به گزارش خبرنگار مهر، داریوش مختاری گرافیست و مجسمهساز متولد ۱۳۳۴ در خرم آباد است که به تازگی کتابش در زمینه طراحی فونتهای فارسی چاپ و نمونه این فونتها با دانلود مجانی در انترنت قرار داده شده است. وی معتقد است ویژگی خاص فونتها، کاربرد صنعتی آنها است چون برخلاف خطوط فارسی ضخامت در همه ابعاد حرفها رعایت شده است. گفتگوی زیر در مورد کتاب اخیر مختاری است.
*خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ وهنر: کتاب دقیقا چند وقت است که چاپ شده؟
ـ داریوش مختاری: الان یک ماه است اما هنوز توزیع نشده.
*چرا؟
ـ مشغول انجام مقدمات کار و رایزنی هستم چون قرار نیست از این کتاب منفعت مالی ببرم. بیشتر هدفم منفعت فرهنگی و معنوی است. به خاطر همین سعی میکنم قدمهای درست را بردارم.
*چطور شد به سراغ طراحی فونت رفتید؟
ـ اصولا از ۱۵ سالگی کار طراحی فونت و خط را انجام میدادم.
*یعنی خوشنویسی؟
ـ نه. طراحی خط. خیلیها همین را میگویند ولی من اصلا خوشنویس نیستم. موقعی که دیپلم گرفتم، رشته گرافیک را در دانشگاه خواندم. در همان موقع هم پایه اصلی کارهایم خط بود و به دنبال جنبههای گرافیک خط بودم.
*چرا اینقدر به خط علاقه داشتید؟
ـ نمیدانم اما علاقه زیادی داشتم. البته تاکید میکنم اصلا خوشنویس نیستم. خیلیها انتظار دارند خط خوبی را بنویسم. کار من گرافیک خط است. محمد احصایی و صادق بریرانی استادانی بودند که من از آنها درسهای زیادی یاد گرفتم.
*طراحی این فونتها از چه زمانی شروع شد؟
ـ چند سالی بود که روی گرافیک خط کار میکردم. تقریبا عید نوروز پارسال با نرمافزار Font Creators آشنا شدم و تمام اندیشهها و ایدههایم را به فونت تبدیل کردم. دیگر برای خودم مرزی را قائل نشدم. هرچه خودم دوست داشتم دنبال کردم. حاصل آن، ۱۵ فونت فارسی شد که سه فونت آن از لاتین گرفته شدهاند. مبنا را هم خط بنایی گذاشتم، خطی که در ساختمانهای مهم و مساجد و...استفاده میشود. منظورم خطوطی است که با آجرچینی نوشته میشود. البته اول خط کوفی بود و بعدا این قضیه شکل دیگری پیدا کرد ولی من همان مبنا را گرفتم و کارم را براساس خط بنایی گذاشتم. خطوط کاملا عمودی و افقی و دارای زاویه ۹۰ درجه هستند. تفاوت این خطوط با خط بنایی در این است که حروف مجزا است یعنی پیوسته نیست، منفرد هستند و این منفردبودن قابلیتهایی را ایجاد کرده است.
*از چه لحاظ؟
ـ دقیقا میتوان گفت این خط، صنعتی شده خط فارسی است و قابلیتهای صنعتی شدن را دارد. به آن این اجازه را میدهد وقتی حروف مجزا هستند، جاهایی قطع و قسمتهایی ادامه پیدا کند. درحال حاضر تعریفی که برای این خط شده، از راست به چپ است ولی این قابلیت را دارد که از چپ به راست هم نوشته شود.
*چگونه؟
ـ موقعی که حروف منفرد باشند، به راحتی میتوان این کار را کرد. مثل "ن" از چپ به راست نیز نوشته میشود.
*کلمهای مثل "س" چگونه از چپ به راست نوشته میشود؟
ـ چون حروف جدا هستند، مشکلی ندارد. (در این موقع از روی نمونه اصلی توضیح میدهد.)
*اینکه میگویید این حروف قابلیت صنعتی شدن دارند یعنی دارای چه ویژگیهایی باید باشند؟
ـ خط نستعلیق، خط فرهنگی ما ایرانیان است. خط صنعتی نیست. اگر روی یک کامیون، خط نستعلیق بنویسیم و روی
سربرگ آرم بشود، حروف همینطور کوچکتر میشوند. خط برای صنعتی شدن باید ضخامت متناسب داشته باشند یعنی زمانی که قلم روی کاغذ میآید از ابتدا تا انتها ضخامت متناسبی را دنبال کرده باشد. اگر جایی نازک و کلفت میشود تناسبی داشته باشد. در خط نستعلیق ما این تضاد (contrast) خیلی زیاد است مثلا در مورد حرفی مثل "م" سطح زیادی از ضخامت روی سر بوجود میآید ولی برعکس دم آن خلیلی نازک میشود. اگر قرار باشد همین خط را برای کارهای صنعتی استفاده کنیم، به مرور دم "م" خورده میشود اما در خط صنعتی چون ضخامتها یکی است تمام ابعاد حروف به یک نسبت خورده میشوند. کلفتی و نازکی حرف باید به نسبتی باشد که اگر در مجاورت اسید یا مواد دیگر صنعتی قرار گرفت، باز هم تمام حرف به یک اندازه از بین برود.
*همه این ۱۵ فونتها قابلیت صنعتی شدن دارند؟
ـ بله.
*در مورد فونتهایی نیز که طراحی کردهاید، کمی توضیخ میدهید؟
ـ نام این فونتها "دارا" برگرفته از نام داریوش است. هرچند سه فونت آن لاتین هستند که دو تا از این لاتینها براساس خط بنایی فارسی شکل گرفته است یعنی حروف لاتین را با خصوصیات فونتهای فارسی طراحی کردهام که یکی بهم پیوسته و دیگری جدا هستند. سومین خط لاتین را براساس خط سانسکریت هندی طراحی کردم که آن را "لاتین دارا" نامگذاری کردم.
حروف هندی از میانه بهم میپیوندند اما خط لاتین از پایین حروف بهم میچسبند تا یک کلمه شکل بگیرد.،خط فارسی هم همینگونه است. برای همین پایه فونت "لاتین دارا" را از میانه بهم چسباندم. فونت دیگر من "گل" است که صرفا برای تیتر نوشتن بکار میآید و مجاز نیستیم در متن استفاده کنیم چون این حروف ریزهکاریهای گل را دارند.
فونت دیگر "دارای پیوسته" است که بهم پیوند میخورند. در "دارای سرو" هم کشیدگی و باریکی را در خط "پیوسته دارا" بکار گرفتم. فونت دیگرم "زنجیر" نام دارد. این خط علاوهبر اینکه صنعتی است، خوانش کمی دارد یعنی بیشتر دکوراتیو است و برای زیورآلات میتوانیم استفاده کنیم. خط "ماژیک" با قلم ماژیک نوشته شده است ولی قلم درجاهایی ضخیم و جاهایی نازک است اما این فونت نسبتی را دارد که باز هم قابلیت صنعتی شدن را میدهد.
"دارا زر" را براساس کرسیبندی خط فارسی طراحی کردم ولی براساس خطوط کاملا هندسی. "دارا فرم" یکی دیگر از خطهایی است که خوانش ندارد و بیشتر جنبههای دکوراتیو قضیه را دنبال کردم. "دارا فر" در واقع همان فونت زنجیر است که جمع و جورتر شده است. "دارا خاشاک" مثل چوبهایی است که روی زمین ریخته شدهاند. در فونت دیگری نقطه را حذف کردم که عنوان آن "بینقطه" است.
فونت دیگری را به عنوان بریرانی طراحی کردم که براساس نوع قلمهای صادق بریرانی نوشته شده است و برای کارهای گرافیکی مناسب است. "دارا کسیک "میتواند جایگزین خطوط فارسی باشد چون تمام اصول در آن رعایت شده و قابلیتهای مختلف دارد. "دارالوکس" را هم طراحی کردم که براساس قلم خودم است، خوانش ندارد اما برای کتیبه نویسی به درد میخورد. "داراآزاد "همان داراهای قبلی است که درون حروف با رنگ سیاه پر شده است. "داراصدا " نیز شبیه قبلیها است با این تفاوت که زاویهدار نیست.
*برخی از این فونتها مثل "بریرانی" یا "دارا زر" قابل فهم هستند و میتوان آن را خواند ولی دیگر خطوط خیلی سخت خوانده میشوند. فکر نمیکنید این مشکلی پیش بیاورد اگر بخواهد صنعتی شوند و کاربرد داشته باشند؟
ـ این خطها نیاز به یک زمان ۵۰ ساله دارند تا در جامعه جا بیفتد. خیلی نمیتوان انتظار داشت سریع رواج پیدا کنند.
*به هرحال این خطوط قابلیت صنعتی شدن دارند و اگر بخواهند وارد جامعه شوند، باید با مخاطب ارتباط برقرار کنند.
ـ باید مورد استفاده زیاد قرار بگیرند و فرهنگسازی شود تا به مرور مردم عادت کنند. البته به سیاست کلی کشور هم برمیگردد که میخواهد به این خطوط بها بدهد یا نه؟ الان خودم با این خطها پوستر طراحی کردهام ولی هنوز مردم گیج هستند که این چه نوشتهای است. حتی خود منهم نسبت به این خطوط نامانوس هستم. این خط تازه زاییده شده و هیچ پیشینهای در ذهن ما و سابقه تصویری ندارد برای همین نمیتوان انتظار داشت به همین راحتی جا بیفتد.
*چقدر طول میکشد تا جا بیفتد؟
ـ تصور میکنم ۵۰ سال.
*با توجه به سرعت پیشرفت علم اگر واقعا ۵۰ سال طول بکشد، باز هم دچار این میشویم که از فونت کشورهای دیگر مثل فونتهایی که عربها برای خطوط خود طراحی کردهاند، استفاده کنیم.
ـ اتفاقا این فونت برای آنها هم مورد استفاده است یا حتی برای افغانها.
*نرمافزار آن را تهیه کردهاید؟
ـ در اینترنت دانلود مجانی آن را قرار دادهام.
*نمیخواهید حق کپی رایت شما حفظ شود؟
ـ اثرم را ثبت کردهام.
*چه زمانی؟
ـ وقتی در اینترنت قرار دادهام همه متوجه میشوند کار من است. من این کار را کردهام تا نسل جدید جرئت پیدا کند و طرحهای جدیدتری در این زمینه انجام دهد.
نظر شما