امیرخسرو دهلوی؛ شاعر فارسی‌زبان هند

پدرش سیف الدین محمود به سیف شمس شهرت داشت و ترک تبار بود. مادر امیرخسرو از امیرزادگان هند بود و امیرخسرو در دهلی زاده شد .

امیرخسرو در خانه نیای مادری خود از همنشینی و هم سخنی ادیبان و شاعران بهره مند شد . وی شعرهای خود را به عمادالملک و ادیب دیگری به نام شهاب یا شهاب الدین که هر دو بر او استادی داشتند نشان می داد و از آنان راهنمایی می خواست .

امیرخسرو از تواناترین سخن سرایان زبان فارسی است با اینکه از کانون زبان ادب و نظم و نثر فارسی، ایران، دور بوده شعرش چنان لطفی دارد که حتی سعدی نیز که با وی معاصر بود شعر وی را ستوده است .

برخی امیرخسرو را شاعری معنی آفرین و حتی منتقد برجسته ای دانسته اند که در آغاز برخی شعرهای خود دید انتقادی دارد . وی زبانهای فارسی، عربی، ترکی، سانسکریت و چند زبان بومی هند را می دانست و دانش گسترده ای داشت . از این رو شعر و نثرش دارای غنا و تنوع خاصی است .

امیرخسرو در استواری موقعیت زبان فارسی در هند تأثیر بسیاری گذاشت آثار او سرآغاز پیدایش لهجه های حاصل از آمیزش فارسی و هندی و منشأ زبان اردو می دانند .

گفته اند وی اولین بار الفاظ و امثال فارسی و اوزان عروضی فارسی را وارد زبان هندی کرد . همچنین به سبب تلفیق میان شعر فارسی و هندی او نخستین شاعر زبان اردو دانسته اند. وی نخستین شاعری است که در هند بیاض و گزیده اشعار گردآوری کرد و 20 هزار شعر برگزیده از شاعران را به خط خود نوشت .

دیوان، خمسه امیرخسرو، مثنوی، جواهر خسروی از آثار منظوم امیرخسرو هستند .