مشكلات ساخت فيلم هاي كودك و نوجوان در كشور

به گزارش خبرنگار سينمايي "مهر"،  هر فيلم براي آنكه بتواند در جامعه مطرح شود با مثلثي شامل توليد، نمايش و مخاطب روبرو است كه در راس آن توليد قرار دارد. به عبارت ساده تر، يك فيلم براي اينكه توليد شود بايد تهيه كننده و كارگرداني داشته باشد تا با انگيزه اي فرهنگي يا تجاري دست به توليد يك اثر بزند.
در كشور ما با آنكه توليدات سينمايي  به وسيله بخش خصوصي انجام  مي شود، ولي همواره نيازمند حمايت هاي دولتي است. اما اين حمايت ها، گاه با افت و خيزهايي مواجه مي شود كه به همين خاطر برخي ژانرها از جمله فيلم هاي كودكان و نوجوانان  در بخش توليد با مشكل مواجه مي شوند.
در زمينه توليد يك فيلم در وهله اول دو مساله كلي وجود دارد. نخست بحث  مضمون و داستان اثر و سپس مسايل مالي و بودجه يك فيلم به ميان مي آيد. تجربه سال هاي اخير نشان داده است سينماي ما در زمينه  كارگرداني و ارايه مضامين قابل اعتنا در ژانر كودك و نوجوان با كمبود مواجه نيست. به اين جهت كه در دوره هاي مختلف سينماي ايران آثاري در زمينه كودك و نوجوان بر پرده رفته اند كه حتي ركورد فروش را هم به دست آورده اند. مشكل اصلي كه كاهش توليد در اين بخش را موجب مي شود، كمبود امكانات مالي است.
عادل بزدوده،  عروسك ساز با سابقه سينماي ايران در بيان علت ركود  توليد آثار كودكان و نوجوانان به خصوص در بخش فيلم هاي عروسكي مي گويد:  مهمترين دليل مسايل مالي است. به اين خاطر كه هزينه ساخت كليه وسايل، عروسك ها، دكور، دستمزد عوامل و ساير مخارج توليد فيلم "مدرسه موشها" كه چند سال پيش توليد شد، بالغ بر 7 ميليون تومان بود. در حالي كه من به جرات مي توانم بگويم اگريك فيلم سينمايي بخواهد توليد شود كه تمامي مشخصات چنين اثري  را با خود داشته باشد، هزينه اي معادل يك ميليارد تومان را در برخواهد گرفت. به عقيده شما در وضع كنوني سينماي ما كسي حاضر به چنين سرمايه گذاري عظيمي هست؟!
امير فيضي كه پس از دو سال موفق به اكران فيلم " جوجه اردك من " شده است، در اين باره مي گويد:  فيلم هاي اين عرصه با سهل انگاري ناخوشايندي از سوي مديران و دست اندر كاران توليد مواجه مي شود. چنانكه معمولا" آثار كودك از كمترين بودجه و امكانات برخوردار هستند و اين مساله كارگردان را هميشه با محدوديت ومشكل اجراي خواستهايش در راه اعتلاي مضمون و افزايش زيبايي هاي بصري مواجه  مي كند.
مريم سعادت هم كه سالهاست به عنوان عروسك گردان و بازيگر آثار كودك و نوجوان فعاليت مي كند، در اين باره به خبرنگار مهر گفته است:  دليل ركود چشمگيرتوليد آثار كودك و نوجوان را بايد از تهيه كنندگاني جويا شد كه با رقم هاي بسيار پايين و غير قابل باور از هنرمندان با تجربه اين عرصه ( به خصوص آثار عروسكي ) مي خواهند فيلم توليد كنند. رقمي كه حتي هزينه هاي ساخت عروسك و لباس آنها را هم تامين نمي كند؛ چه رسد به ساخت دكور و دستمزد بازيگران و ساير دست اندركاراني كه براي توليد در يك كار تصويري فعاليت مي كنند.
همانطور كه اشاره شد، ميزان توليدات سينمايي كه در ژانر كودك و نوجوان توليد مي شود رابطه اي  مستقيم با حمايت هاي  دولتي دارد. يعني هر اندازه كه اين حمايت ها در جهت دادن امكانات فني و تسهيلات مالي افزايش يابد، توليد هم سير صعودي به خود مي گيرد.
بر اساس اعلام رسمي بنياد سينمايي فارابي  در سال 1381 در ژانر كودك و نوجوان 14 فيلم بلند تهيه و توليد شده است كه از اين ميان 3 اثر ويديويي و بقيه آثار سينمايي بوده اند. در سال 1382  تعداد توليدات اين ژانر به 10 فيلم بلند كاهش مي يابد كه از ميان اين تعداد اثر تنها 5 فيلم به طريقه 35 ميلميتري توليد شده اند و بقيه آثار فيلم هاي بلند ويديويي بوده اند.امسال تا كنون فقط  نام 6 فيلم ژانر كودك و نوجوان در فهرست فعاليت هاي سينمايي كشور قرار دارد كه از اين ميان 3 فيلم در مرحله پيش توليد به سر مي برند و تنها يك فيلم مراحل پاياني توليد را پشت سر مي گذارد. مهمتر اينكه امسال برخي  كارگردان هاي اين گونه سينمايي هنوز با مشكل پيدا كردن سرمايه گذار مواجه هستند.
اين در حالي است كه ميزان توليدات سينمايي كشور طي دو سال گذشته حدود 20 درصد افزايش يافته، اما توليد فيلم هاي كودك و نوجوان با سير نزولي مواجه بوده است.
فرشته طائر پور،  تهيه كننده با سابقه ژانر كودك در اين زمينه به خبرنگار مهر گفت:  تا زماني كه وضع اكران و حمايت از اين نوع آثار مشخص نشود، قصد توليد فيلم كودك را ندارم. هر وقت  شرايط مساعدي براي نمايش عمومي اين گونه آثار ايجادشد، با كمال ميل حاضر به توليد فيلم كودك هستم.
در برخي موارد ارگان هاي دولتي كه متولي حمايت از توليدات فرهنگي و هنري عرصه كودكان و نوجوانان هستند، به سفارش ساخت فيلم در موضوع هاي خاص هم اقدام مي كنند. اما تعداد توليدات اين گونه مراكز و ارگانها به كمتر از يك فيلم بلند سينمايي در سال مي رسد.
ابراهيم فروزش كه فيلم " بچه هاي نفت " را با سرمايه گذاري كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان توليد كرده، بر اين باور است:  در بخش دولتي كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان عملكرد خوبي دارد. چون بودجه خود را براي توليد  فيلم هاي مختلف كوتاه و بلند داستاني، انيميشن و مستند صرف مي كند. اما به هر حال محدود بودن اين بودجه باعث مي شود تعداد كمي اثر مجال توليد پيدا كنند. 
صدا و سيما از ديگر سازمان هاي دولتي به شمار مي رود كه در راه توليد فيلم و برنامه هاي كودك و نوجوان در ژانرهاي مختلف اقدام هايي را انجام داده است. حتي موسسه فرهنگي - هنري صبا از سوي تلويزيون تشكيل شده است تا توليدات انيميشني و عروسكي، شكل متمركز و تخصصي به خود بگيرند. اما صدا و سيما هم ساخت فيلم ها يا مجموعه هاي تلويزيوني اين عرصه را در اولويت برنامه هاي خود قرار نداده است و آثار توليد شده هم از كيفيت هنري مطلوبي برخوردار نيستند.
بزدوده در اين زمينه مي گويد :  ساخت آثار عروسكي در تلويزيون هم طي سال هاي گذشته بسيار كم شده كه به همان دليل بالابودن هزينه توليد است.  البته اكنون در تلويزيون گهگاه نمايش ها يا برنامه هاي عروسكي ساخته مي شود، اما اين آثار از كمترين پرسوناژ و پايين ترين كيفيت هنري برخوردارند.
سعادت نيز بر اين باور است:  يك هنرمند دست اندركار توليد فيلم هاي عرصه  كودكان و نوجوانان علاقمند به فعاليت مستمر در اين زمينه است. اما هميشه شرايط آماده نيست. خود من براي ساخت يك كار عروسكي به تلويزيون مراجعه كردم؛ ولي نوع برخورد با اين مقوله و مبالغ پيشنهادي بسيار نااميد كننده بود. ديگر فعالان حرفه اي آثار عروسكي هم دچار همين مشكل هستند و با اطلاع از اين شرايط ترجيح مي دهند به اين شرايط تن ندهند. 
با انچه گفته شد  شرايطي به وجود امده است كه بر اساس آن بسياري از كارگردان هاي با تجربه عرصه كودك و نوجوان كه به موفقيت هايي نيز در اين زمينه دست پيدا كرده اند، به توليد مستمر در اين عرصه دست  نمي زنند و  پس از ارايه چند فيلم، سراغ آثاري مي روند كه با موضوع بزرگسالان توليد مي شود و تعداد سرمايه گذاران بيشتري در اين عرصه وجود دارد. براي نمونه فعاليت چند تن از كارگردان هاي شاخص اين ژانر را مي توان بررسي كرد.
محمد علي طالبي كه ساخت فيلم " تيك تاك " را در كارنامه هنري خود دارد، طي چهار سال اخير فعاليتي در زمينه توليد آثار كودك نداشته و سال گذشته با ساخت مجموعه تلويزيوني " مثل  ماه شب چهارده " براي شبكه دو سيما به فعاليت كارگرداني خود ادامه داده است.  ايرج طهماسب كه با ساخت فيلم سينمايي " كلاه قرمزي و پسر خاله" به موفقيت بسيار چشمگيري در گيشه دست يافت و حدود دو سال پيش فيلم " كلاه قرمزي و سروناز " را توليد كرد، اكنون در حال تدارك براي ساخت فيلمي با نام " زير درختان هلو " است كه يك طنز اجتماعي به شمار مي رود.
ابراهيم فروزش هم كارگرداني است كه ساخت فيلم هاي " كليد " و " بچه هاي نفت" را در كارنامه هنري خود دارد. وي  پس از گذشت حدود 3 سال از ساخت " بچه هاي نفت" در انديشه ساخت فيلم ديگري براي اين ژانر نيست.
مسعود كرامتي كه ساخت فيلم " روز كارنامه " را در پبشينه كارگرداني اش دارد و فيلم سينمايي " كودكانه " را سال گذشته در جشنواره بين المللي فيلم اصفهان ارايه كرد،  به تازگي براي توليد مجموعه تلويزيوني  با عنوان " بادبانها " براي شبكه پنج سيما اقدام كرده است.
مرضيه برومند  نيز كه كارگردان شاخص عرصه كودك و نوجوان به شمار مي رود  پس از حدود 2 سال هنوز در گير و دار اكران فيلم " مرباي شيرين " است و به تازگي طرح هايي را براي ساخت مجموعه تلويزيوني در گروه سني كودك و نوجوان ارايه كرده است. ولي هيچ طرحي براي ساخت فيلم سينمايي در اين ژانر ندارد.  
در وضع موجود توليد فيلم هاي عرصه كودكان ونوجوان،  بنياد سينمايي فارابي اقدام به تشكيل گروه هاي تخصصي كرده است تا حمايت بهتري از فيلم هاي ژانر هاي مختلف سينمايي صورت بگيرد. يكي از اين گروه ها، كميته فيلم هاي كودكان و نوجوانان است  كه براي ايجاد حمايت هاي موثر در زمينه افزايش توليد فيلم هاي كودكان و نوجوانان تلاش مي كند.
طائر پور در اين خصوص اظهار داشت:  با توجه به اينكه به تازگي  معاون سينمايي وزارت ارشاد  و مديرعامل بنياد سينمايي فارابي تلاش ها و تمايل هايي براي توجه بيشتر به ژانرهاي مختلف سينمايي از خود نشان داده اند، اميد به ايجاد شرايط بهتري در زمينه توليد فيلم هاي ژانر كودكان و نوجوانان وجود دارد.
فروزش نيز تاكيد كرد:  بنياد سينمايي فارابي در دوره جديد فعاليت خود اقدام به تشكيل كميته هاي تخصصي از جمله كميته كودك و نوجوان كرده است كه البته هنوز در كش و قوس مسايل اداري و قواعد توليد قرار دارد و بايد اميدوار بود كه تصميم هاي اين بخش از مرحله حرف به مرحله عمل برسد تا بتوان شاهد نتايج آن بود.
سخن آخر اينكه آثار ژانر كودك و نوجوان به جهت مخاطب قرار دادن گروه هاي تاثير پذير جامعه از اهميت بسيار زيادي برخوردار است. سطح كمي و كيفي آثار اين بخش مي تواند تعيين كننده وضع آينده سينماي ايران باشد. چرا كه اگر كودك و نوجوان كه به سينما علاقمنداست از فيلم هاي روي پرده استقبال كند، هم باعث ايجاد انگيزه در خانواده ها براي رفتن به سينما مي شود و هم خاطره اي در ذهن مخاطب باقي مي گذارد كه در آينده او را نسبت به فيلم هاي داخلي خوشبين خواهد كرد.
لازم به ذكر است براي درج فعاليت هاي جديد كميته كودك و نوجوان بنياد سينمايي فارابي، با وحيد نيكخواه آزاد - مدير اين كميته - تماس هاي زيادي گرفته شد، اما خبرنگار ما موفق به گفت گو با وي نشد