ایمان زکریایی کرمانی در گفتگو با خبرنگار مهر در اصفهان افزود: حکایت فرش ایران حکایت تاریخ فرهنگ و هنر ایران است که اگر فرش پازیریک را فرشی ایرانی بدانیم این هنر دارای سابقه‌ای دو هزار و 500 ساله است.
این استاد دانشگاه هنر اصفهان ادامه داد: البته بر اساس روایات و مستندات تاریخی از دوره ساسانی وجود فرش در ایران به اثبات رسیده و پس از آن در صدر اسلام نیز ایران بهترین فرشها را تولید کرده به طوری که بنا بر اسناد تاریخی در طبرستان، خوزستان و خراسان بخشی از خراجی که به خلفا داده می‌شد فرش بوده و این موضوع حاکی از این است که صنعت فرش ایران سابقه‌ای درخشان دارد.
زکریایی کرمانی شکوفایی صنعت فرش را همزمان با اصلاحات حاکمان صفوی دانست و افزود: در این دوران تجاری سازی این هنر آغاز شد و شاه عباس در اصفهان کارگاه‌های متمرکز سلطنتی را راه‌اندازی کرد تا در نهایت نیازهای خود را در این عرصه رفع کند.
وی ادامه داد: البته در این دوران موضوع صادرات صنعت فرش نیز آغاز شد چنانچه فرشهای پلونزی، نمونه‌هایی از این ادعا است.
این محقق و پژوهشگر در عرصه فرش ادامه داد: بر اساس گفته ارتور پوپ بیش از سه هزار تخته فرش ایران از عصر صفوی در سراسر جهان شناسایی شده که این امر خود گواهی دهنده به اوج رسیدن تولید فرش در این عصر است.
زکریایی کرمانی در ادامه سخنان خود به دوران رکود این هنر در دوران پس از صفوی تا آغاز دوره قاجاریه نیز اشاره کرد و اظهار داشت: در اواخر دوران قاجاریه و از حدود سال 1290 ه ق شرکتهای اروپایی شروع به سرمایه گذاری در فرش ایران کردند و علاوه بر آن تعدادی از تولیدکنندگان داخلی نیز در این عرصه فعالیت پررنگی را انجام دادند که در نهایت این امر سبب رونق بازار فرش ایران در این دوره شد.
رنگ شیمیایی قرن 14 ه.ق به صنعت فرش ایران راه یافت
وی در ادامه سخنان خود با اشاره به اینکه تا پیش از قرن 14 ه ق فرش ایران و مواد رنگی آن از مواد طبیعی ساخته می‌شد، اظهار داشت: متاسفانه از این دوران به بعد شرکتهای اروپایی مواد شیمیایی را جایگزین مواد طبیعی کردند که این موضوع را می‌توان بر اساس گزارشهای کنسولگری انگلیس و برخی از سفرنامه‌های موجود نیز یافت که رنگ شیمیایی به دلیل قیمت ارزان و استحصال آسان تر، بیشتر وارد ایران شد.
زکریایی کرمانی در ادامه سخنان خود دومین آفتی که توسط شرکتهای سرمایه‌گذار خارجی به عرصه فرش ایران وارد شد را استثمار مردم ایران دانست و ادامه داد: در آن دوران شرکتهای خارجی به همراه طرفهای قراردادشان در ایران بافندگان خردسال، زنان و مردان را با اندک دستمزدی به کار گرفته و تولیدات ارزشمند آنها را به قیمتی گزاف به فروش می‌رساندند.
وی تصریح کرد: متاسفانه این موضوع تا اواخر دوره پهلوی نیز ادامه یافت و در فرایند تولید فرش، بافنده که بیشترین نقش را در تولید این کالای فرهنگی و هنری داشت کمترین بهره اقتصادی را از این هنر می‌برد.
این محقق و پژوهشگر در عرصه فرش ایرانی ادامه داد: متاسفانه پس از پیروزی انقلاب اسلامی به سبب تحریم‌های ایران، جنگ تحمیلی و پس از آن دوران بازسازی این روند سیر نزولی به خود گرفت البته با وجود تمام این مشکلات این صنعت هنوز بخش عمده‌ای از ارز را وارد کشور می‌کرد.
کپی برداری از فرش ایران رونق بازار دیگر کشورها را به همراه داشت
زکریایی کرمانی با اشاره به اینکه از این دوران به بعد فرش ایران دچار آفتهای فراوان شد، اظهار داشت: ورود رقبایی چون چین، هند، نپال و افغانستان به این عرصه و کپی برداری آنها از نقشهای فرش ایران سبب شد تا در نهایت شاهد رکود و افول این هنر - صنعت باشیم.
این استاد دانشگاه ادامه داد: اقتباس از طرح ایرانی و استفاده از آن سبب شد تا این کشورها سهم عمده‌ای از صادرات فرش را به خود اختصاص دهند و به همان نسبت سهم ایران که در زمانی نزدیک به 70 درصد از فرش جهان را تامین می‌کرد در سطح قابل توجهی کاهش یافت.
فرش ماشینی آفت رشد و توسعه هنر ایرانی
زکریایی کرمانی در ادامه سخنان خود با اشاره به اینکه متاسفانه در دوره‌های اخیر فرش ایران همچنان نتوانسته جایگاه قابل توجهی را در عرصه جهانی پیدا کند، ادامه داد: ورود قالی های ماشینی و توسعه شرکتهای تولید قالی ماشینی و تبلیغ گسترده آنها به همراه قیمت ارزان این محصول صنعتی بخش عمده‌ای از بازار فرش ایران را گرفته است.
وی ادامه داد: در حال حاضر نزدیک به 8 تا 10 میلیون نفربه طور مستقیم و غیرمستقیم تحت پوشش هنر - صنعت فرش دستباف قرار گرفته و از این طریق امرار معاش می‌کنند که البته تنها نزدیک به دو میلیون نفر آنها را بافندگان شامل می‌شوند.
تنها محصول صادراتی و فرهنگی ایران در سایه بی توجهی
این محقق و پژوهشگر در ادامه سخنان خود اظهار داشت: متاسفانه در دوران معاصر نه از طرف دولت و نه از طرف نهادهای خصوصی به بافندگان که خالق ارزآورترین هنر صنعت ایرانی هستند بهایی داده نمی‌شود.
زکریایی کرمانی در ادامه سخنان خود به آمار سال 2008 انکتاد اشاره کرد و اظهار داشت: بر اساس این آمار تنها محصول فرهنگی ایران در سطح بازار جهانی صنعت فرش است که در دنیا در این عرصه رتبه سوم را داریم و اکنون مورد بی‌توجهی قرار گرفته است.
وی ادامه داد: باید دولت در سیاستهای کلی خود نسبت به فرش توجه ویژه‌ای داشته باشد زیرا از این طریق علاوه بر بسط، توسعه و گسترش این هنر می‌توان اشتغالزایی بسیاری را فراهم کرد.
تولید متمرکز فرش باید در ایران احیاء شود
زکریایی کرمانی در ادامه سخنان خود با اشاره به دورانی که تولید متمرکز فرش در ایران وجود داشته بر لزوم راه‌اندازی مجدد آن تصریح و ادامه داد: در صورتی که بافنده از لحاظ مادی تامین شود می‌توان با برنامه ریزی و اجرای برنامه "به بافی" در این عرصه شاهد رشدی روزافزون بود.
وی در ادامه سخنان خود موضوع بیمه بافندگان را از دیگر مشکلات فعالان در این هنر دانست و افزود: با حمایت دولت بافندگان فرش نیز باید همچون سایر کارکنان بخش صنعت از مزایای تامین اجتماعی برخوردار شوند.
بالابردن کیفیت، جذب بازارهای خارجی را به همراه دارد
این استاد دانشگاه هنر اصفهان ادامه داد: در صورتی که کیفیت را در این عرصه بالا ببریم می‌توان بخش عمده‌ای از بازار فرش جهانی را به دست آورد و در دوران کنونی یکی از دلایل نزول بازار فرش استفاده از رنگ و مواد اولیه‌ای است که از مرغوبیت خوبی برخوردار نیست.
وی ادامه داد: استفاده از رنگ شیمیایی توسط رنگرزان سنتی و عدم آگاهی آنها نسبت به چگونگی استفاده از این رنگ‌ها سبب شده کیفیت فرش ایرانی پائین آید که متأسفانه در بسیاری از فرش های روستایی و عشایری نیز این آفت دیده می شود.
این محقق و پژوهشگر بر عدم نظارت بر حوزه صادرات این هنر ایرانی نیز اشاره کرد و گفت: متاسفانه اکنون این هنر با هر کیفیتی از کشور خارج می‌شود و این روند باید به گونه‌ای در گمرک ایران نظارت شود.
وی ادامه داد: نظارت دقیق اداره بازرگانی و گمرک، سیاستهای تشویقی برای صادرکنندگان فرش مرغوب می‌تواند زمینه بالا رفتن کیفیت تولید و صادرات را فراهم کند.
دلالی گری؛ بزرگترین آفت فرش ایران
زکریایی کرمانی در ادامه سخنان خود اظهار داشت: از دوران قدیم یکی از آسیب‌های بزرگ اقتصاد ایران در این عرصه وجود دلالها یا واسطه بوده که آنان به دنبال بهره اقتصادی بیشتر با کمترین زحمت هستند و این عامل در نهایت سبب می‌شود تا شاهد خروج فرش نامرغوب از کشور به قیمتی گران در بازارهای جهانی باشیم.
وی تصریح کرد: در این عرصه باید دولت نظارتی دوچندان داشته باشد و علاوه بر آن نیز توسعه اتحادیه‌های فرش و دادن اختیارات بیشتر به آنها می تواند در بالابردن کیفیت فرش ایران مؤثر باشد.
طرح و نقش تکراری از دیگر آفتهای فرش ایرانی
این محقق و پژوهشگر در عرصه فرش در ادامه گفتگوی خود با خبرنگار مهر به طرح و نقش تکراری نیز اشاره کرد و اظهار داشت: عدم تنوع، عدم توجه به بازارهای جهانی، نبود بازاریاب تخصصی در این حوزه، عدم داشتن برنامه‌ای مدون، عدم حمایت دولت از بخش فرش، سنتی بودن تجارت فرش ایران و ثابت بودن تجار خارجی از مهمترین مسائلی است که باید به آن توجه کرد زیرا مجموعه این مسائل زمینه کاهش صادرات فرش ایرانی را فراهم کرده است.
وی بر لزوم بازنگری بر نظام آموزشهای فرش نیز اشاره کرد و اظهار داشت: باید میان دانشگاه و بازار داخل و خارج در این عرصه ارتباط مستمر ایجاد شود بطوریکه نیروهای آموزش دیده بتوانند این صنعت را اداره کنند.
زکریایی کرمانی همچنین با تاکید بر لزوم شرکت در نمایشگاه‌های خارجی نیز افزود: راه اندازی بورس فرش نیز می‌تواند به رشد اقتصادی این صنعت کمک فراوانی کند.
این محقق و پژوهشگر در بخش پایانی سخنان خود خاطرنشان کرد: برای رشد صنعت فرش در کشور باید جهاد به بافی را در مناطق روستایی و شهری راه انداخت تا همراه با این فعالیت بافندگان روش بافت صحیح، تجار روش تجارت صحیح و درست و دولت نیز روش نظارت بر صادرات این صنعت را اجراء و عملیاتی کند که با تحقق این مجموعه مسائل شاهد رشد صادرات و شکوفایی این هنر- صنعت دیرینه در ایران باشیم.
نظر شما