تهران به اشتباه پایتخت شد/ دلایلی علمی برای تشخیص زلزله از انفجار

دکتر بهرام عکاشه در گفتگو با خبرنگار مهر، اولین پایگاه لرزه نگاری در کشور را مربوط به سال 1960 دانست و گفت: اولین پایگاه در امیرآباد شمالی نصب و راه اندازی شد و با توجه به اینکه در آن موقع امیرآباد شمالی خارج شهر بود از این رو با افزایش بزرگ نمایی دستگاه امکان ثبت زلزله ها فراهم شد. این پایگاه در مطالعات مربوط به یافتن کانونهای زلزله در کشور بسیار موثر بود.

وی به افزایش تعداد ایستگاههای لرزه نگاری در کشور اشاره کرد و افزود: در سالهای 1962 تا 64 به منظور شناخت کره زمین، برنامه جهانی اجرا شد که در این راستا در ایران سه پایگاه لرزه نگاری در شهرهای تبریز، شیراز، مشهد و در کل جهان 120 پایگاه مستقر شد که تاکنون نیز این پایگاهها فعال هستند. با ایجاد مثلث شیراز، مشهد و تبریز توانستیم زلزله های بزرگتر از چهار ریشتر را ثبت کنیم.

عکاشه تاسیس اولین پایگاه لرزه نگاری بزرگ در منطقه جنوب غرب تهران را مربوط به سالهای 1973 و 74 دانست و اظهار داشت: موسسه ژئوفیزیک با استفاده از این تجهیزات توانست کوچکترین زلزله را ثبت کند و با تجزیه و تحلیل داده های به دست آمده متوجه شد که تهران فوق العاده زلزله خیز است.

رئیس دانشکده علوم پایه دانشگاه آزاد با تاکید بر اینکه تهران به اشتباه به عنوان پایتخت معرفی شده است، اضافه کرد: پیش از این شهر ری پایتخت کشور بود که بارها بر اثر زلزله تخریب شده بود و با مهاجرت مردم به تهران و انتقال پایتخت به آن، تهران آن قدر رشد کرد که پدیده حاشیه نشینی را ایجاد کرد. حاشیه نشینی یعنی ساختن خانه های غیر مقاوم و موقتی و جمعیت زیاد با فرهنگهای مختلف که اعتقادی به زلزله ندارند.

زلزله با انفجار متفاوت است 

عکاشه با تاکید بر اینکه بیش از 15 اختلاف میان زمین لرزه ناشی از حرکت گسلها و زلزله ناشی از انفجار وجود دارد، افزود: یکی از رشته هایی که در زلزله شناسی مطرح است تشخیص میان انفجار و زلزله است. زلزله پاره شدن زمین است ولی انفجار در یک لحظه اتفاق می افتد.

رئیس دانشکده علوم پایه دانشگاه آزاد ادامه داد: زلزله های ناشی از انفجار به طور ناگهانی در عرض چند ثانیه به وقوع می پیوندد ولی زلزله از ابتدا تا انتها 20 تا 60 ثانیه طول می کشد.

وی اضافه کرد: علاوه بر اینها انفجار سطحی در عمق حدود 100 متر است ولی زلزله در عمق 10 کیلومتر است بنابراین احساس و شنیدن این دو کاملا متفاوت است.

عکاشه با تاکید بر اینکه راههای زیادی برای تشخیص زلزله های ناشی از انفجار و زلزله های ناشی از حرکت زمین وجود دارد، اضافه کرد: تشخیص این دو نوع زلزله با استفاده از ایستگاههای زلزله نگاری به راحتی قابل بررسی است و حتی می توانیم بلافاصله پس از وقوع زلزله تشخیص دهیم که زلزله بوده است و یا انفجار.

وی با اشاره به زلزله های اخیر و به ویژه زلزله های بم و بندرعباس خاطرنشان کرد: زلزله هایی که اخیرا در کشور رخ داده است زلزله های ناشی از حرکت و جابجایی گسله ها بوده است.