به گزارش خبرگزاری مهر از تبریز، دانشیار گروه گیاهپزشکی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز هدف از اجرای این طرح پژوهشی را امکان ردیابی و پیشگیری از بیماری برگ بادبزنی مو اعلام کرد و گفت: درختچۀ مو که بطور وسیع در شمال غرب کشور کشت می شود در معرض تهدید بیش از 60 نوع ویروسی بوده که از میان آنها ویروس برگ بادبزنی مو، یکی از مهمترین بیماری ها در این گیاه ایجاد می کند.
به گفته دکتر نعمت سخندان بشیر وجه تسمیۀ این بیماری، شبیه شدن برگ های مو به شکل بابزن دستی می باشد که در اثر باز شدن سینوس برگ و کنگره دار شدن کناره های برگ اتفاق می افتد.
وی با بیان اینکه این ویروس گسترش جهانی دارد، گفت: با توجه به مشاهداتی که قبل از اجرای این طرح انجام شده بود وجود این ویروس در تاکستان های شمال غرب کشور بویژه استان های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و اردبیل مورد توجه قرار گرفته بود و از آنجا که پیشگیری در مورد بیماریهای ویروسی به دلیل فقدان درمان شیمیایی مؤثر، مقدم بر درمان می باشد در این تحقیق در صدد برآمدیم با ابداع روش مناسبی امکان ردیابی این ویروس را فراهم آوریم.
وی با بیان اینکه مهندسی ژنتیک و انتقال ژن ویروس به گیاه مؤثرترین راه کنترل بیماری ویروسی در گیاهان به شمار می رود، گفت: در این راستا با توجه به اینکه کاربرد روش های مهندسی ژنتیک مستلزم شناسایی دقیق عامل بیماریزا از نظر تنوع ژنتیکی آن می باشد بر همین اساس مبادرت به انجام این تحقیق با استفاده از این روش شد.
دکتر نعمت سخندان بشیر با اشاره به برخی ویژگی های این ویروس خاطرنشان کرد: از آنجا که این ویروس به مانند بیشتر ویروس های دیگر از طریق مواد تکثیر گیاهی مانند قلمه قابل انتقال به درختچۀ های دیگر مو می باشد ردیابی و شناسایی این ویروس مهم است چرا که در غیر این صورت باغداران با عدم آگاهی از وجود ویروس اقدام به تکثیر قلمه های آلوده خواهند کرد کاری که در گذشته منجر به شیوع ویروس ها از جمله همین ویروس مو شده است.
دانشیار گروه گیاهپزشکی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز به روش کار در این تحقیق اشاره کرد و گفت: برای انجام این تحقیق طی مشاهدات از تاکستان ها، نمونه های مشکوک جمع آوری و با آزمون سرولوژیک (ELISA) با استفاده از آنتی بادی ویژۀ این ویروس مورد غربال قرار گرفت تا نمونه های آلوده معلوم گردند و آنگاه RNAکل از گیاهان آلوده خالص سازی و مورد آزمون تکثیر اسیدنوکلئیک در لولۀ آزمایش (RT-PCR) با آغازگرهای ویژۀ ژن های پروتئین فرضی (HP)، حرکتی (MP) و پوششی (CP) قرار گرفت.
وی افزود: در این تحقیق بهینه سازی های زیادی انجام گرفت تا اینکه بالاخره ژن های مورد هدف جداسازی و تکثیر شدند که پس از کلون سازی آنها، ترادف یابی نوکلئوتیدی (sequencing) بر روی آنها انجام گرفت و توالی های مربوطه در بانک ژن به ثبت رسیدند.
به گفته دکتر سخندان این توالی ها بالغ بر 50 مورد (accession) می باشند که کد دسترسی به آنها در مقالات منتشرۀ این تحقیق در دسترس پژوهشگران قرار دارد.
وی در ادامه به ابعاد مختلف نتایچ این تحقیق اشاره کرد و گفت: این تحقیق منجر به ابداع روش مولکولی RT-PCR برای ردیابی ایزوله های ویروس GFLV از شمال غرب کشور شد که از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد و از آنجا که این روش مولکولی حتی ویروس را با مقدار 10 نانو گرم نیز در بافت گیاه ردیابی می کند آن را از این بابت دارای اهمیت خاصی می کند.
مجری این طرح پژوهشی به بررسی تنوع ژنتیکی این ویروس اشاره کرد و گفت: این تحقیق به خوبی نشان داد که طبق فیلوژنی های رسم شده، این ویروس متمایز از سایر ایزوله های آن از سایر نقاط دنیا هستند و این بدان معناست که این ویروس ها بصورت مستقل از سایر ایزوله های ویروس تکامل پیدا کرده اند و این در واقع با نظریۀ نشأت گرفتن این ویروس در ایران مطابقت دارد.
وی با بیان اینکه ژنهای پروتئین های حرکتی و پوششی این ویروس که طی این تحقیق کلون و ترداف یابی شدند زمینه را برای تولید آنتی بادی های نوترکیب در برابر این ویروس مهیا کرد، گفت: هم اکنون در آزمایشگاه ویروس شناسی و مهندسی ژنتیک تحقیقات در جهت تولید چنین آنتی بادی ها در راستای تکمیل نمودن تحقیقات در حال انجام می باشد که با تولید چنین آنتی بادی ها، صرفه جویی ارزی عظیمی در جهت تهیۀ آنتی بادی ها که امروزه با قیمت زیاد از کشورهای اروپایی و آمریکا وارد می شوند، خواهد داشت.
وی افزود: نتایج بدست آمده در این تحقیق به ما کمک کرد میزان تنوع ژنتیکی این ویروس را در منطقه ارزیابی کنیم که بالغ بر 15% می باشد. در نتیجه، سازۀ ژنی به منظور کنترل این ویروس بایستی شامل توالی اجماع (consensus) باشد تا بتواند درختچۀ مو را در برابر تمام ایزوله ها ویروس در منطقه حفاظت کند.
به گفته وی این اولین مطالعۀ جامع این ویروس در ایران بود بطوری که مورد توجه جوامع علمی جهانی نیز قرار گرفت بطوریکه نتایج این تحقیقات در قالب سه مقالۀ ISI و یک مقالع علمی پژوهشی داخلی به چاپ رسید و علاوه بر آن، در نشست های علمی کشوری و منطقه ای از جمله نشست اپیدمیولوژی بیماری های ویروسی در هند ، نشست های انجمن مطالعه بیماری های ویروسی و شبه ویروسی مو (ICVG) در استلنبوش آفریقای جنوبی و لیژون فرانسه نیز نتایج بصورت سخنرانی های علمی ارایه شد.
به گفته وی در انجام این تحقیق دکتر رضا خاک ور استادیار گروه گیاهپزشکی، مهندس اسماعیل ترابی مربی بازنشستۀ این گروه و همچنین محمد حاجی زاده، شهرزاد نیکخواه، شاهین نوری نژاد، علیرضا پاشایی، افسانه دلپسند و اعظم هوشمند از دانشجویان دوره تحصیلات تکمیلی رشته بیماری شناسی گیاهی دانشگاه تبریز همکاری داشتند.
دکتر سخندان با بیان اینکه برای اجرای این طرح بالغ بر 270 میلیون ریال هزینه شده است افزود: این طرح طی مدت سه سال به اجرا در آمده و پس از اتمام طرح نیز تحقیقات در قالب پروژه های دانشجویی پیگیری شده است.
دکتر نعمت سخندان بشیر متولد سال 1345 تبریز بوده که مدرک کارشناسی گیاهپزشکی را از دانشگاه تبریز ، کارشناسی ارشد بیماری شنای گیاهی و دکترای کنترل ویروس با انتقال ژن را از دانشگاه سیدنی استرالیا اخذ و پس از گذراندن دورۀ فوق دکتری در دانشگاه کنتاکی آمریکا در زمینۀ کنترل ژنتیکی ویروس ها هم اکنون با مرتبه علمی دانشیار در دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز مشغول فعالیت های آموزشی و پژوهشی می باشد. همچنین وی طی فعالیت خود در دانشگاه تبریز موفق به اخذ فلوشیپ ماتسومائۀ ژاپن در سال 1384 و اعزام به فرصت مطالعاتی به دانشگاه ایالتی اکلاهمای آمریکا در سال 1389 شده است. از وی تاکنون 12 مقاله ISI ، 4 مقاله علمی پژوهشی در مجلات و یک کتاب منتشر شده است. اجرای2 طرح پژوهشی از دیگر فعالیتهای پژوهشی وی به شمار می رود. وی طی سالهای 86-88 نیز بعنوان مدیر گروه گیاهپزشکی فعالیت داشته است.
نظر شما