به گزارش خبرنگار مهر، همایش "ایران، سیاست و آینده شناسی" روزهای سه شنبه و چهارشنبه 11 و 12 خرداد ماه از سوی انجمن علوم سیاسی در تالار شیخ مرتضی انصاری دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران برگزار شد.
اصغر افتخاری: بنیادهای هویتی اسلامی و ایرانی لازمه ارتقاء علوم سیاسی هستند
در نشست "آینده آموزش و پژوهش علوم سیاسی و روابط بینالملل در ایران"، دکتر اصغر افتخاری معاون پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع) به بررسی موضوع "آیندهشناسی در حوزه سیاسی؛ رویکردی قرآنی" پرداخت و گفت: در خصوص دانش در فلسفه علم دو دیدگاه وجود دارد. برخی معتقدند که علم غیر زمینهای است و هویتها میتوانند ماهیت فراگیر داشته باشند.
وی افزود: رویکرد دوم معتقد است علم خصلتی زمینهای دارد و اجتماع و بستر در تکوین علم مؤثر هستند. باید توجه داشت به یک معنا علم غیر زمینهای وجود ندارد. از لحاظ فلسفه شناخت معتقدم نظریه دوم درستتر از نظریه اول است و لذا هر جامعهای علم خود را تولید و به نظام بینالملل عرضه میکند که برخی از این علوم میتوانند در این نظام توسعه بیابند و برخی دیگر نمیتوانند.
این استاد دانشگاه یادآور شد: باید توجه داشت که بومی کردن علوم یک استراتژی است و نه تاکتیک و باید به آن التزام داشت. در صورتی میتوانیم ادعا کنیم که نظریهای قابل عرضه در نظام جهانی داریم که نظریهها و دیدگاههای خودمان در آن منعکس باشد. خروج از مبانی هویتی ایرانی و اسلامی، زمینه رقابت علمی ما را کم میکند. دانش علوم سیاسی هر چقدر به مبانی هویتی خود نزدیک شود میتواند بومی شود و هر چقدر بومی شود احتمال کاربردی شدن آن بیشتر میشود.
دلاوری: آیندهپژوهی فرآیندی علمی و عملی است
در ادامه این نشست دکتر ابوالفضل دلاوری استاد علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی به بررسی موضوع "ذهنیت پیشگو و آینده پژوهی؛ درآمدی به مشکلات آینده پژوهی سیاسی در ایران" پرداخت و تصریح کرد: آینده پژوهی با دیگر انواع آینده بینی، نظیر غیبگویی پیامبرانه ، پیشگویی و پیشبینی تفاوتهایی اساسی دارد.
وی افزود: غیبگویی پیامبرانه مبتنی بر داعیه ارتباط با منشاء خلفت (وحی) است و بنابراین، فرآیند ویژه، فراعلمی و حاوی احکام قطعی است. پیشگویی، مبتنی بر علوم غریبه نظیر نجوم، رمل، جفر، ارتباط با ارواح است. بنابراین، فرآیندی غیرعینی، شخصی و فاقد خصلت بین الاذهانی است. این نوع آینده بینی نیز احکامی قطعی صادر میکند.
دلاوری در ادامه به تعریف پیشبینی علمی پرداخت و گفت: پیش بینی علمی فرآیندی منطقی- تجربی، مبتنی بر قواعد حاکم بر واقعیت، روشمند و قابل حصول برای همه و حاوی احکام نسبی است.
وی در ادامه با اشاره به اینکه آیندهپژوهی فرایندی علمی است، خاطر نشان کرد: آینده پژوهی اما، فرآیندی علمی- عملی است و علاوه بر پیشبینی عملی، شامل مجموعهای از گزینشها و پیشنهادهای عملی است.
عیوضی: هدف آینده پژوهی استفاده بیشتر از ملاحظات آینده محور در فرآیند تصمیم گیری است
دکتر محمدرحیم عیوضی در این همایش به بررسی موضوع "روش شناسی آینده پژوهی در مطالعات سیاسی" پرداخت.
مدیر گروه آینده پژوهی دانشگاه بینالمللی امام خمینی(ره) با اشاره به اینکه آینده پژوهشی ابعاد جهانی یاقته، گفت: امروزه عرصه مطالعات آینده پژوهی بعد جهانی یافته و نگاهی به مبانی جهانی شدن و انتظارات جهانی منتج از آن برای هر جامعه توسعهخواه، ضرورت تحول در رویکرد به این علم را ایجاد نموده است.
وی افزود: از سویی کمتر جامعهای را میتوان سراغ داشت خود را مصون از تغییرات سیاسی- اجتماعی ناشی از جهانی شدن بداند و یا در جهان مشرف به تغییرات عظیم به آینده خویش علاقهمند نباشد.
عیوضی یادآور شد: توسعه روزافزون این علم در قلمروهای مختلف نشان میدهد شناخت و درک صحیح تهیه و تنظیم قواعدی برای تحولاتی که در آینده اتفاق میافتد و براساس آینده شناسی قابل پیشبینی میشود موجب دستیابی به مرزهای دانش سیاسی و هدایت این دانش در جهت انجام تحقیقات بنیادی و انجام برنامه ریزی بلندمدت و کوتاه مدت و پیشگیری از نتایج زیانبار رویدادهای پیشبینی نشده سیاسی خواهد بود.
صدرا: شرایط جدید نظریههایی جدید در علوم سیاسی به وجود آوردهاند
در ادامه این همایش، دکتر علیرضا صدرا استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران موضوع "چشم انداز و چالش ایرانی، اسلامی و جهانی علم سیاست متعالی" را مورد بررسی قرار داد و خاطر نشان کرد: در نگاه و نظریه توحیدی؛ انسان موجودی دو ساحتی مادی و معنوی است.
وی افزود: انسان در این نگاه دارای جهات روحی- روانی و جسمانی- بدنی بوده و که جهات ذهنی- فکری- نظری یا عقلی- شعوری او، آنها را تدبیر و تنظیم کرده و سامان داده، هماهنگ ساخته و پیش میبرد و به تعبیری تدبر، تدبیر و اداره مینماید.
مؤلف "درآمدی بر آزاد اندیشی و نظریه پردازی در علوم دینی" تصریح کرد: جامعه و جهان انسانی به تناظر انسان دو ساحتی بوده و دارای بخشهای اقتصادی، سیاسی و فرهنگی و نیروها و نهادها یا نظامهای مربوطه است.
حسینعلی نوذری: فمنیسم به عنوان یک گفتمان آکادمیک درآمده است
در ادامه این نشست دکتر حسینعلی نوذری استاد علوم سیاسی دانشگاه آزاد کرج به بررسی موضوع "فمینیسم و سیاست " پرداخت و گفت: امروزه با گسترش ابزارها، روشها، راهکارها و راهبردهای آموزشی جدید در رشتههای مختلف عملی و دانشگاهی در سطح جهان به ویژه طی چند دهه اخیر، شاهد رشد و گسترش بیسابقه ای در روند تولید دانش و معرفت، اعم از قالبهای نظم و کاربستی آن بودهایم.
وی افزود: طی همین دوره در رشته علوم سیاسی نیز شاهد پیشرفتهای چشمگیری در راهکارها، روشها، ابزارها، نظریهها و الگوهای نظری و کاربستی این رشته به خصوص در حوزه آموزش این علم در دپارتمانها و دانشکدههای علوم سیاسی بوده و هستیم؛ روندی که با ظهور جریانها و جنبشهای نظری جدید و گفتمانهای آکادمیک نوظهور دوام و قوام بیشتری یافت.
وی تصریح کرد: در این میان ظهور جنبش نظری، فمینیسم که طی سه دهه اخیر در حوزههایی چون نظریه سیاسی، اندیشه سیاسی و فلسفه سیاسی به صورت یک گفتمان آکادمیک درآمده است و در دروس و دورههای درسی چندی به آموزش و تدریس آن اختصاص یافته است، نقش بسیار مهم و اساسی در بسط و گسترش فرآیندهای آموزشی و پژوهشی در رشتههای علوم سیاسی و روابط بینالملل ایفا کرده است.
نوذری یادآور شد: البته ناگفته نماند که در برخی از دپارتمانهای علوم اجتماعی و علوم انسانی، جنبش نظری فمینیسم در قالب رشته دانشگاهی مستقل بعضاً تحت عنوان مطالعات زنان تاسیس و راه اندازی شده، دانشجو میپذیرد و در زمره رشتههای پرطرفدار و در عین حال تاثیرگذار درآمده است. خوشبختانه در نظام آموزش عالی ایران نیز در حال حاضر رشته مطالعات زنان در برخی از دانشگاههای کشور راهاندازی شده و دانشجو میپذیرد.
نصری: "اقوام" موضوع مهمی در آیندهپژوهی است
دکتر قدیر نصری استاد دانشگاه تربیت معلم در همایش "ایران، سیاست و آینده شناسی" به بررسی موضوع "الگویی روش شناختی برای تخمین وزن حرکتهای قومی: با تمرکز بر منطقه خاورمیانه شرقی در ربع قرن 21" پرداخت.
نصری در ابتدا با اشاره به اینکه مسئله اقلیتها دیگر فقط مختص به خود آنها نیست و جنبه فراگیر یافته است، تصریح کرد: یکی از موضوعاتی که در آیندهپژوهی میتواند مطرح باشد، بحث اقوام است.
وی با طرح این سؤال که چرا برخی تحولات و تحرکات قومی در آینده سیاسی کشورهای شرق خاورمیانه اهمیت حیاتی دارند و برخی فاقد این اهمیت هستند، گفت: منطقه خاورمیانه به سه ناحیه غربی (به مرکزیت مصر)، مرکزی ( به مرکزیت قدس) و شرقی (به مرکزیت خلیج فارس) تقسیم میشود.
مؤلف "مبانی هویت ایرانی" تصریح کرد: این تمایزها، در محافل تصمیم گیری و حتی مطالعات آکادمیک یا بیش از حد واقعی برجسته میشوند و یا اینکه به طور کلی انکار و نفی میشوند. در چنین فضایی، با فرض اینکه آسیبپذیریهای داخلی- به ویژه موضوع تنوع قومی- محرک تهدیدات خارجی علیه کشورهای شرقی خاورمیانه هستند، این پرسش کلیدی قابل طرح است که "برای اجتناب از امنیتی دیدن (Securitization) و نیز نادیده انگاری (Ignorance) حرکتهای قومی، روش یا الگوی مطالعاتی مطلوب کدام است؟
سیف زاده: اشاعه دموکراسی مستلزم عبور از مراحل گوناگونی است
در ادامه این همایش دکتر حسین سیفزاده استاد دانشگاه تهران به بررسی موضوع "آینده دموکراسی در ایران" پرداخت و گفت: چشمانداز گرایش به اشاعه دموکراسی در ایران را مستلزم گذار از چهار گام است که عبارتند از: دولت قابلیتساز، دولت انطباق گرا، دولت عدالت گرا و دولت شهروند مدار تعامل گرا.
مؤلف "سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران" افزود: به رغم ارایه این گرایش آرمان گرایانه برای تجویز، از منظر آینده پژوهی، به نظر میرسد تا سال 1404، فضای سیاسی ایران قاعدتاً عرصه تعارض گفتمانی بین سه نگاه وحدت گرای رویاگرایانه، اقتدارگرایانه و دموکراتیک خواهد ماند.
وی تصریح کرد: تحولات داخلی و بینالمللی ایران به وجهی خواهد بود که در برهههای زمانی گوناگون عرصه را برای برجستگی یک گفتمان جهت طرد گفتمانهای دو گانه دیگر فراهم خواهد آورد. گذر از این مرحله مطلوب تحولی است، اما زمینهها متنی چنین تحولی مفقود خواهد ماند.
نظر شما