تبدیل رودخانه های زرجوب و گوهر رود رشت به کانالهای عظیم حمل فاضلاب

به گزارش خبرنگار مهر در رشت، این دور رودخانه از آنجائیکه از وسط شهر رشت رد می شوند در شکل ظاهری شهر هم تاثیر بسزایی گذاشته و رنگ و بوی یک شهر مرده را به رشت که یک زمانی به خاطر جذابیتهای سرسبز و طبیعتش زبانزد بود، داده است.

در فصل تابستان بوی متعفنی که از این رودخانه ها به مشام می رسد که خود شاهدی بر ادعای کثیف بودن بیش از حد این دو رود است.

رودخانه ها یکی از زیباترین جلوه های طبیعت هستند که نه تنها در محیط بکر و طبیعی بلکه در شهر نیز به چشم می خورند و جلوه و زیبای خاصی به این مناطق می بخشند ولی متاسفانه از آنجائیکه هیچ ارگانی حفظ و حراست از این جلوه های طبیعی داخل شهری را جزو وظایف خود نمی داند، به رغم تلاشهای که برخی از ارگانها نظیر شهرداری در جهت نجات آنها انجام می دهند، همچنان روز به روز رو به زوال، نابودی و افول می روند.

شاهرگهای حیاتی شهر رشت امروز جزو کانالهای عظیم حمل فاضلاب و زباله، جایگاه دیگری ندارند

رودخانه های زرجوب و گوهررود شهر رشت که روزی شاهرگ حیاتی این شهر بودند، امروز جزو کانالهای عظیم حمل فاضلاب و زباله، جایگاه دیگری ندارند، این رودها نه تنها زندگی بخش نبوده بلکه خود منشاء انواع بیماریها و مشکلات شده اند، این در حالیست که برای نجات این سرمایه زیبای شهری اندکی تامل و مسئولیت پذیری کافی است.

رودخانه گوهر رود از ارتفاعات 700 متری کوههای سراوان سرچشمه گرفته و در انتها پس از اتصال به رودخانه زرجوب،  رودخانه پیربازار را تشکیل و در نهایت به تالاب انزلی می ریزد، طول این رودخانه در استان گیلان 40 کیلومتر است.

از منابع آلاینده این رودخانه می توان به فاضلابهای شهری ورودی به رودخانه اشاره کرد، این فاضلابها از دو شهر رشت و خمام وارد این رودخانه شده و قبل از ورود به رودخانه هیچ گونه تصفیه ای انجام نمی گیرد و همینطور فاضلاب محلات عزیزکیان، رواجیر، لاکان، ویشکاورزل، گوراب ورزل، خنقچه و گنبد رود به گوهر رود می ریزد.

پسماندهای ورودی از دیگر منابع آلاینده این رودخانه است، یکی از مهمترین پسماندهای ورودی، پسماندهای شهریست که از منطقه سراوان با حجم زیاد به میزان 730 تن در روز وارد این رود می شود.

سومین منبع آلودگی منابع آلاینده کشاورزی است، از آنجائیکه محصول عمده کشت در استان برنج است، کودها و سموم به کار گرفته شده در زمین های پیرامون نیز می تواند خود آلاینده ای دیگر برای آب این رودخانه محسوب شود، همچنین عمده آبی که از این رودخانه برداشت می شود به منظور مصارف کشاورزی است این امر در مناطق لاکان و سیاه اسطلخ به چشم می خورد.

همچنین " رودخانه زرجوب " که با نام سیاهرود از دیگر رودهای مهمی است که از کوههای کم ارتفاع هزار مرز، نیزه سر، جوکلبندان و کچا در حدود 25 کیلومتری جنوب شهرستان رشت سرچشمه می گیرد، پس از عبور منطقه بهدان و چوماچا و پیوستن به رودخانه گوهر رود به بخش شرقی تالاب انزلی وارد می شود. این رودخانه با متوسط حجم سالانه 4.173 میلیون متر مکعب یکی از منابع اصلی و مهم تأمین آب تالاب انزلی است.

و اما سؤال اینجاست که چرا از دو رودخانه معروف " زرجوب  " و " گوهر رود " به عنوان آلوده ترین رودخانه های جهان نام برده اند؟ چه عواملی در آلودگی این رودخانه ها نقش کلیدی دارد؟ چه راهکارهای اساسی برای رفع آلودگی این رودخانه ها پیشنهاد می شود؟

سرآغاز این موضوع از اینجاست که آب رودخانه های " زرجوب  "و "  گوهر رود " پیش از پذیرش هرگونه آلودگی از کیفیت مطلوبی برخوردار بوده است، اما دیری نمی پابد که روند آلودگی به تدریج با دریافت فاضلابهای مختلف شهری، خانگی و صنعتی افزایش می یابد و این آلودگی پس از عبور از شهر رشت به حدی می رسد که هرگونه فرایند طبیعی در کاهش این معضل آبی کافی به نظر نمی رسد.

به عنوان نمونه، تخلیه صدها تن زباله در جنگلهای سراوان رشت و سرازیری شیرابه های آن در رودخانه های زرجوب و گوهر رود ر شت، تحمیل آلودگی و عوارض ناشی از مواد شوینده به رودخانه ها از سوی ساکنان مناطق اطراف و ورودی فاضلابهای کشتارگاهها، مغازهها و فروشگاههای اطراف رودخانه از مهمترین مواردیست که به افزایش میزان یون سولفات در آب این رودخانه ها دامن زده، در حالیکه آب این رودخانه ها می توانست با کمی تصفیه به دلیل داشتن املاح نیتروژن و فسفر منبع غنی برای آبیاری زمینهای کشاورزی باشد.

وضعیت نامطلوب رودخانه های رشت بیانگر سهل انگاری مسئولان در گذشته بوده است

یک عضو شوراى اسلامى شهر رشت با اشاره به وضعیت دو رودخانه زرجوب و گوهر رود، گفت: به دلیل برخى سهل انگارى مسئولان در گذشته این دو رودخانه وضعیت نامطلوبى پیدا کرد، به طوریکه اکنون به معضل بزرگ شهرى تبدیل شدند.

محمد محمودیان افزود: شهر اصفهان توانست به خوبى از زاینده رود به عنوان یک محور عمده براى جذب گردشگر بهره ببرد، اما در رشت اگر کسى بخواهد از کنار دو رودخانه زرجوب و گوهر رود عبور کند، از بوى نامطبوع و بد آن حالش دگرگون مى شود.

وی همچنین اظهارداشت: این دو رودخانه را می توان با آزادسازى بخشهای از حریم رودخانه ها و تبدیل به پارک و فضاى سبز و نیز لایروبى کامل و اصولى آن، جلوگیرى از ریزش فاضلابهاى خانگى و ورود پسماندهاى کارخانه ها و کارگاهها به رودخانه هاى زرجوب و گوهر رود، از وضعیت بحرانى خارج و به مکانى براى تفریح و استراحت مبدل کرد.

عضو شورای شهر رشت ادامه داد: براى احیاء و خارج کردن دو رودخانه مهم " زرجوب " و " گوهررود " رشت از بحران آلودگى، همراهى و همکارى مسئولان امرى ضرورى است.

به هرحال در همه جای دنیا و ایران رودخانه های که از داخل شهر می گذرد از آنها استفاده بهینه و اقتصادی می شود اما رودخانه های رشت جزء بوی تعفن و بیماری چیزی برای استان به ارمغان نمی آورند و ارزش افزوده ای نیز برای مردم حواشی رودخانه ها ندارند.

خودپالایی از رودخانه های زرجوب و گوهر رود رشت سلب شده است

زمانی رودخانه های رشت سرشار از حیات و تازگی بود اما امروزه با محاصره انواع فاضلابها و ورود انواع زباله ها و با آلودگی بیش از حدی که دامنگیر آن شده، موجب سلب قدرت خودپالای آن شده است.

شهر رشت در گذشته یکی از خوش آب و هواترین مناطق شمالی ایران بود، شهری زیبا و سرسبز که با انبوهی از درختان و دو رودخانه پرآب و درخشان که از میان آن می گذشت، رهگذران این شهر را سرشار از نیکویی و طراوت خویش می کرد.

آنچه که بیش از هر چیز بر این امر دامن می زد، بی شک پاکی و زلالی آبهای بود که ساکنان شهر و گردشگران و مسافران همیشگی آن از دیدن آن لذت می بردند، متاسفانه دیگر از آن طراوت و پاکی خبری نیست و آن دو رود که در تابستانهای نه چندان دور جایگاه تفریح و آب بازی و شنای جوانان بود، اکنون مبدل به گنداب  و بوی تعفن از آن به مشام مردم حاشیه این رودخانه و شهروندان می رسد.

در روزگاری نه چندان دور اهالی شهر رشت از طریق این دو رودخانه امرار معاش می کردند و برای تامین مایحتاج خود و خانواده شان از این رودها بهره ها می بردند.

مدیرکل محیط زیست استان گیلان در این رابطه گفت: آلودگی رودخانه های رشت علاوه بر رشت شهرهای صومعه سرا، فومن، انزلی و در نهایت بر دریای خزر تاثیرگذار است.

کامران زلفی نژاد پروژه آب و فاضلاب بانک جهانی را راهکاری موثر برای نجات رودخانه های شهر رشت دانست و افزود: با استفاده از دستگاههای " ایم . هاف . تانک " حداقل می توان باکتری های بی هوازی فاضلابهای خانگی و شهری و حتی نیمه صنعتی را تصفیه کرد.

وی یاد آور شد: آب این دو رودخانه آلوده نیز برای مزارع پائین دست مورد استفاده قرار می گیرد که علاوه بر مشکلات زیست محیطی برای مردم نیز خطراتی را در پی خواهد داشت.

مدیرکل محیط زیست گیلان تاکید کرد: پسابها و فاضلابهای صنعتی کارخانه ها و فاضلابهای خانگی مشکلات عدیده ای را برای مردم شهر رشت بویژه برای شهروندانی که در حاشیه رودخانه های " زرجوب " و " گوهر رود " ساکن هستند، ایجاد می کند.

وی  در ادامه از شهروندان رشتی خواست حداقل از ریختن زباله در حاشیه و داخل این رودخانه های جدا خودداری کنند.

یک شهروند رشتی نیز در این خصوص گفت: یادمه بچه که بودیم انتهای باغ محتشم، توی رودخونه گوهر رود، با بچه ها بعد از فوتبال می رفتیم آب تنی، نمی خوام بگم که آب رودخونه صد در صد تمیز بود ولی به حدی تمیز بود که توش ماهیگیری هم می کردند. این نشانه این بود که در صد تمیزی آب به حدی بود که ماهی ها می تونستند، توش زنده بمونند.

کثافت و لجن و بوی تعفن سالهاست از سر و روی این رودخانه ها بالا می رود

محمد بشری افزود: حالا این بر می گرده به دوره من و امثال من که سن مون هم زیاد نیست، اما اگه پای صحبت بزرگتر از ما بشینید براتون تعریف می کنند که چه ماهی سفید و سیاه کولی های که تو همین رودخونه ها نمی گرفتند.اما چی شده است که کثافت و لجن و بوی تعفن سالها از سر و روی این رودخانه ها بالا می رود؟

وی ادامه داد: همانطوری که می دانید آب این رود ها به تالاب بین المللی انزلی سرریز می شود، تالابی که مآمن و زیستگاه بسیاری از پرندگان و آبزیان است.

به هر حال عمده ترین آلودگی تالاب بین المللی انزلی از طریق رودخانه پیربازار که از دو رودخانه کوچکتر گوهرود و زرجوب داخل شهر رشت منشاء می گیرد، منتقل می شود. فاضلابها و آلاینده های شهرستانهای بندرانزلی، فومن، صومعه سرا، رشت و ماسال نیز به این تالاب می ریزند. علاوه بر فاضلابهای شهری، سموم کشاورزی شالیزارهای روستاهای پیرامون تالاب انزلی نیز از طریق زهکش ها به طور مستقیم وارد این تالاب می شوند.

این تالاب با ارزش جهانی، متاسفانه به محلی برای دفع انواع فاضلاب و آلاینده ها تبدیل و کارکرد واقعی خود را از دست داده است. بسیاری از آلودگی ها و رسوبات، پیش از ورود به دریا جذب و مانع ورود این مواد به دریایی خزر می شود.

تالاب انزلی یکی از مهمترین تالابهای حاشیه دریای خزر است که از نظر اقتصادی، گردشگری، تنوع زیستی، کنترل سیلاب، اشتغالزایی، ماهیگیری، شکار، تقویت آبهای زیرزمینی دارای ارزش بسیاری است.

این تالاب به دلیل تنوع زیستی دارای اهمیت جهانی و بخشی از محیط زیست دریایی خزر محسوب می شود که هم بر دریا تاثیر می گذارد و هم از این دریا تاثیر می پذیرد.

تالاب انزلی با مساحت 15 هزار هکتار یکی از 22 تالاب ایرانی به ثبت رسیده در کنوانسیون حفاظت از تالابها در سال 1971 در رامسر است.

با توجه به اینکه پاکسازی رودخانه های زرجوب و گوهر رود به طور اصولی و بنیادی می تواند در کاهش آلودگی تالاب بین المللی بندر انزلی سهم داشته باشد، شایسته است که مقامهای مسئول در شروع ساخت هر واحد و کارگاه صنعتی، آن را موکول به داشتن طرحی علمی برای تصفیه و کنترل پسمانده های فاضلاب براساس استانداردهای سازمان محیط زیست و وضع مالیاتهای سنگین در زمینه آلوده سازی محیط می کردند و با اقدامهای از پیش تعیین شده در جهت کنترل و کم کردن آلودگی آن از نیروهای کاردان بهره می بردند.

به هر حال سالهاست که فقط به برداشتن و لایروبی سطحی از کثافات این رود خانه ها، به ویژه گوهر رود می پردازند بدون اینکه به فکر اساسی رفع این معضل و منبع اصلی این مصیبت باشند.