همزمان با آغاز رسمی فعالیتهای انتخاباتی و حتی مدتها قبل از آن نشانه هایی از به چالش کشیده شدن این انتخابات توسط برخی از گروه ها و بخصوص افراد و جریان هایی که خود را بازنده آن می دانند یا ادعا می کنند از بازی سیاسی بیرون قرار داده شده اند به چشم می خورد.
این اختلاف یا به تعبیری اختلاف آفرینی در شرایطی صورت می گیرد که معترضین خود بخشی از ساختاری بودند که این قوانین را به تصویب رسانده و به آن رای داده بودند، اما با کش وقوس دادن به مشکلات وبحران آفرینی سعی دارند قانونی را دور بزنند که خود در تصویب آن سهیم بودند.
فارغ از فعل وانفعالات صحنه سیاسی عراق در ادامه سعی می شود کنکاشی در رویکردها ونگاهی به محورها و مبانی داشته باشیم که احزاب، تشکل ها وبه تبع آن ائتلافهای عراق بر اساس یک یا تعدادی از آنها ایجاد ودر چارچوب و محوریت آن فعالیت می کنند.
با نگاهی کلی به ساختار نقشه سیاسی عراق به خصوص در آستانه دومین دوره انتخابات پارلمانی می توان هویت های این تشکلها ومحور فعالیت آنها را در چند ساختار تقسیم بندی کرد.
1) دینی؛ برخی از ائتلاف ها با محوریت دین فعالیت می کنند که دراین میان می توان به ائتلاف ملی عراق، ائتلاف دولت قانون، ائتلاف التوافق عراق اشاره نمود.
2) قومیتی؛ در این چارچوب می توان به ائتلاف کردها و نیز ائتلاف رافدین اشاره کرد که محور اصلیشان قومیت گرایی و ناسیونالیستی می باشد.
3) مذهب گرایی؛ هرچند در این چارچوب اکثریت قریب به اتفاق ائتلافها ادعای خروج از چارچوب آن وعدم تبعیت از آن را ادعا می کنند، اما هرگز نمی توان از ائتلاف (جبهه) التوافق عراق و حتی دیگر ائتلافها به عنوان لیست هایی سنی ویا شیعه، این واژه را جدا کرد.
4) ایدئولوژیکی ؛ در چارچوب این محور می توان به ساختارهایی همچون اتحاد خلق (حزب کمونیست) که در صحنه فعالیت های انتخاباتی بسیار فعال عمل می کند وحتی جنبش ملی عراق که داعیه جانشینی حزب بعث منحل وحتی دار ودسته صالح المطلک یعنی جبهه گفتگوی ملی را ذکر کرد .
5) واپسگرایی (ارتجاعی)؛ برخی از جریان ها وتشکل های عراقی سعی دارند به برانگیختن مسایل قدیمی ومدد گرفتن از تاریخ و گذشته (در ابعاد مثبت ومنفی آن از دیدگاه ملت عراق) ساختار حزبی خود را به پیش بببرند، تکیه بر عملکرد شخصیت های تاریخی همچون عبد الکریم قاسم در عراق یا بازگشت به نظام سطنتی و پیش کشیدن نحوه کشتار خانواده سلطنتی وحتی استفاده از خوراک های تبلیغاتی رژیم گذشته در برخورد وتعامل با مسایل ورخدادهای مختلف از جمله نحوه برخورد با همسایگان از جمله رویکردهای این گروه است که در این میان می توان به طور نمونه به " ائتلاف آزادگان عراق" اشاره کرد.
6) حزب محوری؛ اکثر قریب به اتفاق ساختارها و تشکل های عراقی را در چارچوب این محور قرار داد ، گرچه در دوره قبلی انتخابات شاهد شخصیت محوری بودیم اما با وجود قدرتمند باقی ماندن این پدیده می توان حزب را در این چارچوب به عنوان ویژگی بهتری نسبت به شخصیت محوری در این چارچوب ذکر کرد.
به نحوی که لیست توافق با محوریت حزب اسلامی عراق است ، لیست اتحاد خلق با محوریت حزب کمونیست عراق می باشد ، ائتلاف دولت قانون با محوریت حزب الدعوه (جناح مالکی) فعالیت می کند و بدون حضور آنها اصولا ائتلاف و لیست مفهوم و ویژگی خود را از دست می دهد.
به بیانی واضحتر با نگاهی به هر یک از این ائتلاف ها ملاحظه می گردد که هریک از اعضای تشکیل دهنده احزاب وتشکل های فوق الذکر بر سر سه موضوع با حزب محور به توافق رسیده اند ودر این رابطه مشکلی ندارند :
1- رهبر ائتلاف یا فراکسیون
2- نام نخست وزیر
3- نام حزبی که به عنوان حزب حاکم معرفی می شود.
گرچه به اعتقاد برخی از تحلیلگران این محوریت یکی از نقاط قوت ائتلاف محسوب شده وباعث می شود پس از انتخابات این ائتلاف ها فرایند کش وقوس های مربوط به این نوع تصمیمات را نداشته باشند و وقت بیشتری برای انتخاب نمایندگان بهتر در کرسی های اختصاص یافته خود صرف کنند.
به طور مثال ائتلاف دولت قانون تقریبا همه چیز به نفع مالکی است، وی نخست وزیر است، حزب حاکم هم حزب تحت رهبری وی یعنی حزب الدعوه می باشد.
در مقابل تحلیلگران مخالف این نوع رویکرد آنرا کاهش دهنده حقیقی سطح مشارکت بقیه تشکل ها دانسته ودر واقع در نقطه مقابل تعدد گرایی است که احتکار قدرت معنی می گیرد.
در این چارچوب نمونه های دیگری هم وجود دارند که مسایل وتصمیمات آنها تا این حد محصور نشده است، ائتلاف کردستان عراق وائتلاف ملی عراق جزو این نوع ائتلاف ها هستند که گرچه با محوریت حزبی فعالیت می کنند اما تصمیم در مورد سه مسئله فوق الذکر به بعد از اعلام نتایج انتخابات موکول شده است.
گرچه در مورد ائتلاف اول حضور سه حزب دمکرات کردستان عراق، اتحادیه میهنی کردستان عراق به همراه اتحاد اسلامی کردستان عراق تقسیم کرسی ها و پست ها کار چندان دشواری نیست، اما در مورد ائتلاف ملی عراق که با محوریت مجلس اعلای عراق اما با عضویت تعداد زیادی از تشکل ها از جمله جریان صدری ها، جریان اصلاح ملی، کنگره ملی عراق، جماعت علمای مسلمین، شورای نجات الانبار، حزب فضیلت و... می باشد دشواری بیشتری احساس می شود، اما به هر شکل تمامی این تشکل ها به توافق رسیده اند که رئیس ائتلاف قطعا نخست وزیر نخواهد بود، حزب حاکم هم از داخل صندوق های رای و با توجه به سهم هریک از آنها از آرا مشخص گردد که با توجه به اینکه این انتخابات بر اساس افراد حاضر در یک لیست صورت می پذیرد این کار چندان دشواری نخواهد بود.
در بخش های آینده سعی خواهد ائتلاف ملی عراق و ائتلاف دولت قانون به عنوان نماینده جریان مذهب گرای شیعه، ائتلاف توافق اهل تسنن به عنوان نماینده جریان مذهب گرای اهل تسنن هرچند به شکل کمرنگ آن، ائتلاف العراقیه به عنوان نماینده ساختار لائیک عراق یا آنگونه خود مایلند نام گذاری شوند جریان دمکرات عراق وائتلاف کردها به عنوان بزرگترین جریان قومی موجود در ساختار عراق مورد واکاوی قرار گیرند.
نظر شما