حذف کامل دلار از ذخایر ارزی ایران

کشورمان اخیرا از ژاپن درخواست کرده است در قبال محموله های صادراتی نفت، ‌به جای دلار به این کشور، ین تحویل دهد. علاوه بر این، ایران درصدد است که یک بورس آزاد کالا ایجاد کند که بورس نفت ایران نامگذاری شده است.

ایجاد این بورس به ایران این امکان را می دهد که نفت و گاز را با ارزهای غیردلار به ویژه یورو معامله کند. اگرچه تاکنون سه بار زمان گشایش بورس نفت ایران به تعویق افتاده ، اما قدر مسلم آن است که انگیزه ایران از تاسیس آن‌، پیداکردن جانشینی به جای دلار برای مبادله نفت و گاز بوده است.

سازمان توسعه تجارت ایران اعلام کرد: از اکتبر 2007 به بعد، ایران بهای 85 درصد نفت صادراتی خود را به ارزهای غیردلار دریافت می کند و قصد دارد 15 درصد بقیه را به ارزهایی مانند درهم امارات متحده عربی دریافت کند.

همچنین دکتر محمود احمدی نژاد رئیس جمهوری نیز چندی پیش دستور جایگزینی "یورو" به جای "دلار" در محاسبات حساب ذخیره ارزی را صادر کرده بود.

البته محمود بهمنی رئیس کل بانک مرکزی ایران نیز اخیرا در گفتگو با مهر از سود سرشار ایران به دلیل تغییر سبد ارزی خبرداد و گفت: بانک مرکزی تغییرات بازار ارز را کنترل می کند.

برهمین اساس، برنامه حذف کامل دلار از ترکیب ذخایر ارزی ایران حلقه تکمیلی کشورمان برای کنارگذاشتن این ارز خواهد بود.

کاهش مستمر ارزش دلار در سالهای گذشته افزایش بدهیهای ایالات متحده و بی اعتمادی به اقتصاد آمریکا موجب شد که درسال 2007 تعدادی از کشورهای در حال توسعه برای حفظ ارزش دارایی های خود لزوم کنار گذاشتن دلار از ترکیب ذخایر ارزی را مطرح کرده و در مواردی آن را به مورد اجرا گذارده اند.

نگرانی کشورها از سقوط قیمت دلار

خبرنگار مهر می نویسد: کشورها از اینکه ارزش دارایی آنها به سبب سقوط دلار کاهش یابد، نگران هستند. بسیاری از آنها مایلند که از منابع مالی خود حمایت کنند و برخی از آنها می خواهند به این وضع خاتمه دهند که آمریکا از حساب آنها برداشت نماید؛ یعنی اعتبار مجانی در اختیار ایالات متحده بگذارد.

اگر چه دقیقا مشخص نیست که چند کشور مایلند که دلار را کنار بگذارند اما آنچه روشن است آن است که موقعیت دلار به عنوان یک ارز معتبر جهانی دچار مشکل شده است. قدر مسلم آن است که خودداری کشورها از پذیرش دلار به عنوان یک ارز معتبر برای آمریکایی ها خبر ناخوشایندی است. به سادگی می توان دریافت که هر چه تقاضا برای یک ارز کمتر شود ارزش آن تقلیل می یابد. علاوه بر آن، دلار ارزان ترین محصول صادراتی آمریکا به شمار می رود که بخش حیاتی اقتصاد آن را تشکیل می دهد.

در همین حال، هم اکنون میزان کل ذخایر ارزی دنیا بالغ بر 6 هزار میلیارد دلار است که 65.7 درصد آن به دلار و 25.2 درصد آن به یورو نگهداری می شود؛ بنابراین می توان نتیجه گرفت که کشورهای دنیا با پذیرش دلار به عنوان پشتوانه ارزی در مجموع 4 هزار میلیارد دلار اعتبار رایگان و بدون قید و شرط در اختیار آمریکا قرار داده اند.

تا سال 1971 میلادی آمریکا متعهد بود که در صورت درخواست کشورها در قبال دلارهای آنان طلا تحویل دهد اما از آنجا که چنین تعهدی قابل اجرا نبود آمریکا در همان سال قابلیت تبدیل پول خود به دلار را ملغی اعلام کرد.

برهمین اساس، در حال حاضر تعدادی از کشورها هم در نظر دارند که ترکیب ذخایر خود را تغییر داده و برای حفظ ارزش داراییهای خود ارزهای دیگر را جایگزین کنند.

عربستان سعودی

بنا به گزارش روزنامه دیلی تلگراف، عربستان سعودی برای نخستین بار از کاهش نرخ بهره ، همزمان با اتخاذ این تصمیم توسط فدرال رزو بانک خودداری کرده است. این موضوع نشانه آن است که عربستان به زودی رابطه پول خود با دلار را قطع خواهد کرد و پادشاهی سعودی در حال توسل جستن به اقدامات مناسبی است که از اقتصاد خود در قبال مشکلات ناشی از سقوط دلار حمایت کند.

کارشناسان معتقدند تصمیم عربستان موقعیت بسیار خطرناکی برای دلار ایجاد خواهد کرد چرا که داراییهای ارزی که عربستان می تواند به تجدید مدیریت آن اقدام کند به 800 میلیارد دلار بالغ می شود.

کره جنوبی

در سال 2005 کره جنوبی تمایل خود را به تغییر سرمایه گذاریهای خود به ارز کشورهایی که واحد پول آنها به دلار وابسته نیست اعلام داشت. متنوع سازی ذخایر ارزی کره جنوبی برنامه ای است که در آینده عملی خواهد شد و در حال حاضر کره جنوبی قصد ندارد به مقیاس وسیع به کاهش دلار در ترکیب ذخایر خود مبادرت نماید. اما به طوری که شایع است بانکهای کره در آینده نزدیک معادل یک میلیارد دلار از اوراق قرضه خزانه داری ایالات متحده را که در ترکیب آن قرار دارد برای فروش عرضه خواهد کرد.

چین

چین پس از آنکه در سال 2005 رابطه پول خود را با دلار آمریکا کمرنگ کرد اکنون در صدد است که مشکلات بیشتری ایجاد نماید به این ترتیب که این کشور تهدید کرده است که اگر برای تقویت یوآن تحت فشار قرار گیرد یا مورد تحریم تجاری واقع شود نقدینگی عظیم دلاری خود را به بازارهای جهانی سرازیر خواهد کرد.

باید توجه داشت که میزان ذخایر ارزی چین به هزار و 300 میلیارد دلار در سال جاری بالغ شده است که بیش از هزار میلیارد دلار از این ذخایر را دلار و اوراق قرضه خزانه داری آمریکا تشکیل می دهد.

ونزوئلا

همچنین ونزوئلا وفاداری کمی نسبت به دلار از خود نشان داده است. زمامداران این کشور عدم موافقت خود را با پذیرش این ارز ابراز داشته اند و گزینه مبادله نفت با کالا را انتخاب کرده اند.

تهاتر نفت با کالا از زمانی که هوگوچاوز در ونزوئلا به قدرت رسیده متداول شده است. چاوز نه تنها از تصمیم خود ناخرسند نیست بلکه آشکارا سایر کشورها را نیز ترغیب می کند که چنین ترتیباتی را در مبادلات بین المللی خود بپذیرند.

در سپتامبر 2007 چاوز به شرکت دولتی نفت ونزوئلا دستور داد که داراییهای دلاری خود را به یورو و سایر ارزهای معتبر بین المللی تبدیل کند تا از خطرات ناشی از نوسان دلار در امان بماند.

سودان

سودان بار دیگر در صدد برآمده است که ذخایر دلاری خود را به یورو و ارزهای دیگر تبدیل کند. علاوه بر آن مقامات سودانی به بانکهای بازرگانی و سازمانها و وزارتخانه های دولتی و بازرگانان بخش خصوصی توصیه کرده اند که همین روش را در پیش گیرند. تصمیم سودان برای کنار گذاشتن دلار به خاطر آن است که تحریم های ایالات متحده به اقتصاد آن کشور لطمه نزند.

روسیه

ایران تنها کشوری نیست که مایل است نفت و سایر کالاهای صادراتی خود را با ارزهایی غیر از دلار معامله نماید. در اکتبر 2006 ولادیمیر پوتین تمایل خود را به تاسیس بورسی در روسیه اعلام کرد که مجاز خواهد بود نفت، گاز و سایر کالاهای این کشور را با دریافت روبل معامله کند.

تمایل روسیه به تاسیس چنین بورسی به هیچ وجه محرمانه نیست. در سالهای گذشته نیز روسها بارها نگرانی خود را از در اختیار گذاشتن ذخایر عظیم دلار ابراز کرده اند؛ به همین دلیل روسیه در سال 2005 میلادی رابطه پول ملی خود با دلار را قطع  کرده و چنین رابطه ای را با یورو برقرار کرده است.

روسها در خصوص قیمت گذاری نفت با یورو با شرکای تجاری مذاکره کرده اند که این اقدام می تواند تحول بزرگی برای کنار گذاشتن دلار از جانب روسیه که دومین صادر کننده بزرگ نفت در دنیا است و حرکت این کشور به سمت یورو باشد.