‌های تاریخ در رشته تاریخ، فلسفه‌های حقوق در رشته علم حقوق و فلسفه فیزیک و فلسفه شیمی و فلسفه هنر اینها امروزه همه‌شان مطرح هستند و کتاب هم دارند. البته استقلال یافتن فلسفه علم یقیناً در این گستره مهم ارزیابی می‌شود.
نظر شما