آیا بنیانها و اصول اخلاقی ثابت هستند یا در رهگذر زمان تغییر میکنند؟ آیا این اصول مکانمند و زمانمند هستند یا با دوام به شمار میروند؟ آیا زمانمندی و مکانمندی اصول و هنجارهای بینالمللی و هنجارهای داخلی کشورها امری قابل اطلاق به همه هنجارها به شمار میرود و یا نه اصول و هنجارهایی وجود دارند که ثابت و فرا زمانی و فرا مکانی باشند؟

استاد دانشگاه استنفورد و کانتشناس برجسته معاصر با اشاره به اینکه بنیانهای اصول اخلاقی عینی هستند و برای همه مردم و جوامع در هر زمان و مکانی یکسان هستند، گفت: قوانین اخلاقی که ماحصل این اصول هستند در نتیجه کاربست این اصول به آن جوامع ممکن است بر اساس شرایط تاریخی و اجتماعی متفاوت باشند.
آیا اصول اخلاقی و هنجارهای بینالمللی توسط بازیگرانی خاص تعریف شده یا اساساً اصولی وجود دارند که خارج از تعریف بازیگران خاص هستند؟ آیا اصول اخلاقی و هنجارهای بینالمللی اموری بینا ذهنی هستند یا دادههایی پیشینی؟
همه این سؤالات همواره در ذهن بشر و جوامع دولتها وجود داشته و به نظر وجود خواهد داشت. اهمیت این سؤالات در جوامع امروز باعث شده تا گروه دین و اندیشه خبرگزاری مهر نظر پروفسور آلن وود را در اینباره جویا شود که در ادامه میآید.
پروفسور آلن وود استاد فلسفه در دانشگاه استنفورد است. او در دانشگاههایی چون کرنل، آکسفورد، میشگان و ییل تدریس کرده است. از وود کتابها و مقالات زیادی در حوزه فلسفه و اخلاق به چاپ رسیده است. "دین اخلاقی کانت"، "الهیات عقلانی کانت"، "کارل مارکس"، "اندیشه اخلاق هگل" و "اندیشه اخلاقی کانت" از جمله آثار او به شمار میروند. او از کانت شناسان برجسته معاصر به شمار میرود.
گروه دین و اندیشه: آیا میتوان اصول و مبانی "ثابت" اخلاقی را میان بازیگران در نظام بینالملل متصور شد و در نظر گرفت؟
آلن وود: من معتقدم که اصول اخلاقی درست و معتبری وجود دارد که قابل کاربست به تمام افراد و جوامع است. به عبارت دیگر اصول اخلاقیای وجود دارد که برای تمام افراد و جوامع یکسان هستند.
من این دیدگاه (غیر منطقی) را که اصول اخلاقی عینی (objective) وجود ندارد نادرست میدانم و آنرا رد میکنم. من همچنین این دیدگاه را که اصول بنیادین اخلاق از جامعهای به جامعه دیگر فرق میکند نیز نادرست میدانم و آن را رد میکنم.
در هر صورت من هر گونه صورت بندی اصول بنیادین را نیز در نظر دارم. برای نمونه کانت 5 صورتبندی را در "بستری برای متافیزیک اخلاق" ارائه کرده است. این صورت بندیها میتواند موقتی باشد و در معرض نقد و بازنگری قرار گیرد و میتواند بابی برای بحث آزاد درباره ماهیت اخلاق میان مردم ایجاد کند.
همچنین، اگر چه من معتقدم که بنیانهای اصول اخلاقی عینی هستند و از اینرو برای همه مردم و جوامع در هر زمان و مکانی (فرا مکانی و فرا زمانی) یکسان هستند، ولی قوانین اخلاقی که نتیجه و ماحصل این اصول هستند در نتیجه کاربست این اصول به آن جوامع ممکن است به طور قابل ملاحظهای و بر اساس شرایط تاریخی و بسته به شرایط گوناگون، متفاوت باشد.
به عبارت دیگر کاربست اصول بنیادین اخلاق در جومع گوناگون متأثر از برخی شرایط ممکن است از جامعهای به جامعه دیگر متفاوت باشد. این تفاوت در نتیجه شرایط اجتماعی و تاریخی ایجاد میشود.
قوانین اخلاقی که در یک جامعه به کار بسته میشود از آنجا که تحت تأثیر مجموعهای از باورها، سنتها و شرایط تاریخی و طبیعی قرار میگیرد و ممزوج با این شرایط میشود ممکن است با قوانین اخلاقی در جامعهای دیگر که در آن باورها، سنتها و شرایط تاریخی و طبیعی متفاوت است، فرق داشته باشد.
توجه به این نکته لازم است که در هیچ جامعهای این قوانین به طور تصادفی و اتفاقی به وجود نیامده است.
حقایق اخلاقی "موضوعات" مردم خردمند و عاقل هستند تا پیرامون آن به بحث و گفتگو بپردازند و درباره آن تعقل و استدلال کنند. این گفتگوها باید مبتنی بر عقلانیت و معیارهای معتبر و صحیح و قابل قبول برای همه باشد.
گفتگو و بحث آزاد درباره مسایل و موضوعات اخلاقی چه در درون جوامع و چه در بین شهروندان جوامع مختلف، از موضوعات حقوق بشر بنیادین است که هیچ ملتی نمیتواند مانع آن شود یا به آن تجاوز کند.
دین و اندیشه: اگر معتقد هستید که اصول و مبانی ثابت اخلاقی در میان دولتها و کشورها در نظام بینالملل وجود دارد، کدام بازیگران تعریف کننده این اصول هستند و اساساً کدام بازیگران به این اصول شکل میدهند؟
*هیچ "بازیگری" ماهیت درستی یا نادرستی موضوعات اخلاقی را تعیین نمیکند. آیا میتوان در نظر گرفت که "بازیگری" حقایق ریاضی و فیزیک را مشخص و تعیین میکند!
اصول اخلاقی، حقایقی عینی(objective) هستند و در معرض اراده هیچ بازیگری قرار ندارند.
جامعه بینالملل برای بازیگرانی که اصول و هنجارهای اخلاقی در آن به درستی اجرا نمیشود ساز و کاری اندیشیده است. در جایی که اصول و حقایق اخلاقی به طور شایسته و مناسب وجود ندارد اصول الزام آور حقوق بینالملل وجود دارد که خاطی را با ابزارهای مختلف و الزام آور مجازات میکند. از جمله سازوکارهایی که جامعه دولتها بدان نایل شده سازمان ملل متحد است.
جامعه بینالملل در مقابل کشورهای خاطی و غیر اخلاقی با جدیت برخورد میکند تا بتواند جلوی رفتارهای غیر اخلاقی و رفتارهایی که مغایر با هنجارهای بینالمللی است را بگیرد. جامعه بینالملل دربرابر این گونه رفتارها تساهل نشان نخواهد داد.
کد خبر 1075739
نظر شما