"پوشش خوب مباحث فلسفه اخلاق" مزیت مهم "درسگفتارها" است
استاد دانشگاه امام صادق(ع) گفت: پوشش خوب مباحث فلسفه اخلاق، تنظیم روان مباحث به‌ویژه فرااخلاق، استفاده و معرفی منابع دست اول انگلیسی و فارسی، طرح سؤال و جواب در انتهای هر درس و ارائه فهرست اصطلاحات و معادل‌سازی را از نکات مثبت کتاب" درسگفتارهایی در فلسفه اخلاق" برشمرد.
در این نشست دکتر رضا اکبری ضمن تقدیر از تلاش دکتر دباغ، پوشش خوب مباحث فلسفه اخلاق، تنظیم روان مباحث به‌ویژه فرااخلاق، استفاده و معرفی منابع دست اول انگلیسی و فارسی، طرح سؤال و جواب در انتهای هر درس و ارائه فهرست اصطلاحات و معادل سازی را از نکات مثبت کتاب" درسگفتارهایی در فلسفه اخلاق" برشمرد.
استاد دانشگاه امام صادق(ع) تقدم و تأخر اخلاق هنجاری بر فرااخلاق را در فلسفه اخلاق مورد توجه قرار داد و گفت: از آنجایی که درسگفتار برای مخاطب خاصی نوشته می‌شود تقدم مباحث اخلاق هنجاری بر مباحث فرااخلاق به افراد کمک بیشتری میکند.
دکتر اکبری تصریح کرد: مباحث فرااخلاق به دلیل شأن دلالت‌شناسی، معرفت‌شناسی و وجودشناسی دارای پیچیدگی‌هایی هستند که برای افرادی که در مواجه اولیه با فلسفه اخلاق هستند شاید کمی پیچیده باشد و به نظرم تقدم اخلاق هنجاری بر فرااخلاق از لحاظ تعلیمی بهتر است.
وی درسگفتارها را گزارشی از فلسفه اخلاق در سنت غرب خواند و گفت: برای آشنایی خواننده با سنت فلسفه اخلاق خودمان قسمت منابع و گزارشها می‌تواند زمینه کارهای بعدی شود و امیدواریم مؤلف در ویرایشهای آینده مباحث فلاسفه مسلمان را نیز وارد کند. مثلاَ در بحث واقع‌گرایی اخلاقی این مسئله طرح شده که حسن و قبح ذاتی است یا خیر و یا اینکه حسن و قبح شرعی یا عقلی است که متکلمان ما به آن پاسخ داده‌اند.
دکتر اکبری رویکرد فضیلت‌گرایانه را یکی از رویکردهای احیا شده در فلسفه اخلاق خواند و گفت: در سنت خودمان دو مدل مباحث اخلاقی را که رویکرد اصولی و فاعل اخلاقی است می‌بینیم و می‌توانیم کتابهایی از سنت قدیمی خود مثل" اوصاف الاشراف" را بازخوانی کنیم.
استاد فلسفه دانشگاه قم افزود: از آنجایی که کاب درسگفتار است و محدودیتهای زمانی تدریس را داریم نمی‌توان گزارشی بودن را اشکالی بر کتاب خواند چون اقتضای نوشته، گزارشی است. متأسفانه مترجمان ما بین متون درسی و متون پایه فلسفی تمایز نمی‌گذارند لذا ترجمه‌هایی که وجود دارند گاهی بسیار سخت هستند.
وی در پایان سخنانش با اشاره به مباحث اخلاق فمنیستی که در کتاب به آن پرداخته شده، گفت: هیچ نگاه مردانه‌ای خالی از نگاه زنانه و یا بالعکس نیست. بنده بر خلاف کسانی که رویکردهای فمنیستی را غالباً نحله‌ها و فروعی از اخلاق فضیلت‌گرا می‌دانند، معتقدم که رویکردهای فمنیستی به جنبه‌های اجتماعی انسان کمتر توجه میکند.
در ادامه دکتر دباغ ضمن استقبال از پیشنهادهای دکتر اکبری، در پاسخ به این سؤال که امتیاز این کتاب چیست و کتاب را آموزشی، ترویجی و یا پژوهشی می‌دانید گفت: بنده ادعایی ندارم اما تفاوت این کتاب با دیگر درسگفتارها در این است که این نحو چینش مطالب فرااخلاق و اخلاق هنجاری و نیز مباحثی که روی هم پوشش داده است در کتابهای ترجمه کمتر دیده شده و از طرفی اخلاق دگرآیینی لویناس و نیز آرای مرحوم علامه طباطبایی و تطبیق آن با آرای غرب در کتاب وجود دارند و در حوزه اخلاق و دین نیز سعی کرده‌ام به آرای برخی از فلاسفه مسلمان اشاره کنم ضمن اینکه برخی منابع تشابهاتی با هم دارند.
استاد فلسفه اخلاق درباره پرداختن به آرای لویناس نیز گفت: دو انگیزه در پرداختن داشتم یکی اینکه نهج اصلی کتاب تحلیلی است. من قائل به تفکیک فلسفه تحلیلی و قاره‌ای نیستم چون به اشتباه جا افتاده که فلاسفه تحلیلی اهل دقت و استدلال هستند و فلسفه قاره‌ای ادبیات و مبهم‌گویی است. انگیزه دوم من این بود که لویناس پاسخ بنیادین به کانت داده و خواستم دانشجو این دو را با هم ببیند.
وی بهره‌گیری از مباحث بومی را یکی از شاخصه‌های کتاب خواند و گفت: از آنجایی که کتاب فلسفی است به آرای عرفا نپرداخته‌ام ضمن اینکه معتقدم گامهای بیشتری باید برداشته شود.
دکتر سروش دباغ در پایان، کتاب "درسگفتارهایی در فلسفه اخلاق" را آموزشی- ترویجی خواند و گفت: نقدهایی که در پایان آمده جنبه استدلالی دارند و چون درسگفتار است با این نیت تنظیم شده‌اند.
"درسگفتارهایی در فلسفه اخلاق" اثری ماندگار نیست
عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران با اشاره به اینکه مؤلف کتاب "درسگفتارهایی در فلسفه اخلاق" اقتضای کلاس را در نظر داشته، با انتقاد از دیدگاه جنستی که در این کتاب به اخلاق شده است، گفت: این کتاب، اثر ماندگاری نیست چون اولین تجربه است و مطالب کتاب بیشتر توصیفی است.
نشست نقد و بررسی کتاب "درسگفتارهایی در فلسفه اخلاق" عصر چهارشنبه 29 مهرماه با حضور دکتر شهین اعوانی، دکتر رضا اکبری و دکتر سروش دباغ نویسنده کتاب در خبرگزاری مهر برگزار شد.
دکتر سروش دباغ در ابتدای سخنان خود کتاب "درسگفتارهایی در فلسفه اخلاق" را نخستین کتاب در حوزه فلسفه اخلاق خواند که خالی از نقیصه نیست.
وی گفت: در این کتاب به دو حوزه فرااخلاق و اخلاق هنجاری پرداخته‌ام. بخشی از مهمترین مباحثی را که در فلسفه اخلاق معاصر مطرح است تقریر کرده‌ام بدون اینکه مواضع خود را بیان کنم. چون این کتاب درسگفتار است و در آخر هر فصل علاوه بر معرفی بعضی از بهترین منابع غربی، به منابع فارسی نیز توجه شده و به آنها ارجاع داده‌ام.
دکتر شهین اعوانی نیز در ادامه این نشست با اشاره به چاپ کتابهایی در قالب درسگفتار از سوی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران به تشریح تفاوت درسگفتار در ایران و آلمان پرداخت و گفت: در آلمان درسگفتارها به این صورت است که استاد متنی را با ارجاعات تهیه و آن را در کلاس ارائه میکند و در نهایت تجربه این کلاس را به این متن اضافه و به صورت کتاب منتشر میکند.
معاون پژوهشی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران با تقدیر از کتاب "درسگفتارهایی در فلسفه اخلاق" آن را برای دانشجویان بسیار مفید خواند و در عین حال تأکید کرد: این کتاب، اثر ماندگاری نیست چون اولین تجربه است و مطالب کتاب بیشتر توصیفی است. مؤلف اقتضای کلاس را داشته و با بیان برخی مطالب مطرح شده خواننده را بین دوراهی قرار می‌دهد بدون اینکه به داوری بپردازد.
وی به بخش اخلاق فمنیستی کتاب اشاره کرد و گفت: کتاب ابتدا دیدگاه جنسیتی به اخلاق را طرح میکند و بعد به دو دیدگاه در حوزه اخلاق فمنیستی اشاره دارد و می‌گوید در اخلاق، مردان عدالت محور و زنان مراقبه محورند. اما مشخص نیست مبنای این سخن چیست. آیا این گفتار در نظر است یا در عمل؟ مؤلف در کتاب مطرح میکند که زنان چون نمی‌توانند مدرک کلیات باشند پس فلسفه هم نمی‌توانند داشته باشند در حالیکه مدرک کلیات بودن در فرااخلاق است اما دکتر دباغ آن را در اخلاق هنجاری به کار می‌برد.
دکتر اعوانی تصریح کرد: در این کتاب مؤلف به این مسئله نمی‌پردازد که عدالت محوری اخلاقی مردان اکتسابی است یا ذاتی؟ اگر اکتسابی است که مردان از دامن همین زنان مراقبه‌محور رشد کردند. به همین جهت معتقدم کتاب در این بخش بیشتر توصیفی است.
وی با بیان اینکه مؤلف منابع را به صورت انتزاعی آورده اما به استدلال کمتر پرداخته است، افزود: مؤلف در این کتاب توسعه رشد اخلاق در کودکان دختر و پسر را متفاوت می‌خواند و در تشریح آن فیلم" درباره الی..." را مثال می زند و در اینجا نسبت برخی مثالها در مورد رشد اخلاقی دختر و پسر با عدالت مشخص نیست.
اعوانی بخش وظیفه‌گرایی کتاب را خوب توصیف کرد و در عین حال گفت: در این کتاب جای کانت به عنوان وظیفه‌گرا بسیار خالی است.
دکتر اعوانی در پایان ضمن تأکید بر قلم روان مؤلف تصریح کرد: هرچه پایه اولیه دانشی در کشور محکمتر و علمی‌تر گذاشته شود، آن علم بیشتر تثبیت می شود. درست است که در سنت فلسفه اسلامی ما اخلاق یکی از ستونهای حکمت عملی است اما آنها بیشتر از جنبه دین به اخلاق می نگرند نه فلسفه اخلاق بنابراین ما در ابتدای کار هستیم و فلسفه اخلاق در کشورمان در حال شکل‌گیری است.
دکتر دباغ در ادامه با رد سخن دکتر اعوانی که کتاب را توصیفی خواند، گفت: من به عمد اتخاذ موضع نکردم چون معتقدم در درسگفتار مؤلف کاملاً بی‌طرف است و تقریر اقوال طرفین را مطرح میکند.
مؤلف کتاب "درسگفتارهایی در فلسفه اخلاق" ضمن اشاره به نقد خود بر اخلاق کانت در حوزه اخلاق وظیفه‌گرا، تصریح کرد: اگر قرار بود مواضع خود را علاوه بر مطالبی که بیان کردم می‌گفتم کتاب از حالت درسگفتار خارج می‌شد ضمن اینکه پاره‌ای مباحث طرح شده مورد اخلاق فمنیستی نیز ناظر به بنده نیست و اگر اشکالی وجود دارد و در مقام تبیین و نه دفاع گفته‌ام که مواضع فمنیستی های رادیکال، موضع موجهی نیست بلکه نگاه مکملی نگاه موجه تری است.
دباغ افزود: نه تنها فلاسفه مسلمان که کانت و روسو نیز معتقدند زنان مدرک کلیات نیستند و من در این کتاب تنها نظرات طرفین را تقریر کرده‌ام.
وی تصریح کرد: جنبش فمنیستی در قرن 19 میلادی آغاز شد که بیشتر سویه سیاسی- اجتماعی داشت و در ابتدا به دنبال احقاق حقوق زنان بود اما در نیمه اول قرن بیستم صبغه فلسفی پیدا کرد و معتقد بودند نگاه زنانه به فلسفه در حوزه های مختلف فلسفه در طول تاریخ مغفول مانده است.
عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران ویژگی مراقبه بیشتر در زنان را به معنی نفی عدالت ندانست و افزود: مطابق نظر فلاسفه فضیلت یا خصوصیتی به نام مراقبت در تنظیم مناسبات در زنان بیشتر از مردان است.
نظر شما