به گزارش خبرنگار مهر، دکتر سروش دباغ در دومین روز همایش "فلسفۀ اسلامی و چالشهای جهان امروز" که روز چهارشنبه بیستم آبانماه در مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران برگزار شد با موضوع "مرحوم مطهری و ادراکات اعتباری" سخنرانی کرد.
وی گفت: برای ورود به بحث لازم است که تعریفی از معقول ارائه دهیم. دو نوع معقول داریم. معقول اول مفاهیم ماهوی هستند یعنی این مفاهیم ما به ازاء خارجی دارند مثل درخت. معقول ثانی خود بر دو نوع است معقول فلسفی و معقول منطقی. این تفکیک در سنت گذشته وجود نداشته و مربوط به فلسفۀ صدرایی و فلسفۀ متاخر است. معقول فلسفی منشای انتزاع دارد ولی ما به‌ازاء خارجی ندارد مثل مشابهت و علیت.اعتباریات به معنی اعم، معطوف به معقول ثانی فلسفی است که محل بحث حکمای ما بوده است. بحث علامه در اصول فلسفه ناظر به اعتباریات به معنی اخص است و این بحث بدیلی تا زمان او نداشته است. علامه در اصول فلسفه، اعتباری بودن ادراکات اخلاقی را پررنگ‌تر می‌کند.
وی تصریح کرد: در بحث ادراکات اعتباری، خود واژۀ ادراک در زمرۀ تصدیقات قرار می‌گیرد نه تصورات و تصدیق نیز معرفت‌بخش است. بحث من در خصوص ادراکات اعتباری مربوط به مقالۀ ششم اصول فلسفه مرحوم علامه است. از نظر علامه، در ادراکات اعتباری مفهوم "باید" وجود دارد و قابل نقد است و همه جایی است. او معتقد است مفاهیمی که ابتدا در حوزۀ اعتباریات اخذ می‌کنیم، کاشف از عالم واقع نیست و نسبتی با نفس الامر ندارند. در حوزۀ اخلاق در وهلۀ اول باید مفاهیم ساخته شود و در مرحلۀ دیگر تصدیقات از آن ساخته می‌شود.
وی گفت: علامه به لحاظ وجودشناختی ضدواقعگراست. او معتقد است اوصاف اخلاقی نسبتی با عالم ندارند و دعاوی اخلاقی، کاشف اخلاقی نیست. اوصاف سبک اخلاقی چون خوبی، بدی، باید، نباید و غیره به نظر وی کاشف از عالم خارج نیستند.
او در ادامه تصریح کرد: به لحاظ معرفت‌شناختی به نظر می‌رسد علامه در عداد شناخت‌گراها قرار می‌گیرد و نه ضد شناخت‌گرا. شناخت‌گرایان در اخلاق معتقدند که گزاره‌های اخلاق، علی‌الاصول معرفت بخشند و دعاوی اخلاقی صدق و کذب بردارند. با این مقدمات می‌توان ارزیابی استاد مطهری از آرای اخلاقی علامه طباطبایی را بهتر فهمید.
نظر شما