"ارس" فرصتی که هدر می رود/ دخالت غیرقانونی برخی مسئولان در منطقه

عباس رنجبر در گفتگوی اختصاصی با خبرنگاران مهر با اشاره مستقیم به سخنان اخیر احمد علیرضابیگی استاندار آذربایجان شرقی به مطالب مختلف ابراز شده از سوی مسئولان اجرائی استان در خصوص منطقه آزاد ارس پاسخ گفت.

رنجبر در پاسخ استاندار گفت: منطقه آزاد ارس سازمان مستقلی است که ارتباط اداری با استانداری آذربایجان شرقی ندارد و لازم نیست همه جزئیاتی که در این منطقه رخ می دهد به استاندار اطلاع داده شود.

او ناخشنودی خود از اظهارنظرهای مشابه را پنهان نمی کند و معتقد است: اطلاع رسانی به بهترین شکل ممکن و به صورت شفاف در منطقه آزاد ارس در جریان است.

به هر حال، یک ساعت گفتگو با "عباس رنجبر" مدیرعامل منطقه آزاد ارس فرصت خوبی برای مطرح کردن مسائل مهمی همچون برخی انتقادها درباره روند جذب سرمایه گذاری خارجی در ارس، توسعه محدوده جغرافیایی این منطقه آزاد و نیز پروژه های در دست اجرا بود.

آقای مدیرعامل، هر چند دخالت سایر دستگاه ها در امور منطقه آزاد ارس را بر نمی تابد اما تعامل سازنده را سودمند توصیف می کند. حاصل گفتگوی خبرنگاران "مهر" با مدیرعامل منطقه آزاد ارس متنی است که در ذیل می خوانید:

*می خواهم بحث را با انتقادات اخیر استاندار آذربایجان شرقی از آنچه شفاف نبودن اطلاع رسانی درباره میزان جذب سرمایه گذاری خارجی و فرصت های شغلی ایجاد شده از این رهگذر در ارس خوانده است، شروع کنم. به نظر می رسد در کنار این اظهار نظرها، برخی افراد طی روزهای گذشته تحرکاتی داشته اند و ذهن ها را مسموم کرده اند؛ این انتقادات و تحرکات را تا چه حد قابل قبول می دانید؟

رنجبر: دو بحث عمده در این باره وجود دارد، نخست اینکه آیا ما پاسخگو نیستیم و شفاف عمل نمی کنیم و دیگری اینکه آیا به حیطه اختیارات خود آشنا بوده و به آن پایبند هستیم یا خیر.

مدیران منطقه آزاد ارس و از جمله بنده به اینکه همواره باید در برابر افکار عمومی پاسخگو بود اعتقاد داریم و سخت بر این اعتقاد اصولی پایبندیم؛‌در موضوع دوم هم باید توجه داشت که این منطقه مجموعه مستقلی است که ارتباط اداری با استانداری آذربایجان شرقی ندارد.

به نظرم صورت مسئله دارای اشکال است و لذا باید در نوع نگاه مدیران به عملکرد منطقه آزاد ارس تجدیدنظر صورت گیرد؛ گفته ها و انتقادات استاندار آذربایجان شرقی درباره شفاف نبودن جذب سرمایه گذاری خارجی در منطقه آزاد ارس مانند این است که استاندار اردبیل درباره مسائل آذربایجان شرقی اظهار نظر می کند. معتقدیم مفهومی ندارد همه جزئیاتی که در ارس رخ می دهد به استاندار اطلاع داده شود؛ مناطق آزاد زیر نظر معاون رئیس جمهور و دبیر شورای هماهنگی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی فعالیت می کند و همه برنامه های منطقه آزاد ارس نیز به صورت مستمر در اختیار این شورا قرار داده شده و انجام فعالیت ها با هماهنگی این مجموعه است.

با وجود این، طی سه ماه گذشته بارها و بارها در تلویزیون،‌رادیو،‌خبرگزاری ها و مطبوعات از قول من اعلام شده که در دو سال گذشته 14 پروژه سرمایه گذاری خارجی با ارزش تقریبی 800 میلیارد تومان در ارس جذب شده است؛ نمی دانم بیشتر از این چگونه می توان شفاف سازی کرد. این اظهارنظرها مشخص می کند که آقای استاندار نه تنها رسانه ملی که مطبوعات و خبرگزاری ها را تعقیب نمی کند. 

*یعنی شما معتقدید این اظهارنظرها عمدی هستند و با هدف خاصی مطرح می شود؟

رنجبر: از شواهد که چنین برمی آید. ببینید یک نیروگاه 500 مگاواتی با سرمایه گذاری طرف خارجی در ارس ایجاد می شود. شما بروید و از مسئولان برق منطقه ای سوال کنید که آیا تولید یک کیلووات برق با کمتر از 1.5دلار ممکن است یا خیر. مطمئناً اعلام خواهند کرد که این امکان وجود ندارد؛ با همه اینها ما با محاسبه تولید یک کیلووات برق این نیروگاه با یک دلار، حجم سرمایه گذاری این پروژه را بجای 750میلیارد تومان فقط 500 میلیارد تومان اعلام می کنیم. مفهوم این حرف آن است که فقط با اجرای یک پروژه تنها 500 میلیارد تومان سرمایه گذاری خارجی در ارس جذب شده است. علاوه بر اینها یک واحد نساجی با ارزشی معادل 350 میلیارد تومان،‌یک پالایشگاه با 80 میلیارد تومان و 11 کارخانه متوسط و کوچک دیگر با میلیاردها تومان حجم سرمایه گذاری خارجی در حال اجراست. مجموع ارزش ریالی این پروژه ها چیزی بالغ بر هزار میلیارد تومان و شاید بیشتر شود که ما فقط در محافل رسمی و گفتگوها 800 میلیارد تومان را اعلام می کنیم.

با همه این اوصاف بهتر است آقای استاندار بگوید که با در اختیار داشتن تمام امکانات استان، ‌شهرستان، 32 شهرک صنعتی و ده ها مزیت دیگر در طول دوره ماموریتش در آذربایجان شرقی چقدر سرمایه گذاری خارجی جذب کرده است.

طبق آخرین اظهار نظر تلویزیونی مدیرعامل پیشین شرکت شهرک های صنعتی آذربایجان شرقی میزان جذب سرمایه گذاری خارجی در این استان طی یکسال فقط 300 میلیارد تومان بوده است.

به نظرم عملکرد ارس در جذب سرمایه گذاری خارجی با وجود تنگناهای سخت و دارا بودن محدودیت جغرافیایی خوب بوده است. صادقانه بگویم، اگر من یک سرمایه گذار بودم تبریز و شهرک سرمایه گذاری خارجی این کلانشهر را با مزیت هایی که شمرده شد و همه پتانسیل هایی که ناگفته ماند به منطقه آزاد ارس که در 135 کیلومتری مرکز استان واقع شده ترجیح می دادم.

صرفنظر از سرمایه گذاری خارجی، آقای بیگی اعلام کند که در سه دور سفر استانی هیئت دولت به آذربایجان شرقی کدام پروژه را برای کلنگ زنی یا افتتاح توسط رئیس جمهور آماده کرده است. معتقدم استاندار آذربایجان شرقی باید در امور مربوط به استان اظهار نظر کند و جوابگوی مطالبات مردم ساکن در منطقه تحت مدیریتش باشد.

*توسعه محدوده جغرافیایی منطقه آزاد ارس شائبه هایی درباره سیاسی بودن این اقدام ایجاد کرده است. عده ای معتقدند پشت پرده این اقدامات افرادی قرار گرفته اند که اهداف خاصی را دنبال می کنند و توسعه ارس را ابزاری برای دخالت های غیرمشروعشان می دانند. شما چه پاسخی در مقابل این اخبار تائیدنشده و غیررسمی دارید.

رنجبر: این صحبت ها پایه و اساس ندارد و کذب محض است. واقعیت این است که مجلس شورای اسلامی در مصوبه ای امکان گسترش منطقه آزاد ارس را فراهم آورده است.طبق این مصوبه، ارس به عنوان یک استراتژی اقتصادی برتر شناخته شده و گسترش آن در مرز مشترک ایران با جمهوری آذربایجان، جمهوری خودمختار نخجوان و ارمنستان با هدف استفاده بهینه از پتانسیل های موجود مورد تاکید قرار گرفته است؛ بنابراین توسعه ارس در اجرای مصوبه مجلس است نه تصمیم یک فرد یا افراد خاص.

از سوی دیگر انتخاب اعضای هیئت مدیره و مدیرعامل منطقه آزاد ارس توسط دبیر شورای هماهنگی مناطق آزاد تجاری صنعتی و ویژه اقتصادی صورت می گیرد و افراد دیگر در این تصمیم گیری دخالتی ندارند.

*با همه این اوصاف توسعه محدوده جغرافیایی ارس را فرصت می دانید یا تهدید؟

رنجبر: توسعه ارس هم فرصت است و هم تهدید. معتقدم توسعه، بدون برنامه تهدید است اما توسعه توام با برنامه ریزی دقیق و اصولی، متضمن ایجاد فرصت است.

*آقای رنجبر! این گفته که آهنگ توسعه ارس در حوزه های تجاری و اقتصادی کند است را قبول دارید؟

رنجبر: این گفته را به شکل مشروط می پذیرم. اجازه دهید از دو منظر موضوع را بررسی کنیم؛ نخست زیرساخت ها و دوم نگرش جهانی که متاسفانه ارس در هر دو شاخص دارای مشکلاتی است.

مستحضرید که سالانه بودجه ای حدود 30 تا 35 میلیارد تومان به منطقه آزاد ارس تخصیص می یابد و حدود 80 درصد آن صرف پروژه های عمرانی می شود ولی این اعتبار تمام نیازها را برطرف نمی کند. با وجود اینکه به مقایسه رشد مناطق آزاد کشورمان با مناطق مشابه سایر کشورها اعتقادی ندارم اما ناگزیر به ذکر مثالی هستم. "راس الخیمه" طی سال های 2005 تا 2008 رقمی معادل سه هزار و 300 میلیارد تومان برای تامین زیرساخت هایش هزینه کرد ولی بودجه صرف شده "ارس" در حوزه تامین زیرساخت ها فقط 25 تا 26 میلیارد تومان بوده است؛ فکر می کنید بتوان در چنین شرایطی با این مناطق به رقابت پرداخت؟ طبیعی است که جواب منفی باشد اما من معتقدم و فکر می کنم شما و مردم محترم نیز با این بحث من هم عقیده باشند که ارس به اندازه اعتباراتی که در اختیارش قرار داده شده، رشد خوبی داشته و روند توسعه اقتصادی و تجاری آن رو به رشد بوده است.

موضوع نگرش جهانی و تاثیر سوء آن در عدم توسعه منطقه آزاد ارس نیز نباید مورد غفلت قرار بگیرد.دشمن با تمام توان تلاش می کند با استفاده از ابزارهای تبلیغاتی خود، ایران را ناامن ترین نقطه دنیا معرفی کند و واقعیت ها را وارونه جلوه دهد. بدیهی است که سرمایه گذار خارجی در خوشبینانه ترین حالت نیز تحت تاثیر این فضای مسموم قرار بگیرد.

با همه این تفاسیر من به عنوان مدیرعامل منطقه آزاد ارس، هم از روند جذب سرمایه گذاری خارجی و هم توسعه اقتصادی ارس راضی هستم. البته بیان این رضایتمندی به این مفهوم نیست که تلاش ها باید متوقف شود بلکه خود را در آغاز راه می بینیم و به آینده روشن منطقه امیدوار هستیم.

*مایلم بحث را با طرح سوالی درباره حوزه گردشگری ارس ادامه دهیم.اگر اشتباه نکنم امسال برای دومین سال پیاپی، ارس با وجود داشتن رقبای قدرتمندی مانند کیش موفق شد جایگاه نخست را در جذب  گردشگر نوروزی به خود اختصاص دهد. علت این موفقیت را در چه می دانید؟

رنجبر: باید قبول کنیم که ارس به مقصد نهایی گردشگران تبدیل شده است. پارسال که این منطقه آزاد موفق شد مقام نخست جذب گردشگر در نوروز را کسب کند عده ای به خود تردید راه داده و گفتند که با کیش نمی توان رقابت کرد؛آنان معتقد بودند که کیش در عرصه گردشگری به برند معتبری تبدیل شده و رشد جذب گردشگر در هیچ منطقه آزادی نمی تواند به اندازه جذب گردشگر در کیش باشد.با وجود اینکه در برند شدن کیش در عرصه گردشگری تردیدی وجود ندارد اما این واقعیت را که ارس برای دومین بار موفق شده مقام نخست جذب گردشگر در ایام تعطیلات نوروز را کسب کند نیز باید پذیرفت و با اطمینان از اینکه ارس به مقصد نهایی گردشگران تبدیل شده است،‌سخن گفت. طبق آمار،‌بیش از یک میلیون و 274هزار نفر در ایام تعطیلات نوروز امسال از منطقه آزاد ارس دیدن کردند که مطابق نظرسنجی صورت گرفته 98 درصد گردشگران و مسافران نوروزی از خدمات و تسهیلات ارائه شده رضایت داشتند.این نظرسنجی در بین 10 هزار گردشگر انجام شد که جامعه آماری بسیار بزرگی برای چنین نظرسنجی بود.

از سوی دیگر در همین مدت 43 میلیارد تومان گردش مالی ناشی از حضور گردشگران نوروزی ثبت شد که اگر تنها 10 درصد از این رقم را سود خالص فرض کنیم که مطمئناً خیلی بیشتر از این مقدار است، رقم بسیار خوب و قابل توجهی عائد اهالی منطقه شده است.

به نظر می رسد در کنار برخورد مناسب مردم فرهیخته ارس با میهمانان، توسعه تدریجی زیرساخت ها در جذب گردشگر و کسب مقام نخست بین مناطق آزاد کشور بی تاثیر نبوده است.هتل چهار ستاره ارس به عنوان یکی از مهم ترین نیازمندی های این منطقه برای رونق بیش از گذشته گردشگری است که اکنون 20 درصد، پیشرفت فیزیکی دارد.امید می رود با بهره برداری از این پروژه و به سرانجام رسیدن برخی پروژه های دیگر مانند سایت های توریستی، ‌تفریحی و اقامتی شاهد رشد چشمگیر حضور گردشگران در این منطقه بکر و زیبا باشیم. 

*مهم ترین طرح های گردشگری ارس که در جذب گردشگر به این منطقه موثر خواهد بود، چه مجموعه هایی را شامل می شود؟

رنجبر: تعداد طرح های گردشگری منطقه آزاد ارس فراوان است اما　 طرح تفصیلی دو سایت گردشگری خداآفرین و جلفا نهایی شده و آماده سرمایه گذاری سرمایه گذاران است. اجاز دهید برای نخستین بار از طریق رسانه شما اعلام کنم که سرمایه گذاران علاقمند به سرمایه گذاری در طرح های گردشگری خداآفرین و جلفا می توانند تقاضای خود را به سازمان منطقه آزاد ارس ارائه کنند.این طرح ها آماده سرمایه گذاری بوده و محدودیتی برای حضور سرمایه گذاران خارجی نیز وجود ندارد.

　معافیت مالیاتی 20 ساله، معافیت عوارض گمرکی و سود بازرگانی برای واردات و مواد اولیه ماشین آلات لازم، عدم نیاز به تحصیل روادید برای ورود و خروج اتباع خارجی،‌استفاده از بیمه های خارجی با حداقل تشریفات و حاکم بودن قانون اشتغال ویژه به جای قانون کار رایج در سرزمین اصلی از جمله مزیت های سرمایه گذاری در منطقه آزاد ارس است.

*تعامل سیستم بانکی با سرمایه گذاران داخلی و خارجی در ارس چگونه است؟

رنجبر: عدم همکاری شایسته بانک ها با سرمایه گذاران به مهم ترین چالش روز منطقه آزاد ارس تبدیل شده است. با وجود اینکه تسهیلات بانکی در منطقه آزاد به مراتب ساده تر و راحت تر از سرزمین اصلی در اختیار متقاضیان قرار داده می شود اما نرخ کارمزد دریافتی حدود 22 تا 24 درصد است. تلاش های دامنه داری برای اصلاح مقررات اعطای تسهیلات بانکی در مناطق آزاد و یکسان سازی نرخ کارمزد این تسهیلات در مناطق آزاد با سرزمین اصلی صورت گرفته ولی تا کنون نتایج چندانی حاصل نشده است.

برای رفع این معضل، بانکی بین المللی در آینده نزدیک در مناطق آزاد تاسیس خواهد شد که امیدوارم با شروع فعالیت آن مشکل اعطای تسهیلات با کارمزد بالا مرتفع شود.

حداقل سرمایه اولیه برای تاسیس این بانک یکصد میلیارد تومان است که 60 درصد سهام آن توسط مناطق آزاد و 40 درصد باقی مانده به وسیله سرمایه گذاران خارجی و بخش خصوصی تامین خواهد شد. سهم مناطق آزاد کیش، قشم و چابهار در بانک در شرف تاسیس مناطق آزاد هر کدام 15 درصد و سهم مناطق آزاد ارس ،انزلی و اروند هر کدام پنج درصد است.دفتر مرکزی این بانک ابتدا در کیش راه اندازی می شود و به تدریج شعبه هایی از آن در هر یک از مناطق آزاد کشور ایجاد شده و آغاز بکار خواهد کرد.

*به خاطر دارم که در یکی از گفتگوهایتان حصارکشی محدوده منطقه آزاد ارس را به عنوان مهم ترین طرح در دست اجرای منطقه معرفی کرده بودید.اجرای این پروژه در چه مرحله ای است.

رنجبر: تا کنون 40 کیلومتر از محدوده منطقه آزاد ارس با صرف اعتباری افزون بر چهار میلیارد تومان حصارکشی شده و پیش بینی می شود با همکاری مردم، در شش ماهه نخست سال آینده به اتمام برسد.برای حصارکشی 40 کیلومتر باقیمانده محدوده ارس نیز به اعتباری بالغ بر چهارمیلیارد تومان دیگر نیاز است.

این پروژه از آنرو حائز اهیمت است که پس از اتمام حصارکشی، قوانین مربوط به مناطق آزاد به طور کامل در ارس اجرا خواهد شد.

وجود معارض مهم ترین مشکل پیشرفت سریع پروژه حصارکشی است به طوری که می توان گفت حدود 80 درصد اراضی، معارض دارد لذا از این طریق از اهالی منطقه می خواهم برای تسریع در نهایی شدن پروژه و هموار شدن مسیر توسعه ارس نهایت همکاری را داشته باشند.

.................................

گفتگو: حامد عاطفی فر - رضا فلاحیان